به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق،‌ دکتر سید عباس فروتن دارای مدرک دکترای تخصصی فیزیولوژی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دکترای پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و در حال حاضر دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.او یکی پیشکسوتان دوران دفاع مقدس است که تجربه فراوانی از جنگ شیمیایی عراق علیه ایران دارد.

این پزشک کتابی با عنوان «جنگ شیمیایی عراق و تجارب پزشکی آن» تألیف کرده است که در آن از بمباران ناجوانمردانه شیمیایی بیمارستان صحرایی حضرت فاطمه‌الزهرا (س) سخن گفته است.

دکتر فروتن، خاطرات خود از جنگ شیمیایی عراق علیه ایران به‌ویژه بمباران بیمارستان صحرایی حضرت فاطمه الزهرا (س) را در کتابش این‌گونه روایت کرده است:

«پس از شروع عملیات بدر، مقامات کشورمان رسماً به سازمان ملل متحد هشدار دادند که عراق در تدارک تهاجم گسترده شیمیایی علیه ایران است. ساعت سه بعدازظهر روز ۲۱/۱۲/۶۳ درحالی‌که هنوز حملات شیمیایی دشمن شروع نشده بود هواپیماهای عراقی چند نقطه را بمباران فسفری کردند. تعدادی از رزمندگان دچار آسیب سطحی شدند و به ما مراجعه کردند.

حمله ۲۲ اسفندماه سال ۶۳

حدود ساعت چهار بعدازظهر، عراق حملات شیمیایی خود را با بمباران‌ شدید در جزایر مجنون و با شدتی بیشتر از سال قبل آغاز کرد. عامل اصلی در این حملات گاز اعصاب بود، ولی گاهی از ترکیبات سیانید هم در کنار آن استفاده می‌شد. پس از گذشت چند روز گاز خردل هم به مجموعه فوق اضافه شد.حملات شیمیایی به‌طور مکرر و در نقاط مختلف جبهه جنوب در ساعت‌های چهار و نیم و ۵ بعد از ظهر به‌شدت ادامه یافت. تعداد مصدومین به‌قدری زیاد بود که با تاریک شدن هوا علاوه بر تخت‌های بیمارستان، به‌تدریج کف فضای بیمارستان صحرایی نیز پر از برانکاردهای مصدومین بدحال شده بود که در‌ همان وضعیت درمان می‌شدند.

در روزهای بعد نیز بمباران‌ گاز اعصاب ادامه یافت. مقامات کشورمان جزئیات این حملات را طی نامه‌های پی‌درپی به سازمان ملل متحد رساندند و درخواست اعزام یک گروه کار‌شناسی به‌طور دائم کردند تا امکان معاینه مصدومین گاز اعصاب در شرایط حاد وجود داشته باشد. دریکی از این نامه‌ها اشاره شده است که در یک هفته اول حملات شیمیایی (از ۱۳ تا ۲۰ مارس ۱۹۸۵) ۷۷ بمب، ۲۳ راکت و ۶۳۹ گلوله توپ شیمیایی از سوی عراق شلیک شد که منجر به مصدوم شدن ۲۲۳۱ نفر و شهادت ۳۲ نفر شد.

حملات شیمیایی عراق ادامه داشت تا اینکه در عملیات فاو(والفجر8) در بهمن و اسفند ۱۳۶۴، عراق گاز عصبی سارین را به شکل بی‌سابقه‌ای مصرف کرد و سپس تا خاتمه جنگ به‌عنوان یکی از مؤثر‌ترین گازهای ناپایدار جنگی، موقعیت خود را حفظ کرد. در این مرحله از جنگ شیمیایی که همزمان با عملیات فاو آغاز شد، اگرچه گاز اعصاب خصوصاً سارین به‌عنوان اصلی‌ترین سلاح شیمیایی مورداستفاده قرار گرفت، اما حملات گاز خردل نیز به‌دفعات توسط هواپیما و توپخانه‌ها انجام گرفت.

حملات ۶ و ۱۱ بهمن ۱۳۶۴

عراق حملات شیمیایی معدودی در خاک ایران انجام داد. مقامات کشورمان ضمن اطلاع به سازمان ملل اعلام کردند که در صورت بی‌تفاوتی سازمان ملل و دیگر مجامع بین‌المللی در مورد عدم کنترل عراقی‌ها، باید نگران حملات بزرگ شیمیایی عراق و مصدومین فراوان آینده باشیم.

