امیر المؤمنین(ع) در یکی از اعیاد فطر خطبهای خواندهاند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم دادهاند: خطب امیر المؤمنین علی بن ابی طالب(ع) یوم الفطر فقال: «ایها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو یوم اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الی مصلاکم خروجکم من الاجداث الی ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم وقوفکم بین یدی ربکم، و اذکروا برجوعکم الی منازلکم رجوعکم الی منازلکم فی الجنة. عباد الله! ان ادنی ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون.»
یعنی «ای مردم! این روز شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مایوس و ناامید می گردند و این شباهتی زیاد به روز قیامت دارد. پس با خروج از منازل و رهسپاری به سوی جایگاه نماز عید، خروجتان را از قبر و رفتنتان را به سوی پروردگار به یاد آورید، و با ایستادن در جایگاه نماز، ایستادن در برابر پروردگارتان را یاد کنید، و با بازگشت به سوی منازل خود، بازگشتتان به سوی منازلتان در بهشت برین را متذکر شوید. ای بندگان خدا. کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده میشود، این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد و می گوید: هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشتهتان آمرزیده شد! پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید؟»
برای بررسی بیشتر این روز عظیم به سراغ دو تن از کارشناسان مذهبی کشور رفتیم تا بهتر این روز بزرگ را وصف کنیم.
حجت الاسلام محمود رجبی قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: در روایات و در فرهنگ اسلامی عید روزی است که مسلمانان به یک موفقیتی در عمل به دستورات الهی و انجام کارهای خیر نائل می شوند، پس از این موفقیت یک سروری از این موفقیت به وجود می آید. مثلا وقتی مسلمانان در ایام حج موفق به انجام فرائض می شوند پس از آن به شکرانه آن توفیق عید قربان را جشن می گیرند. در عید غدیر نیز به شکرانه اینکه پیامبر ولی خدا را معرفی کرد و مردم توفیق شناخت و بیعت با ولی الله را پیدا کردند جشن گرفته می شود. در عید فطر هم به این دلیل که مردم در ماه رمضان و شب های قدر توفیق اعمالی که موجب تقرب به خداست را یافته اند در پایان، این موفقیت را جشن می گیرند.
عید فطر این ذخیره و گنجینه ای برای پیامبر اسلام(ص) است
وی گفت: از عنوان دیگری که بر روز عید فطر قرار داده اند این است که ذخیره ای برای پیامبر و اهل بیت است. در دعایی هم که ما در نماز عید فطر می خوانیم می گوییم «و لمحمّد صلّی اللَّه علیه و اله ذخرا و شرفا و کرامتا و مزیدا» یعنی این ذخیره و گنجینه ای برای پیامبر اسلام(ص) است. حال اینکه چگونه عید فطر می تواند گنجینه و ذخیره ای برای پیامبر باشد شاید یکی از وجوهش این باشد که روز عید و برقراری این روز و اهتمام مسلمانان به این روز خود باعث دوام و بقای اسلام می شود و با حضور همه مسلمانان در یک روز در نماز عید فطر، شکوه اسلام و همبستگی مسلمین و برکات دیگری که بر آن مترتب می شود را به همراه خواهد داشت که خود موجب زنده بودن و بقای دین پیامبر می شود. این ذخیره ای برای دین پیامبر به شمار می رود و همینطور مایه شرف برای پیامبر است که امت اسلامی با حضور خود در نماز عید مایه شرافت برای پیامبری است که توانسته امتی را اینگونه تربیت کند و وحدت و یکپارچگی را بین آنها به وجود بیاورد.
وی افزود: تعبیر دیگری که داریم «مزید» است که موجب افزایش برای پیامبر است یعنی توسعه فرهنگ اسلامی در سطح ملت های دیگر و جهان است. خود این نمایش وحدت و همبستگی توجه دیگران را به آن جلب می کند که طبعاً وقتی که با اسلام آشنا شوند زمینه نشر فرهنگ دینی فراهم می شود.
این کارشناس دینی ادامه داد: ما در صحیفه سجادیه داریم که می فرماید امروز روز سرور و خشنودی مومنین است که با توفیقاتی که پیدا کردند خشنودند که توانستند اعمال خوبی را در همه زمینه ها انجام دهند و از این موفقیت یک سرور معنوی در بین مسلمانان بوجود می آید.
عید فطر جلوه گاه همبستگی و اقتدار اسلامی است
وی گفت: در دعای وداع با ماه رمضان داریم که «و لاهل ملتک مجمعا و محتشدا» عیدفطر اجتماع باشکوهی برای امت اسلام است و جلوه گاه همبستگی، وحدت و همینطور اقتدار اسلامی است. کلمه «محتشدا» به این اشاره دارد که عیدفطر روزی است که همه امت اسلامی نوعی راهپیمایی می کنند. چون در روز عید مستحب است مردم از خانه ها بیرون بیایند و خارج از شهر و زیر آسمان نماز عید را برپا کنند. این امر شکوه اجتماع مسلمین و حضور مسلمین را به نمایش می گذارد.
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: ما از خدا می خواهیم که این روز را بهترین روزی که در طول عمر ما می گذرد برای ما قرار دهد. بهترین روز شدن یعنی اینکه ما بهترین کارهای نیک را انجام بدهیم و عنایات الهی را دریافت کنیم.
وی گفت: در این دعا این روز به عنوان روزی که انسان یاد صحرای قیامت می افتد و یادی کند از روزی که در آن روز تمام اعمال خود را مشاهده می کند و شوق بهشت برای او سرور آفرین می شود. امام سجاد در دعای وداع اشاره می کند که در این روز «اَللَّهُمَّ ارْزُقْنَا خَوْفَ عِقَابِ الْوَعِیدِ وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ» یعنی روزی ما کن که نسبت به معاد توجه کنیم.
این کارشناس دینی ادامه داد: اهل بیت به ما تعلیم می دهند با اشتیاق به بهشت شاد باشیم و شادی ما با این همراه باشد که خداوند ما را وارد به بهشت خود کند. در روز عید با انجام دستورات الهی انسان بهشتی را برای خود تعبیه می کند و بهترین جایگاهی که سراسر نعمت و لذت وشادی است برای خود پیش بینی می کند.
وی گفت: ما در دعای قنوت نماز عید فطر از خدا می خواهیم که ما را در آنچه که پیامبر و آل پیامبر از کمالات و ارزش های اسلامی و انسانی وارد شدند ما را هم وارد آنها کنند. «اللّهُمَّ أَدْخِلْنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَآلِ مُحَمَّدٍ وَ أَخْرِجْنِی مِنْ کُلِّ شَرٍّ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَآلِ مُحَمَّدٍ» کمااینکه می خواهیم که ما را از تمام شرور و پستی هایی که پیامبر و اهل بیت از آن خارج شدند ما هم از آنها خارج شویم یعنی همه رذایل اخلاقی و شرور را منزه و پاک شویم. این مهمترین دعایی است که ما در آن روز از خدا می خواهیم که جامع رسیدن به همه خوبی ها و جامع جدا شدن از همه بدی هاست.
عید فطر عید پاداش گرفتن روزه داران است
حجت الاسلام یحی صالح نیا کارشناس مسائل دینی گفت: عید فطر به حسب روایات ما عید پاداش گرفتن روزه داران است. این روز به قدری با عظمت است که به نقلی از امام صادق خدای متعال به اندازه همه کسانی که در ماه رمضان از آتش جهنم آزاد کرده روز عید فطر به اندازه همه آنها از بندگان خودش از آتش جهنم دور می کند.
وی در خصوص دعای قنوی نماز عید گفت: دعای شریفی که در قنوت نماز عید فطر می خوانیم با ذکر اسما و صفات حضرت حق شروع می شود. اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِیاَّءِ وَالْعَظَمَةِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ وَاَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَةِ. همه به صفات جمالیه خدای متعال و به رحمت ویژه ای که خدای متعال در این روز به مومنین عطا می کند، اشاره دارد.
وی افزود: با جریان عظیم مردم به سمت میعادگاه نماز عیدفطر آن کبریا و عظمت خدای متعال نمودار می شود. در این دعا ما چند خواسته مهم داریم یکی این است که خدایا همانطور که این روز را برای محمد و آل محمد عید و ذخیره و شرف و مایه بزرگی آنها و مختص آنها قرار داده برای ما هم کرامت و مایه اعتلای جامعه اسلامی قرار ده.
این کارشناس دینی گفت: در این دعا به صورت جامع درخواست می شود که خدای متعال هر چه که به بندگان صالح خود داده و هر جایگاه خوبی را که بندگان صالح خود را وارد آن جایگاه ها کرده است ما را هم داخل در آن جایگاه ها کند و از آن الطاف بهره مند کند و از هر آسیبی که خدای متعال از بندگان صالح خود دور نگه داشته است ما را هم از آن آسیب ها دور نگه دارد.
صالح نیا ادامه داد: خوشحالی که معمولا مومنین از ورود عید فطر دارند یک خوشحالی خاص است و به معنای سر بلند بیرون آمدن از یک امتحان الهی است که در روزهای گرم سال مومنین توانستند به فرمان خدا عکمل کنند و سربلند بیرون بیایند. لذا جای خوشحالی دارد و همین خوشحالی نشانه قبولی این طاعات و عبادات است.
وی در خصوص نشانه قبولی طاعات در ماه رمضان گفت: در عین حال بازنگشتن به حالات گناه آلودی که انسان قبل از ماه رمضان داشته به معنای این است که انسان اعمالش قبول شده است. مقام معظم رهبری می فرمود حضرت امام در ماه رمضان خیلی از کارها را تعطیل می کردند و به عبادت و معنویت می پرداختند و بعد از عید فطر که به خدمت امام می رسیدیم می فهمیددیم که امام تفاوت عمده ای با قبل کرده اند. این به این معناست که انسان در مواقع مختلف مانند رمضان باید وقتی را برای سازندگی روحی اختصاص دهد.
علامت قبولی طاعات و عبادات
وی اضافه کرد: از علائم قبولی طاعات و عبادات این است که انسان به حالت های سابق برنگردد و باید تفاوت محسوسی کرده باشد. این تفاوت ها نشان می دهد که طاعات انسان در روح او اثر داشته و مورد قبول خدای متعال هم واقع شده است.
این کارشناس دینی گفت: اهل بیت تاکید بر ادخال سرور به قلوب مومنین دارند که انسان می تواند با صله رحم می تواند خوشحالی این روز را برای خود و دیگران چند برابر کند.
وی در پایان اظهار داشت: باید مواظب سرمایه ای که در یک ماه رمضان جمع کردیم باشیم. سرمایه معنویت و تقوا و خلوص و عمل صالح مواظبت کنیم. انشالله در طول سال این سرمایه ذخیره ای برای رفتار و افکار بهتر باشد. این حال را بعد از عید با بی برنامگی از دست ندهیم.