گروه جنگ نرم مشرق- ملت‌های بدون قابلیت‌های جنگ اطلاعاتی در قرن 21 همانند ملت‌های بدون ارتش و نیروی دریایی در قرن بیستم است؛ آنها بی‌دفاع هستند.

یک ملت بدون ارتش،‌ نیروی دریایی یا نیروی هوایی را در نظر بگیرید. چشم‌انداز آن در دفاع از خود در مقابل تجاوزهای مدرن چگونه است؟ اگر دارای ارتشی نیرومند باشد اما فاقد نیروی هوایی و یا دریایی باشد چطور؟ آیا از بخت و اقبال بهتری برخوردار خواهد بود؟

پیش از اختراع نبرد انسانی، جنگ در دو بعد توسط نیروهای ارتشی و دریایی در سطح سیاره زمین رخ می‌داد. با معرفی هواپیما به جنگ، بُعد تازه‌ای بدان افزوده شد. ملت‌هایی که در عقب منحنی ساخت و بازسازی نیروهای هوایی خود بودند، دائماً خود را در معرض خطر می‌دیدند. در مقابل ملت‌هایی که در جلوی این منحنی قرار گرفتند، قدرت هوایی را کلیدی برای پیروزی‌های خود در سراسر تاریخ اخیر بیان کردند.

امروزه، بی‌شک "جنگ اطلاعاتی" دیگر تازگی ندارد؛ این ویژگی در سلاحی قرار گرفته است که با اثر ویرانگر خود می‌تواند منجر به گیج شدن، تقسیم شدن، و نابود شدن ملت‌ها در بعدی شود که سلاح‌های مرسوم اغلب قادر به انجام چنین کاری نیستند.

جنگ اطلاعاتی در واقع یکی از پرکاربردترین ابزارهای «جنگ‌های میدانی» است که آمریکا در این حوزه از طریق شبکه‌های رسانه‌ای و ارتباطاتی خود توانسته به یکی از بازیگرهای تاثیرگذار این جنگ جدید تبدیل شود.

چند نهاد مطالعاتی نیز در آمریکا در رابطه با "عملیات اطلاعاتی" (Information Operations ) اقدام به تولید محتوا برای دولت آمریکا می‌کنند که برای نمونه می‌توان به «انجمن کلاغ‌های پیر» اشاره کرد که نشریه‌ای نیز با همین عنوان "عملیات اطلاعاتی" منتشر می‌کند. مجله عملیات‌ اطلاعاتی هدف خود را ترویج دانش عمومی در زمینه علوم و روش‌های عملیات‌ اطلاعاتی و حوزه‌های مرتبط اعلام کرده است. این نشریه اخبار مربوط به صنایع، روند پیشرفت فن‌آوری و رویدادهای دیگر در زمینه عملیات‌های اطلاعاتی در سطح جهان را منعکس می‌سازد. عملیات‌های اطلاعاتی سنتی، جنگ اطلاعاتی، جنگ سایبری، ارتباطات راهبردی، دیپلماسی عمومی، تبلیغات، بازاریابی، مذهب، زبان، و جنگ فرماندهی و کنترل، از جمله موضوعاتی هستند که این نشریه بدان‌ها می‌پردازد.

مرکز عملیات‌ اطلاعاتی ارتش آمریکا یکی دیگر از نهادهایی است که در این حوزه فعالیت می‌کند و نشریه‌ای موسوم به IO Sphere را منتشر می‌کنند و نکته جالب آن‌که موضوع جدیدترین این نشریه مربوط به ایران است.

جنگ اطلاعاتی «انتخابی» نیست

در رابطه با مفهوم جنگ اطلاعاتی مقالات و گزارش‌های متعددی منتشر شده که یکی از جدیدترین آنها مربوط به پایگاه «گلوبال ریسرچ» است که گزارشی تحت عنوان «جنگ اطلاعاتی انتخابی نیست» در باب اهمیت جنگ اطلاعاتی در زمان کنونی منتشر کرده است. این گزارش به‌دلیل اهمیت و مفید بودن، بدون دخل و تصرف ارائه می‌شود:

آسیب‌پذیری در فضای اطلاعاتی

گرچه اینترنت و استفاده از آن در جنگ اطلاعاتی تقریباً جدید است، اما جنگ اطلاعاتی این چنین نیست. آمریکا و انگلیس پیش از آن برای دهه‌ها دست به این کار زده‌اند، و انگلیس قرن‌ها در انواع مختلفی از رسانه‌های موجود سرمایه‌گذاری کرده است تا مطمئن شود که صدای‌شان بلندتر از صداهای دیگر است.

امروزه، آمریکا از طریق بسیاری از سازمان‌های غیردولتی (ان‌جی‌اوها) وارد اعماق رسانه و فضای اطلاعاتی یک ملت خارجی می‌شود و از طریق آنها پیام خود را مخابره می‌کند.

از طریق بورسیه‌ها و برنامه‌های آموزشی فرامرزی، به‌دنبال اغوای روزنامه‌نگاران جوان و جاه‌طلب است تا آنها را تبدیل به مجاری خروجی آموزش‌دیده و معتبر پروپاگاندای آمریکا کرده و به هنگام دست دادن فرصت، هم‌راستا با منافع آمریکا عمل کنند.

در بسیاری از ملت‌ها، به ویژه در سراسر جهان در حال توسعه،‌ دولت‌ها با جدیت از فرصت‌های فناوری اطلاعات استفاده نمی‌کنند، و نمی‌توانند اهمیت حفظ کنترل آن و مقابله با اثرات آن را درک کنند تا قادر به بهره‌گیری از آن شوند. نگرش آنها در مورد چگونگی مدیریت رسانه اغلب بسیار قدیمی است، که باعث می‌شود در سراسر فضای اطلاعاتی خود کاملاً آسیب‌پذیر باشند.