یک هفته پیش از شروع عملیات فاو، هفت بیمار مشکوک به آسیب شیمیایی را از منطقه به اورژانس بیمارستان شهید بقایی در حومه اهواز آوردند. در معاینه‌های به‌عمل‌آمده متوجه شدیم که احتمالاً حمله شیمیایی اخیر ارتش عراق، نوعی آزمون برای اجرای دقیق‌تر حملات شیمیایی وسیع در آینده است.

شروع عملیات فاو

تاریخ ۲۰/۱۱/۶۴ ساعت 22 و 10 دقیقه عملیات بزرگ فاو (والفجر ۸) آغاز شد. پس از گذشت سه روز طاقت‌فرسا و استقرار نیرو‌ها در منطقه فاو، پاتک‌های سنگین عراق و جنگ سختی شروع شد که طی آن عراقی‌ها از امکانات متنوعی ازجمله تسلیحات شیمیایی استفاده کردند. پس از گذشت حدود دو ماه و نیم، جنگ نیرو‌ها در زمین، هوا و دریا به اتمام رسید و با استحکام خطوط دفاعی ایران در منطقه کارخانه نمک، برای مدتی طولانی آرامش نسبی بر شبه‌جزیره فاو حاکم شد.

شروع حملات شیمیایی 23 و 24 بهمن ماه 64

روز چهارشنبه، ۲۳ بهمن، حملات شیمیایی عراق با گازهای اعصاب و به مقدار کمتری با خردل و سیانید به‌صورت بمباران هوایی آغاز شد و سپس توپخانه عراق نیز در حملات شیمیایی فعال شد. حدود ۲۳ فروند هواپیما به‌صورت گروه‌های کوچک و هماهنگ منطقه را به مدت یک ساعت مورد بمباران شیمیایی قراردادند، لذا عملاً پس از گذشت مدت کوتاهی، غلظت سموم شیمیایی و خصوصاً گازهای اعصاب در منطقه بالا رفت.

بعضی از رزمندگان به دلیل نزدیکی به محل بمباران توسط ترکش بمب‌های شیمیایی و همچنین بمب‌های عادی زخمی شدند و از این راه سموم وارد بدنشان شده بود. صبح و بعدازظهر ۲۴ بهمن‌ماه، علاوه بر فاو منطقه آبادان نیز هدف دو حمله سنگین شیمیایی قرار گرفت که طی آن ۲۰ نفر به شهادت رسیدند.

تعداد مصدومین شیمیایی عملیات فاو که روز اول ۲۵۰۰ نفر اعلام شده بود، طی دو روز بعد (باتوجه به پایداری گاز خردل) تا ۸۵۰۰ نفر افزایش یافت. تعداد زیادی از مصدومین شیمیایی به اورژانس شیمیایی حضرت فاطمه الزهرا (س) در نزدیکی بیمارستان صحرایی منتقل شدند. در روزهای بعد تا آخر بهمن و نیز هفته اول اسفند، حملات شیمیایی همچنان ادامه یافت. هشتم اسفندماه بیمارستان صحرایی، به علت بمباران‌های شیمیایی به‌شدت آلوده شد و عده‌ای از کارکنان آن شهید و مصدوم شدند.

بررسی بمباران‌های بیمارستان‌های صحرایی

بررسی حملات هوایی به بیمارستان صحرایی، با توجه به نقش حساس آن در عملیات فاو شامل نکات آموزنده‌ای است. بیمارستان صحرایی حضرت فاطمه الزهرا (س)، در چوئیبده در نزدیکی رودخانه بهمنشیر ساخته شده بود که نقش حیاتی در درمان مجروحین عادی و شیمیایی عملیات فاو ایفا می‌کرد. این بیمارستان هدف چهار حمله عمده به شرح زیر قرار گرفت.

حادثه 26 بهمن 64

در اورژانس شیمیایی بیمارستان سرگرم بحث در مورد حملات چند روز گذشته بودیم. اورژانس خلوت و آرام بود که ناگهان ضدهوایی‌ها به کار افتادند. از اورژانس خارج شدیم، پنج یا 6 نقطه از اطراف بیمارستان، در طول یک خط مستقیم درحال دود کردن بود و دود خاکستری مایل به آبی از آن نقاط متصاعد می‌شد. به فاصله کمتر از یک دقیقه هواپیما‌ها مجددا ظاهر شدند و اقدام به بمباران شیمیایی کردند به طوری که یکی از بمب‌ها در مجاور خاکریز بیمارستان افتاد.

