به گزارش مشرق، بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهائی و شیخ‌الاسلام عهد صفویه، حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است.

یکی از مهمترین ویژگی‌های شیخ بهایی توجه‌اش به فقه و تأثیر گذاری او در فقه اسلامی است به مناسبت سالروز در گذشت این فقیه (12 شوال 1030 ق) نگاهی به ویژگی‌های فقهی شیخ بهایی می‌اندازیم:

بهاء الدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن حسن بن محمد بن صالح حارثی همدانی عاملی جبعی (جباعی) معروف به شیخ بهائی در سال 953 ه.ق 1546 میلادی در بعلبک متولد شد. او در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» می زیسته و از نژاد «حارث بن عبدالله اعور همدانی» متوفی به سال 65 هجری از معاریف اسلام بوده است.

آن طور که مؤلف عالم آرا آورده است، استادان او بجز پدرش از این قرار بوده‌اند: تفسیر و حدیث و عربیت و امثال آن را از پدر و حکمت و کلام و بعضی علوم منقول را از مولانا عبدالله مدرس یزدی مؤلف مشهور حاشیه بر تهذیب منطق معروف به حاشیه ملا عبدالله آموخت. ریاضی را از ملا علی مذهب ملا افضل قاضی مدرس فیض کاشانی فرا گرفت و طب را از حکیم عماد الدین محمود آموخت و در اندک زمانی در منقول و معقول پیش رفت و به تصنیف کتاب پرداخت.

شیخ بهایی به لحاظ فقهی منسجم و و روشمند است به همین دلیل فقه او را می‌توان به چند محور اصلی تقسیم کرد.

بخش نخست ساختارها و تقسیم‌بندی‌هایی است که در آثاری نظیر «حبل المتین» و «مشرق الشمسین» صورت داده و محور دوم توجه‌اش به دو منبع اصلی فقهی یعنی کتاب و سنت و ارتباط بین آنها است،‌ بخش سوم نقش و جایگاه اصول فقهی، چهارم توجه به نقش علوم حدیث و دانش‌های رجال و درایه در فقه و پنجم دیدگاهش نسبت به اقوال فقها است.

نمونه‌ای از فقه شیخ بهایی در بحث از امر به معروف و نهی از منکر مشخص است و تطبیقی که وی بین روش فقهی و اجتماعی برقرار کرده است به همین منظور شاید بتوان از روش فقهی‌اش در فقه اجتماعی در این دوره جمهوری اسلامی ایران هم استفاده کرد.

اما علم حدیث و رجال نقش تعیین کننده‌ای را در فقه شیخ بهایی ایفا می‌کند و وجه مهم تفکری او نیز توجه به قرآن و جایگاه استنباطی آن است که در کتاب «مشرق الشمسین» به وضوح مشخص است و در مقدمه نیز اشاره کرده که مباحث کتاب را با تفسیر قرآن کریم ارائه کرده است.

در نهایت علاوه بر اصول فقه، رجال، حدیث و تفسیر اثر ماندگار شیخ بهایی در حوزه فقه «جامع عباسی» به زبان فارسی است که این اثر سند جاویدان مرجعیت فقهی در دوران شکوفایی فقه و اصول امامیه محسوب می‌شود.

رحلت این عارف بزرگ و دانشمند در سال 1030 و یا 1031 هجری در پایان هشتاد و هفتمین سال حیاتش ذکر شده است . وی در شهر اصفهان روی در نقاب خاک کشید و مریدان پیکر او به مشهد بردند و در جوار حرم هشتمین امام شیعیان به خاک سپردند.

*منابع:

-بهاءالدین محمد بن عزالدین معاملی جبعی (جباعی)

-زندگینامه شیخ بهاء‌الدین محمد عاملی ( شیخ بهائی ) - وب‌گاه رهبران شیعه

-شیخ عباس قمی، الکنی و الالقاب

- رسول جعفریان، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست