به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، بحث هدایت ماهواره ای یکی از مسائل مهم در زمینه نظامی به شمار می آید. با استفاده از سامانه های هدایت ماهواره ای نه فقط فرماندهان می توانند نظارت بسیار بهتری بر اموری مثل مناطق حضور نیروهای خودی داشته باشند، بلکه امکان ارتباط بهتر و امن تر با آنها در کنار بحث هدایت بهتر وسایل رزمی مثل جنگنده ها، پهپادها و حتی حجم زیادی از بمب ها و موشک ها با دقت بسیار بالاتر فراهم می شود.

هدایت ماهواره ای؛ رقابتی از زمان جنگ سرد

بحث هدایت ماهواره ای در دهه 1960 میلادی با سامانه TRANSIT مخصوص نیروی دریایی آمریکا آغاز شد. ارتش آمریکا برای هدایت زیردریایی ها، هواپیما و موشک های خود نیاز به سیستم هدایت و مسیر یابی ماهواره ای داشت و در این راه میلیاردها دلار هزینه شد. با افزایش حجم سلاح ها و همچنین نیاز به بیشتر کردن دقت در این جنگ افزارها برنامه سامانه مکان یاب جهانی که به اختصار جی پی اس نامیده می شود، در آمریکا کلید خورد.

با توجه به هزینه بالایی که دولت آمریکا برای این سامانه پرداخته بود و همچنین حساسیت های بالای آن، در ابتدا استفاده غیر نظامی از آن مطرح نبود. پس از وقوع فاجعه ساقط شدن هواپیمای مسافربری کره جنوبی بر فراز حریم هوایی جزیره ساخالین شوروی سابق، رونالد ریگان رییس جمهور وقت آمریکا اجازه استفاده از این سامانه برای مصارف غیر نظامی را صادر کرد.

در حال حاضر 31 فروند ماهواره مربوط به سامانه جی پی اس در حال گردش به دور کره زمین هستند و در بسیاری از بخش های نظامی و غیر نظامی از هدایت موشک های کروز گرفته تا مسیر یابی در ترافیک شهری را بر عهده دارند. البته دقت و قدرت سیگنال های جی پی اس برای استفاده غیر نظامی در مقایسه با نمونه غیر نظامی کاهش یافته است.

نمایه گرافیکی از سامانه جی پی اس

سامانه گلوناس روسی هم به نوعی مسیری شبیه به جی پی اس آمریکایی را طی کرد. اولین ماهواره های شوروی سابق برای هدایت زیردریایی های حامل موشک بالستیک ساخته شد. روسها هم در دهه 1960 و 1970 به دنبال افزایش سطح پوشش ماهواره ای خود برنامه "گلوناس" را آغاز کرده و در دهه 1980 میلادی چندین ماهواره را به فضا پرتاب کردند. 

در زمان فروپاشی شوروی سابق، روسها هنوز موفق نشده بودند پوشش کامل کره زمین را بر قرار کنند. 

در ادامه، پوشش کامل برای سرزمین چین و کشورهای همسایه بدست آمده و در نهایت بنای چینی ها بر بدست آوردن پوشش جهانی بیدو در سال 2020 است. نسل قدیمی تر این ماهواره ها با عنوان بیدو – 1 شناخته می شدند و نسل جدیتر به عنوان بیدو – 2 .

در حال حاضر 20 ماهواره از سری بیدو در فضا به سر می برند و جدید ترین مدل از این ماهواره هم در مارس سال جاری میلادی به فضا پرتاب شد که از این مدل جدید 17 ماهواره به فضا پرتاب می شود. همانطور که اشاره شد، در حدود سال ‌۲۰۲۰ سیستم بیدو تکمیل خواهد شد و با پوشش جهانی ۳۵ماهواره‌ای به ارائه خدمات ادامه خواهد داد و کاربران در سراسر جهان می‌توانند از دو نوع خدمات کیفیت بالا، از جمله خدمات ویژه نیازمند به مجوز و خدمات آزاد بهره‌مند شوند. 

در بحث دقت سامانه بیدو هم مثل سایر سامانه های به کار رفته در دنیا، در مدل های نظامی و غیر نظامی تفاوت دارد. همان گونه که گفته شد، دقت در گونه رایگان غیر نظامی در حدود 10 متر بوده و این در حالی است که این عدد برای مدل نظامی، 10 سانتی متر است. در حال حاضر نیروهای مسلح چین و پاکستان تنها کاربران نظامی سامانه بیدو هستند.

