گروه جنگ نرم مشرق- کشورهای مختلفی در جهان در زمینه طب سنتی پیشتاز هستند که یکی از این کشورها، ایران است که در این زمینه قدمتی ۲هزار ساله دارد. طب سنتی در یک دهه اخیر به مدد فعالان این رشته در ایران رشد قابل توجهی داشته که این روند حرکت موجب شده رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی به جایگاه این طب در ایران بپردازند.

در همین زمینه سایت روزنامه انگلیسی گاردین گزارشی با عنوان «زندگی گیاهی: روی آوردن دوباره به طب سنتی در ایران» منتشر کرده و به این موضوع که ایرانیان از دیرباز از شیوه‌های سنتی برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده کرده‌اند، پرداخته است.

ابتدای گزارش با معرفی خانمی به نام "شهلا" که حدو 60 سال سن دارد و در تهران زندگی می‌کند، آغاز می‌شود که چمدانی پر از گیاهان و داروهای گیاهی دارد که وی برای یکی از بستگان نزدیک خود آورده است. خانم شهلا که در واقع دانشنامه داروهای سنتی است، به خواهرزاده خود حنا، چای، زردچوبه، دارچین، قرص سرماخوردگی گیاهی و شامپوهای گیاهی می‌دهد.

این روزنامه انگلیسی سپس به یک سری دستورهای طب سنتی از زبان خانم "شهلا" می‌پردازد: «به ندرت برای درمان سرماخوردگی، داروهای شیمیایی مصرف می‌کنم، بلکه از دمنوش پونه یا گل گاوزبان استفاده می‌کنم. وی می‌گوید پونه در ضمن مُسکن درد است. اگر دچار شکستگی یا کوفتگی شده باشید، می‌توانید پونه را با آرد تفت داده و با روغن مخلوط و پمادی درست کنید و روی شکستگی یا کوفتگی قرار دهید.

استفاده از داروهای گیاهی فقط برای درمان سرماخوردگی مصرف نمی‌شوند. شهلا از حنا برای تقویت ریشه موهای خود و از ترکیب آن با ماست برای شادابی پوست صورت خود استفاده می‌کند. وی می‌گوید حنا برای از بین بردن بوی نامطبوع پا نیز خوب است و قارچ‌ها را از میان می‌برد. وی توصیه می‌کند برای برطرف شدن نفخ شکم از عرق نعنا استفاده شود اما می‌افزاید مصرف نسترن جنگلی برای زنان بعد از عادت ماهانه مناسب است، چون پونه خاصیت گرم دارد و برای خانم‌ها که حالت گُر گرفتگی دارند، مناسب نیست.

عرق کاسنی برای پاکسازی کبد سودمند است و از مرزنجوش می‌توان برای درمان افسردگی استفاده کرد. به گفته وی زردچوبه التیام بخش زخم است. او به زنان باردار توصیه می‌کند پس از زایمان کاچی بخوردند چون کاچی برای درمان زخم‌های داخلی مفید است».

گاردین در ادامه به پیشینه چند هزار ساله طب سنتی در ایران اشاره می‌کند و با تشریح این که در غرب از گیاهان دارویی نیز برای درمان استفاده می‌شود، اما استفاده از داروهای گیاهی در ایران امروز از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار است و در بیشتر خانه‌ها در ایران یک قفسه خاص برای عرقیات، پمادها و پودرهای گیاهی وجود دارد.

این روزنامه با استناد به گزارش موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع که وابسته به وزارت کشاورزی است، از وجود هشت هزار نوع گیاه دارویی در ایران خبر می‌دهد که دو هزار گونه آن فقط به‌طور انحصاری در ایران رشد می‌کنند و دانشگاه‌های معتبر ایران از جمله دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی دارای دانشکده‌های خاصی برای طب سنتی هستند.

این گزارش روی آوردن مردم به این طب را از قول یک پزشک سنتی به نام علی جوادی، آگاهی مردم از خطرات داروهای شیمیایی می‌داند و اینکه درمان بیماری‌ها توسط داروهای گیاهی، مقرون به‌صرفه‌تر است.

گاردین در بخش دوم گزارش خود با توجه به اقبال مردم به طب سنتی، به رشد عطاری‌ها می‌پردازد و البته معضل عطاری‌های غیرمجاز که بدون تخصص و فقط برای کسب سود به این رشته روی آوردند. این گزارش شرایط دریافت مجوز عطاری را اینگونه آورده است: «فرد متقاضی باید دارای مدرک تحصیلی دیپلم باشد. مرحله بعدی مراجعه به اتحادیه فروشندگان گیاهان دارویی و شرکت در کلاس‌های آموزش عطاری به مدت یک سال است تا با خواص این گونه گیاهان و تجویز آن‌ها به بیماران آشنا شوند. در پایان این دوره آموزشی، از شرکت‌کنندگان در این برنامه از سوی سازمان کشاورزی که یک نهاد دولتی است، آزمون به‌عمل می‌آید».

