شاید خیلی‌ها با شنیدن کلمه «گوژ» یاد درس‌های دوران راهنمایی و آشنایی با آینه گوژ و محدب می‌افتند. بعضی دیگر هم به دوران کودکی رفته و صحنه‌هایی از کارتون «گوژپشت نتردام» را از خاطر می‌گذرانند. به هرحال هرچه باشد، «گوژپشتی» عارضه‌ای است که بیشتر از آنچه به دنیای کارتون‌ها تعلق داشته باشد، مربوط به زندگی روزمره ما آدم‌هاست.
قوز یا کیفوز چیست؟
قوز یک اختلال ستون فقرات است که در کودکان یا بزرگ‌سالان رخ می‌دهد و باعث پشت بر آمده یا کوهان‌دار می‌شود. قوزِ ستون مهره‌ها از بیماری‌های مهم استخوان و مفاصل بوده که به علت تغییر شکلی که در تناسب اندام ایجاد می‌کند، برای افراد بسیار ناخوشایند وظیفه تشخیص و درمان‌های جراحی و غیر‌جراحی بیمار بر عهده پزشک متخصص ارتوپد است. پزشک ارتوپد برای تشخیص این بیماری از رادیوگرافی ساده استفاده می‌کند. اگر قوس ستون فقرات سینه‌ای از ۵٠درجه بیشتر باشد، غیر‌طبیعی محسوب می‌شود.
راه‌های پیشگیری
اصلاح وضعیت قرار گرفتن بدن به ویژه در هنگام نشستن، رانندگی و خوابیدن و راه رفتن، مهم‌ترین و اثر‌بخش‌ترین اقدام در پیشگیری از قوز و انحنای کمر است.
اجتناب از ایستادن به مدت طولانی و پرهیز از خم شدن به جلو در هنگام کار، اقدامی مهم در پیشگیری از انحنای زیاد کمر است.
پرهیز از نشستن طولانی مدت، استفاده از یک چهار پایه کوتاه در زیر پاها در هنگام نشستن و راه‌رفتن از انحنای کمر جلوگیری می‌کند. پرهیز از خوابیدن روی شکم و استفاده از تشک مناسب برای خوابیدن، از دیگر راه‌های کاهش خطر انحنا و قوز کمر است.
توجه داشته باشیم که دقت در انحراف ستون فقرات بسیار ضروری است زیرا درمان در مراحل اولیه راحت‌تر و معمولا انحراف برگشت‌پذیر است.
با مزمن شدن و ایجاد عوارضی مثل بیرون‌زدگی دیسک، آرتروزهای شدید و… درمان بسیار مشکل‌تر و گاهی غیرممکن می‌شود. پس در صورت شک به انحراف از حالت طبیعی به‌‌ویژه اگر همراه با علائم خاص مثل درد شدید، تب، سرعت پیشرفت بالا یا مثلا بعد از سقوط یا ضربه باشد یا در بیمارانی که سابقه مصرف طولانی‌مدت کورتون‌ها دارند، مراجعه سریع به پزشک متخصص و بررسی دقیق با معاینه، آزمایش خون و برنامه‌ریزی برای اصلاح بسیار مهم است.
چند نوع قوز داریم؟
قوز وضعیتی:
شایع‌ترین نوع، قوز ستون مهره است و در واقع افزایش قوسی است که به طور طبیعی در ستون مهره سینه‌ای وجود دارد. این عارضه بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود و در دختران بیشتر است. این بیماری به ندرت دردناک است. قوز وضعیتی به ندرت موجب بروز مشکلی در زمان بزرگ‌سالی می‌شود.
قوز شوئرمن:
شوئرمن، نام رادیولوژیست دانمارکی است که اولین بار این عارضه را شرح داد. این بیماری نیز در نوجوانان بروز کرده و معمولا شدت قوس ستون مهره در این بیماری بیش از قوز نوع قبل است. گاهی دردناک می‌شود که ممکن است درد در هنگام ایستادن و نشستن طولانی‌مدت یا با فعالیت ورزشی بیشتر شود. در رادیوگرافی ساده مهره‌های این بیماران تغییر شکل داده و به جای استوانه‌ای بودن به صورت گُوِه دیده می‌شوند.
قوز مادرزادی:
در این نوع قوز، ستون مهره جنین در زمانی که در شکم مادر قرار دارد، خوب تشکیل نشده است. ممکن است دو یا چند مهره از یک طرف به هم چسبیده باشند یا یک مهره به صورت ناقص تشکیل شده باشد که بعد از تولد با رشد بچه، قوس ستون مهره به تدریج بیشتر می‌شود.
درمان قوز‌پشتی ستون فقرات
پزشک ارتوپد از درمان‌های غیر‌جراحی و جراحی برای درمان قوز ستون فقرات استفاده می‌کند. در این روش بیمار باید نرمش‌های طبی خاصی را انجام دهد.
اگر فرد همچنان در حال رشد باشد، ممکن است پزشک معالج از قوزبند‌های خاصی استفاده کند.
استفاده از این بریس‌ها معمولا تا زمان اتمام رشد در پایان بلوغ ادامه می‌یابد. اگر زاویه قوس ستون مهره بیش از ٧۵درجه باشد، معمولا از درمان جراحی استفاده می‌شود. درمان قوز‌های مادرزادی نیز توسط عمل جراحی صورت می‌گیرد.
ورزش‌هایی برای درمان قوز
١- در حالت سجده قرار بگیرید و دست‌ها را پشت سر بگذارید. سپس سر، گردن و تنه را تا حدی بالا بیاورید که با لگن در یک سطح قرار بگیرند.
٢- چانه را به سمت عقب ببرید. حفظ این وضعیت به مدت ٨ثانیه توصیه می‌شود.
٣- گوشه اتاق ایستاده و دست‌ها را به دیوارها تکیه دهید. سپس سعی کنید که تنه خود را به سمت جلو برده و این وضعیت را برای چند ثانیه حفظ کنید.
۴- یک دست را روی دنده‌ها و دست دیگر را روی شکم قرار دهید و تلاش کنید که در حین دم و بازدم، زیر دست بالایی انقباضی حس نشود. به این ترتیب تنفس فقط توسط عضله دیافراگم (یعنی زیر دست پایینی) انجام خواهد شد.
۵- روی تشک سفتی نشسته و دو مکعب در طرفین خود قرار دهید. سپس دست‌ها را روی مکعب‌ها گذاشته و سعی کنید تنه را به سمت بالا ببرید؛ طوری‌که باسن از زمین جدا شود. حفظ این وضعیت به مدت ٨ثانیه توصیه می‌شود.
۶- روی زمین دراز بکشید یا اینکه بایستید و به دیوار تکیه کنید. یک رول از جنس فوم یا غیره را در محلی که بیشترین قوس کیفوز حس می‌شود، قرار دهید. سپس قسمت بالا تنه را روی این فوم به عقب ببرید.
٧- این ورزش به صورت نشسته روی صندلی یا ایستاده انجام‌شدنی است. دست‌ها را در امتداد شانه قرار داده و با استفاده از طناب‌های الاستیک، دست‌ها را به عقب حرکت دهید.
منبع: روزنامه شهرآرا
قوز یا کیفوز چیست؟
قوز یک اختلال ستون فقرات است که در کودکان یا بزرگ‌سالان رخ می‌دهد و باعث پشت بر آمده یا کوهان‌دار می‌شود. قوزِ ستون مهره‌ها از بیماری‌های مهم استخوان و مفاصل بوده که به علت تغییر شکلی که در تناسب اندام ایجاد می‌کند، برای افراد بسیار ناخوشایند وظیفه تشخیص و درمان‌های جراحی و غیر‌جراحی بیمار بر عهده پزشک متخصص ارتوپد است. پزشک ارتوپد برای تشخیص این بیماری از رادیوگرافی ساده استفاده می‌کند. اگر قوس ستون فقرات سینه‌ای از ۵٠درجه بیشتر باشد، غیر‌طبیعی محسوب می‌شود.
راه‌های پیشگیری
اصلاح وضعیت قرار گرفتن بدن به ویژه در هنگام نشستن، رانندگی و خوابیدن و راه رفتن، مهم‌ترین و اثر‌بخش‌ترین اقدام در پیشگیری از قوز و انحنای کمر است.
اجتناب از ایستادن به مدت طولانی و پرهیز از خم شدن به جلو در هنگام کار، اقدامی مهم در پیشگیری از انحنای زیاد کمر است.
پرهیز از نشستن طولانی مدت، استفاده از یک چهار پایه کوتاه در زیر پاها در هنگام نشستن و راه‌رفتن از انحنای کمر جلوگیری می‌کند. پرهیز از خوابیدن روی شکم و استفاده از تشک مناسب برای خوابیدن، از دیگر راه‌های کاهش خطر انحنا و قوز کمر است.
توجه داشته باشیم که دقت در انحراف ستون فقرات بسیار ضروری است زیرا درمان در مراحل اولیه راحت‌تر و معمولا انحراف برگشت‌پذیر است.