در این ملت‌ها، اطلاعات از نقطه‌نظر دولت اغلب از طریق رسانه‌ها یا رادیو و تلویزیون‌های دولتی پخش می‌شود که اعتبار کمی هم به لحاظ داخلی و هم بین‌المللی دارد.

ایجاد دفاع‌ بهتر برای فضای اطلاعاتی

دفاع از فضای اطلاعاتی بیش از همه بستگی به اشغال کامل آن دارد. این به معنای مشکل کردن اگر نه غیر ممکن کردن آن برای ملت‌های خارجی جهت ایجاد و اجرای عملیات‌های رسانه‌ای در داخل مرزهای یک ملتِ هدف است.

اشغال فضای اطلاعاتی خود: قوانین ان‌جی‌اویِ نسبتاً جدید روسیه که سازما‌ن‌های تاسیس‌شده خارجی را مجبور به ثبت به عنوان آژانس‌های خارجی می‌کند، مشروعیت آنها را تحلیل می‌برد، آن هم با شفاف ساختن این واقعیت که این سازمان‌ها اغلب می‌خواهند ریاکارانه به عنوان ابزاری برای تحلیل و حمله به یک دولتِ هدف مورد استفاده قرار گیرند.

با افشای طبیعتِ تاسیس‌شده خارجی عملیات‌ آنها، و به طور مؤثر افشای نیات ریاکارانه و انگیزه‌های مالی‌شان و سخت کردن شرایط برای آنها جهت انجام عملیات، ضمن فضا دادن به مخالفان مشروع، بومی و از همه مهم‌تر سازنده، می‌توان آنها را از فضای اطلاعاتی یک ملت به بیرون راند.

کنترل و طرح‌ریزی فضای اطلاعاتی خود: راشاتودی روسیه، سی‌سی‌تی‌وی چین، پرس‌تی‌وی ایران، و تله‌سور آمریکای جنوبی همگی نمونه‌هایی از ابزارهای دیگری جهت پر کردن و تسلط بر فضای اطلاعاتی است.

نه تنها این سازمان‌های خبری به خوبی اخبار ملت‌های خود را به همراه بسیاری از عملیات‌های رسانه‌ای دولتی پوشش می‌دهند، بلکه آنها قادرند به خوبی با مخاطبان فرامرزی خود ارتباط برقرار کرده و آنها را همراه سازند. این اقدام روشی برای مقابله با پروپاگاندای آمریکا و اروپا هم در خانه و هم در خارج است،‌ که منجر به توازن آنچه می‌شود که برای دهه‌ها یک جنگ اطلاعاتی یک‌طرفه بوده است.

از آنجا که این عملیات‌ها به عنوان اطلاع‌رسانی حرفه‌ای و بین‌المللی و سازمان‌های خبری با حداقل نفوذ آشکار دولت صورت می‌گیرد، در جذب مخاطبان خارجی مؤثر هستند.

برای ملت‌هایی که شدیداً فاقد چنین سازمان‌های خبری هستند، به ویژه در سراسر آسیای جنوب شرقی، آفریقا، و غرب آسیا (خاورمیانه)، ملت‌هایی همچون روسیه و چین که قبلاً قابلیت‌های دفاعی مرسوم‌تری را صادر کرده‌اند، می‌توانند به عنوان صادرکننده قابلیت‌های دفاعی برای فضای اطلاعاتی در نظر گرفته شوند.

نادیده گرفتن جنگ اطلاعاتی، موجب حمله می‌شود

ملت‌هایی که برحسب عادت، جنگ اطلاعاتی را نادیده گرفته‌اند، پذیرای حمله بوده‌اند. ملت‌هایی دارای دفاع‌های نادرست در برابر فضای اطلاعاتی خود، اغلب مملو از ان‌جی‌اوهای خارجی هستند که آن را به حدی اشغال و کنترل می‌کنند که دولت‌ها مجبور به تسلیم می‌شوند.

سرمایه‌گذاری در جنگ اطلاعاتی دیگر «اختیاری» نیست، همان‌طور که سرمایه‌گذاری در یک ارتش مرسومِ به خوبی آموزش‌دیده و مجهز این چنین نیست. واقعیت قرن 21 این است که جنگ‌ها دیگر و صرفاً در خشکی، دریا و هوا برپا نمی‌شوند. آنها در فضای اطلاعاتی نیز وجود دارند و عدم شناخت و دفاع در برابر چنین تهدیداتی طبعاً به همان اندازه بد است که مرزهای یک ملت را بی‌دفاع گذاشت، آسمانش را بدون نظارت رها کرد و سواحل آن را بدون محافظ قرار داد.

این گزارش نشان می‌دهد که مسئولان ایرانی نیز باید توجه بسیار بیشتری به "جنگ اطلاعاتی" از خود نشان دهند، زیرا برای تاثیرگذاری بر عقاید و رفتار به پیغامی قدرت‌مند نیاز است که در ذهن مخاطب هدف تکرار ‌شود و او را به انجام کاری وا ‌دارد. روایت‌های ساده دیگر تاثیری بر مخاطب ندارند و برای آنکه بتوان بر عقاید و رفتار تاثیر گذاشت، باید از پیامی استفاده کرد که ضمیر خودآگاه و حافظه مخاطب هدف را درگیر ‌کند؛ مسئله‌ای که جنگ اطلاعاتی با تکنیک‌های پیچیده خود به خوبی آن را انجام می‌دهد.