جهت جریان باد نسبت به بیمارستان که با بمبهای دودزا بررسی و شناسایی شده بود، خلبان را راهنمایی کرد که بمب شیمیایی را در محلی پرتاب کند که جریان باد، گازهای آن را به سمت هدف یعنی بیمارستان صحرایی ببرد. از بلندگوی بیمارستان اعلام خطر حمله شیمیایی شد و همه ماسک زدند. علیرغم حرکت ابر شیمیایی به سمت بیمارستان، به دلیل باد ملایمی که می‌وزید خوشبختانه به کسی آسیبی نرسید.

حادثه 28بهمن64

این حمله به صورت بمباران جنگی و شیمیایی در اطراف بیمارستان، صورت گرفت و هیچگونه تلفات جانی نداشت. جریان هوا بسیار کند بود و ابر شیمیایی به مدت پنج دقیقه در کنار بیمارستان مشاهده شد که به تدریج پخش و دور شد.

حادثه 30بهمن 64

در این بمباران از بمب‌های انفجاری بسیار قوی استفاده شد. دو فروند هواپیما در دو مسیر بمب‌ها را‌ رها کردند. تعدادی از بمب‌ها به تاسیسات، وسایل نقلیه و مجاور برخی سنگر‌ها خورد. یکی از بمب‌ها مقابل مسجد اصابت کرد و چند نفر که در فضای بیرون بودند به شهادت رسیدند. بمب دیگری روی بیمارستان منفجر شد. در آن زمان حدود ۱۰۰ نفر پرسنل و مجروح در اورژانس بودند، تعداد زیادی از استادان بیهوشی و جراحی و دستیاران دانشگاهی نیز مشغول به کار بودند ولی خوشبختانه به هیچکس آسیب نرسید و عملیات پزشکی متوقف نشد.

بمباران تاریخی هشتم اسفند

سرانجام بیمارستان صحرایی حضرت فاطمه الزهرا (س) در اثر یک بمباران ناجوانمردانه شیمیایی برای مدت طولانی از فعالیت باز ایستاد. حدود ساعت ۳۰: ۹ صبح روز پنجشنبه، هشتم اسفندماه، بیش از ۱۰ فروند هواپیمای عراقی بیمارستان را بمباران کردند. این حمله که بیش از یک ربع ساعت ادامه داشت، با بمباران تخریبی آغاز شد و با بمباران شیمیایی خاتمه یافت. دو بمب از بمب‌های شیمیایی در نزدیکی بیمارستان منفجر شدند. عامل اصلی آلودگی، یکی از بمب‌ها بود که در فاصله کمتر از ۱۵ متری درب اورژانس بیمارستان اصابت کرده بود.

بمب شیمیایی دیگری در فاصله حدود ۵۰ متری درب اورژانس منفجر شد. متأسفانه به دلیل شرایط بحرانی موجود، تعدادی از مجروحین شیمیایی که در اثر اصابت ترکش، نیاز به لاپاراتومی داشتند، پیش از رفع آلودگی در اورژانس شیمیایی در اتاق عمل بیمارستان جراحی شدند. بنابراین علاوه بر آلودگی ناشی از حرکت ابر شیمیایی به داخل اورژانس، انجام عمل جراحی مصدومین نیز بسیاری از کارکنان اتاق عمل را آلوده کرد. اگرچه که به دلیل دوره کمون خردل اکثراً در آن ساعت احساس ناراحتی نکردند، اما بیشتر آن‌ها تا بعدازظهر دچار علائم بالینی شدند. علیرغم اینکه تلاش زیادی با محلول‌های خنثی‌کننده جهت تمیز کردن بیمارستان صورت گرفت، ولی عملاً مشکل را حل نکرد و آلودگی پایدار خردل هفته‌ها بیمارستان را غیرقابل استفاده کرد. البته اورژانس شیمیایی مجاور بیمارستان که خوشبختانه آلوده نشده بود همچنان به کار خود ادامه داد.»