خبرنگار گاردین برای دیدن عطاری‌ها از نزدیک به بازار مشهد رفته و می‌نویسد: «در هر پانصد متر به یک عطاری بر می‌خوریم. در یکی از این عطاری‌ها نوشته‌های فراوانی درباره خاصیت انواع گیاهان دارویی در زمینه برطرف ساختن افسردگی، چاقی، فشار خون، ناتوانی، تصلب شراین و بیماری‌های دیگر بر در و دیوار آویخته است. مشتریان به صورت فردی به فروشنده این عطاری که حدود چهل سال سن دارد و همسرش که در پشت دخل قرار گرفته، مراجعه می‌کنند. در میان مشتریان این عطاری یک پسر نوجوان دیده می‌شود که برای درمان جوش صورت به داروهای گیاهی متوسل شده است. وی می‌گوید دو سه سالی است که صورتم جوش می‌زند و پزشکان می‌گویند که علت آن غرور جوانی است و چاره‌ای جز مصرف دارو و صبر ندارم.

فروشنده نوعی عرق گیاهی به وی می‌دهد و می‌گوید پیش از صبحانه مقداری از آن را بنوشد. وی همچنین به این نوجوان توصیه می‌کند که هر روز یک لیوان آب زرشک بخورد و از خوردن غذاهای ادویه دار خودداری کند. عطار می‌گوید با این دستور العمل انشاالله تا دو ماه دیگر جوش‌های صورت شما برطرف خواهد شد. وی به نوجوان توصیه می‌کند که هرگز به سراغ پزشک و داروهای شیمیایی نرود. وی می‌گوید اگر داروهای شیمیایی به درستی تجویز نشوند، می توانند زیان‌آور باشند چون این گونه داروها بر خلاف داروهای گیاهی عوارض جانبی فراوان دارند».

این گزارش در ادامه به صحبت‌ها و تحلیل‌های یک عطار جوان به نام "حامد" که پدرش نیز 20 سال سابقه عطاری دارد، پرداخته و در توصیف این عطاری می‌نویسد: «عطاری حامد در ردیف عطاری‌های مشهور مشهد قرار ندارد، اما قدیمی و قابل اعتماد است. پروانه کسبی که اتحادیه فروشندگان داروهای گیاهی صادر کرده بر دیوار عطاری حامد آویخته است. انواع عرقیات از جمله عرق نعنا، زیره سبز، کاسنی و شاتره با نظم خاصی در قفسه ها چیده شده‌اند. عطر گیاهانی چون زعفران و هل که در ظرف‌های دربسته نگهداری می‌شوند، در فضا پیچیده است».

"حامد" در مصاحبه با خبرنگار گاردین می‌گوید: «اکنون دو نوع عطاری وجود دارد؛ نخست آن‌هایی که در این کار حرفه‌ای هستند و دیگر عطاری‌هایی که داروهای حاوی مواد مخدر همچون متادون، ترامادول و داروهای ضدبارداری و غیره می‌فروشند که عطاری‌های نوع دوم به تازگی رشد قارچ‌گونه داشته‌اند و این حرفه را نابود می‌کنند».

این روزنامه در ارتباط با عطاری‌های غیرمجاز به سراغ حسن بخارایی رئیس اتحادیه گیاهان دارویی در مشهد که مسئولیت صدور مجوز برای عطاری‌ها را بر عهده دارد، رفته تا نظر او را در این رابطه بداند: «همه عطاری‌های موظف هستند پروانه کسب خود را در محل کار خود نصب کنند. در چند ماه اخیر بازرسی‌های خود را افزایش داده‌ایم تا از داشتن پروانه از سوی عطاری‌ها اطمینان حاصل کنیم. با وجود این هنوز هم عطاری‌های غیر مجاز در گوشه و کنار سبز می‌شوند. آن‌ها کار خود را بدون اینکه کسی متوجه شود، آغاز می‌کنند. ما به واقع نمی‌توانیم با آن‌ها برخورد کنیم، مگر زمانی که کسی از آن‌ها شکایت کند. شاید بیشترین آسیب را از عطاری‌های غیر مجاز دارندگان عطاری‌های مجاز متحمل می‌شوند؛ یعنی کسانی که تلاش می‌کنند تا اعتبار و مشتریان خود را حفظ کنند».

گاردین بخش انتهایی گزارش خود را به ادامه صحبت‌های "حامد" اختصاص داده که می‌گوید: «مردم به عطاری وی اطمنیان دارند، چون او هرگز اقلام تقلبی یا داروهای اعتیاد‌آور در اختیار مشتریان خود قرار نمی‌دهد. عطار جوان می‌گوید تجربه وی در زمینه گیاهان دارویی باعث می‌شود تا هنگام برخورد با بیماری که از یک ناراحتی جدی رنج می‌برد، به او توصیه کند که به پزشک مراجعه کند. حامد می‌گوید، کسانی که مدتی داروهای شیمیایی مصرف کرده و نتیجه نگرفته‌اند به مصرف داروهای گیاهی روی می‌آورند و انتظار دارند که ناراحتی آن‌ها در مدت زمان کوتاهی برطرف شود، اما باید توجه داشت که طول درمان داروهای گیاهی بیشتر از داروهای شیمیایی است. وی می‌گوید قیمت داروهای گیاهی نیز همانند قیمت دیگر کالاها در ایران در حال افزایش است، اما مردم نمی‌خواهند این موضوع را قبول کنند».