با مزمن شدن و ایجاد عوارضی مثل بیرون‌زدگی دیسک، آرتروزهای شدید و… درمان بسیار مشکل‌تر و گاهی غیرممکن می‌شود. پس در صورت شک به انحراف از حالت طبیعی به‌‌ویژه اگر همراه با علائم خاص مثل درد شدید، تب، سرعت پیشرفت بالا یا مثلا بعد از سقوط یا ضربه باشد یا در بیمارانی که سابقه مصرف طولانی‌مدت کورتون‌ها دارند، مراجعه سریع به پزشک متخصص و بررسی دقیق با معاینه، آزمایش خون و برنامه‌ریزی برای اصلاح بسیار مهم است.
چند نوع قوز داریم؟
قوز وضعیتی:
شایع‌ترین نوع، قوز ستون مهره است و در واقع افزایش قوسی است که به طور طبیعی در ستون مهره سینه‌ای وجود دارد. این عارضه بیشتر در نوجوانان دیده می‌شود و در دختران بیشتر است. این بیماری به ندرت دردناک است. قوز وضعیتی به ندرت موجب بروز مشکلی در زمان بزرگ‌سالی می‌شود.
قوز شوئرمن:
شوئرمن، نام رادیولوژیست دانمارکی است که اولین بار این عارضه را شرح داد. این بیماری نیز در نوجوانان بروز کرده و معمولا شدت قوس ستون مهره در این بیماری بیش از قوز نوع قبل است. گاهی دردناک می‌شود که ممکن است درد در هنگام ایستادن و نشستن طولانی‌مدت یا با فعالیت ورزشی بیشتر شود. در رادیوگرافی ساده مهره‌های این بیماران تغییر شکل داده و به جای استوانه‌ای بودن به صورت گُوِه دیده می‌شوند.
قوز مادرزادی:
در این نوع قوز، ستون مهره جنین در زمانی که در شکم مادر قرار دارد، خوب تشکیل نشده است. ممکن است دو یا چند مهره از یک طرف به هم چسبیده باشند یا یک مهره به صورت ناقص تشکیل شده باشد که بعد از تولد با رشد بچه، قوس ستون مهره به تدریج بیشتر می‌شود.
درمان قوز‌پشتی ستون فقرات
پزشک ارتوپد از درمان‌های غیر‌جراحی و جراحی برای درمان قوز ستون فقرات استفاده می‌کند. در این روش بیمار باید نرمش‌های طبی خاصی را انجام دهد.
اگر فرد همچنان در حال رشد باشد، ممکن است پزشک معالج از قوزبند‌های خاصی استفاده کند.
استفاده از این بریس‌ها معمولا تا زمان اتمام رشد در پایان بلوغ ادامه می‌یابد. اگر زاویه قوس ستون مهره بیش از ٧۵درجه باشد، معمولا از درمان جراحی استفاده می‌شود. درمان قوز‌های مادرزادی نیز توسط عمل جراحی صورت می‌گیرد.
ورزش‌هایی برای درمان قوز
١- در حالت سجده قرار بگیرید و دست‌ها را پشت سر بگذارید. سپس سر، گردن و تنه را تا حدی بالا بیاورید که با لگن در یک سطح قرار بگیرند.
٢- چانه را به سمت عقب ببرید. حفظ این وضعیت به مدت ٨ثانیه توصیه می‌شود.
٣- گوشه اتاق ایستاده و دست‌ها را به دیوارها تکیه دهید. سپس سعی کنید که تنه خود را به سمت جلو برده و این وضعیت را برای چند ثانیه حفظ کنید.
۴- یک دست را روی دنده‌ها و دست دیگر را روی شکم قرار دهید و تلاش کنید که در حین دم و بازدم، زیر دست بالایی انقباضی حس نشود. به این ترتیب تنفس فقط توسط عضله دیافراگم (یعنی زیر دست پایینی) انجام خواهد شد.
۵- روی تشک سفتی نشسته و دو مکعب در طرفین خود قرار دهید. سپس دست‌ها را روی مکعب‌ها گذاشته و سعی کنید تنه را به سمت بالا ببرید؛ طوری‌که باسن از زمین جدا شود. حفظ این وضعیت به مدت ٨ثانیه توصیه می‌شود.
۶- روی زمین دراز بکشید یا اینکه بایستید و به دیوار تکیه کنید. یک رول از جنس فوم یا غیره را در محلی که بیشترین قوس کیفوز حس می‌شود، قرار دهید. سپس قسمت بالا تنه را روی این فوم به عقب ببرید.
٧- این ورزش به صورت نشسته روی صندلی یا ایستاده انجام‌شدنی است. دست‌ها را در امتداد شانه قرار داده و با استفاده از طناب‌های الاستیک، دست‌ها را به عقب حرکت دهید.
منبع: روزنامه شهرآرا