در حال حاضر سامانه "گالیله" اتحادیه اروپا در مراحل پایانی قبل از رسیدن به آمادگی کامل بوده و دو کشور هند و ژاپن نیز برنامه های مستقلی برای بحث هدایت ماهواره ای دارند.

پهپادها و هدایت ماهواره ای

در بحث هواپیماهای بدون سرنشین مسئله هدایت ماهواره ای یکی از نکات بسیار مهم و استراتژیک محسوب می شود. به زبان ساده اضافه شدن بحث هدایت ماهواره ای به یک پهپاد می توان برد عملیاتی آن را شدیدا افزایش داده و در عین حال دقت در موقعیت یابی را بیشتر کرده و البته احتمال اخلال در روابط با کاربر زمینی نیز بسیار کمتر خواهد بود.

در حال حاضر چندین مدل از پهپادهای مجهز به هدایت ماهواره ای در جهان فعال هستند که در این بین می توان به گلوبال هاوک آمریکایی به عنوان گران ترین پهپاد عملیاتی جهان اشاره کرد.

ایران بازیگر جدید در مربع پهپادی جهان

در حال حاضر به صورت عملیاتی آمریکا، چین، ترکیه، پاکستان، ایران و رژیم صهیونیستی تنها دارندگان دانش تولید پهپادهای مسلح به صورت عملیاتی به شمار می آیند. اما با نگاهی به بحث هدایت ماهواره ای، دو کشور پاکستان و ترکیه نیز از این لیست خارج می شوند.

در این میان ایالات متحده آمریکا با سری پردیتور و ریپر، اسراییلی ها با هرمس 450 ، هرمس 900 و هرون و چینی ها با پهپادهای سری WZ-2000 و Wing Loong از جمله دارندگان پهپادهای مسلح و در عین حال دارای هدایت ماهواره ای در جهان محسوب می شوند.

اما این گروه بسیار خاص و کم جمعیت عضو جدیدی را نیز اخیرا پیدا کرده است. نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اخیرا با مدل جدید پهپاد شاهد 129 به جمع بسیار کوچک کشورهای دارنده پهپادهای مسلح و همچنین مجهز به هدایت ماهواره پیوسته است.

در جریان راهپیمایی روز 22 بهمن سال گذشته از مدل جدیدی از این پهپاد رونمایی شده بود که دارای طراحی متفاوتی در بخش جلویی پهپاد بود. مشرق پیش از اعلام فرمانده نیروی هوافضای سپاه در مقاله ای گمانه زنی کرده بود که احتمالا بخش جدید اضافه شده به جلوی پهپاد مورد نظر مربوط به بحث هدایت ماهواره ای است.

در حال حاضر با توجه به این که جزئیات بیشتری از این بحث خصوصا درباره نوع هدایت ماهواره ای مورد استفاده در این پهپاد مشخص نشده است نمی توان خیلی درباره جزئیات آن ورود پیدا کرد، اما به صورت قطع می توان گفت برد پهپاد شاهد 129 در مدل جدید کاملا نسبت به مدل قبلی افزایش یافته است و بر این اساس، می توان اینگونه احتمال داد که شاهد 129 مجهز به هدایت ماهواره ای، همان پهپاد مسلح مورد نظر جانشین فرمانده کل سپاه است که بردی آن در حدود 3000 کیلومتر اعلام کرده بود. 

البته باز هم باید گفت این یک گمانه زنی است و ممکن است پهپاد مورد نظر سردار سلامی مدل دیگری باشد که حداقل تا به امروز اسمی از آن برده نشده باشد.هر آنچه که هست، شاهد 129 جدید ایرانی با هدایت ماهواره ای قادر است به مسافت های بسیار دورتری رفته و عملیات خود را با دقت بیشتر و با مشکلات بسیار کمتر در بحث ارتباطی و مسیریابی انجام دهد.

ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که با ورود سامانه های هدایت ماهواره ای در کشور مسائل بسیار مهم دیگری مثل بحث مهمات هدایت ماهواره ای و همچنین افزایش فوق العاده دقت موشک های ایرانی، خصوصا بحث موشک های کروز حمله به اهداف زمینی مثل سری "سومار" را نیز می توان مطرح کرد که خود افزایشی جهش گونه در توان نظامی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

با توجه به اینکه فرماندهان سپاه، به صراحت و قاطعیت موضوع هدایت ماهواره ای پهپادهای ایرانی را مطرح کرده اند، باید مطمئن بود که موضوع تامین پایدار این ارتباط ماهواره ای نیز حل شده است و هم اکنون این پهپادها، در شعاعی وسیع در حال حمایت و پشتیبانی از رزمندگان مقاومت در هر مکان مورد نیاز در شعاعی بسیار بزرگ هستند.