سرویس جهان مشرق - جنگ سوریه با محاصره حلب و آزادی احتمالی آن وارد مرحله سرنوشت سازی شده است. عرصه میدانی سوریه این روزها بیش از پیش به نفع محور مقاومت دنبال می‌شود. نیروهای مقاومت فشارها برای تحقق پیروزی‌های جدید در معادلات میدانی و سیاسی را افزایش داده‌اند.

 

تحولات این روزهای  حلب را می‌توان در راستای این اقدامات توصیف کرد، تحولاتی که سیدحسن نصرالله دبیر کل حزب‌الله لبنان معتقد است اهمیت آن تنها در ارتباط با بحران سوریه نیست، بلکه اوضاع حلب می‌تواند تحولات منطقه‌ای و معادلات و پروژه‌های آنها را تحت تاثیر قرار داده و رویاهای برخی طرف‌های داخلی و بین‌المللی را به کابوس بدل کند.

در نتیجه فشارهای نیروهای مقاومت، به نظر می‌رسد محور وابسته به عربستان در جبهه‌های مختلف در موضع ضعف و عقب‌نشینی قرار گرفته است. در همین چارچوب گروه‌های مسلح تلفات استراتژیک زیادی را متحمل شده و نمی‌توانند مطالبات و دیکته‌های خود را به شرایط آینده تحمیل کنند.

 

دولت ترکیه نیز که به تازگی از تلاش ناموفق برای کودتا خارج شده، ضربه دیگری را در حلب دریافت کرده است. پیروزی نهایی در حلب می‌تواند به مداخله ترکیه در سوریه و ترانزیت تسلیحات و عناصر مسلح به داخل سوریه از طریق ترکیه پایان داده و انگیزه جدیدی برای آنکارا ایجاد کند تا در محاسبات میدانی خود به ویژه پس از حوادث داخلی اخیر تجدید نظر نماید.  

 

 

دست برتر دولت و تلاش تروریست ها برای فرار از وضعیت موجود
تحولات حلب نشان دهنده پیشروی‌های مستمر محور مقاومت است. منطقه بنی زید که پیش ‌از این یکی از مهم‌ترین نقاط استراتژیک عناصر مسلح به شمار می‌رفت، به دست نیروهای ارتش سوریه افتاده است. به این ترتیب محاصره حلب از بخش شرقی کامل شده و تقریبا آزادسازی آن قطعی می‌شود. استفان دی میستورا فرستاده سازمان ملل متحد در سوریه تحولات کنونی را نقطه عطف مهمی در روند بحران سوریه دانسته و تأکید می‌کند که احتمالاً عناصر مسلح بیش از دو یا سه هفته امکان پایداری نخواهند داشت.

با این وجود تروریست‌ها تلاش می‌کنند با برگه فشار عناصر غیر نظامی بازی کنند. آنها این گونه وانمود می‌کنند که نیروهای دولتی مانع از رسیدن کمک‌ها به منطقه شرق حلب می شوند. تروریست‌ها همچنین در ادعاهای خود وجود گذرگاه‌های انسانی برای خروج غیر نظامیان از شهر حلب را رد می‌کنند و مدعی هستند که مردم آنها را گذرگاه‌های مرزی توصیف می‌کنند. این در حالی است که بنا به اعتراف دیده‌بان حقوق بشر سوریه، گروه‌های تروریستی اقدامات امنیتی خود را افزایش داده و مانع نزدیک شدن اهالی حلب به این گذرگاه ها می شوند.

در این شرایط بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه از ملت این کشور خواسته تا موضع واحدی در کنار ارتش اتخاذ کنند تا تروریست ها ریشه کن شوند. وی از همه گروه‌ها خواست تا به آغوش کشور بازگشت و سلاح‌های خود را زمین بگذارند. بشار اسد سه ماه به گروه‌های مسلح فرصت داده تا سلاح خود را زمین گذاشته و مشمول عفو ریاست جمهوری شوند. این اظهارات نشان می‌دهد که ابتکار عمل در دست محور مقاومت قرار دارد.

 

 

روسیه نیز نقش مثبت خود را در موضوع مبارزه با تروریسم ادامه می‌دهد، این کشور در عین حال برای رسیدن به  سازش احتمالی جهت افزایش فشار بر تروریست‌ها و ایجاد فرصت‌هایی برای حل بحران سوریه از طریق گفتگو تلاش می‌کند. در همین راستا دی مستورا با سفر به تهران مذاکرات سیاسی را تسریع کرده و برای برگزاری نشست گفتگوها در رابطه با سوریه در ژنو مقدمه سازی می‌کند.

تمامی شاخص‌ها نشان دهنده سرنوشت‌ساز بودن تحولات سیاسی و میدانی سوریه است. با این وجود گروه‌های تروریستی تلاش دارند از آخرین ابزارهای خود برای رهایی از این شرایط استفاده کنند. در همین چارچوب گروه‌های جیش الفتح در جبهه‌های مختلف با تمرکز بسیار بالا درگیری با نیروهای دولتی را آغاز کردند. یکی از سخنگویان جنبش احرار الشام گستره این جبهه ها را 20 کیلومتر اعلام کرده است. آنها تلاش دارند روزنه‌ای برای فرار از محاصره ارتش سوریه و متحدانش در مناطق شرقی حلب ایجاد کنند.

 

جبهه تروریستی فتح الشام (النصره سابق) نیز روش مشابهی را در پیش گرفته و سعی دارند جبهه‌های پراکنده‌ای را در تقابل با ارتش سوریه برای فرار از محاصره حلب ایجاد کنند. سایر گروه های تروریستی نیز همین روش را دنبال می‌کنند، درگیری‌ها در مناطق اطراف شهر حلب در حالی شدت گرفته که در خطوط تماس داخلی شهر بین دو بخش شرقی و غربی که جبهه داخلی تماس تروریست ها و ارتش به شمار می رود، حرکات قابل توجهی مشاهده نمی‌شود.

اهمیت جنگ حلب برای دولت سوریه و مخالفان

به این ترتیب جنگ محاصره حلب اهمیت استثنایی برای دو طرف پیدا کرده است. این جنگ برای ارتش سوریه و متحدانش به عنوان یک آزمایش واقعی برای محاصره این شهر است. محورهایی که تروریست‌ها از طریق آن سعی دارند محاصره را بشکنند، به گونه‌ای است که در صورت موفقیت گروه‌های مسلح در تثبیت مناطق مورد هجوم به نفع خود، مناطق غربی حلب که تحت سلطه دولت سوریه قرار دارد، به کانون آتش گروه‌های مسلح تبدیل خواهد شد و طرح دولت برای بازپس گیری حلب با تهدید مواجه می شود.

 

 

این درگیری‌ها برای عناصر مسلح و حامیان آنها اهمیتی بیشتر دارد. به گونه‌ای که شکست آنها در این معرکه می‌تواند تهدیدی موجودیتی برای آنها به شمار رفته و کانون های تامین آذوقه و تسلیحات و جذب عناصر تروریستی را بیش از پیش محدود کند. در مقابل، پیروزی آنها در درگیری‌های اخیر نیز می‌تواند به محاصره مناطق شرقی پایان دهد و فایده ای از این محاصره عاید نیروهای دولتی نشود. پیروزی در این درگیری‌ها می‌تواند روحیه از دست رفته تروریست ها را بازیابی کرده و بعد از شکست های متوالی گذشته آنها را نسبت به بقای موجودیت خود امیدوار کند، پیروزی که البته در نتیجه شرایط میدانی کنونی، تحقق آن بعید به نظر می رسد.

ارتباط مذاکرات روسیه و آمریکا با تحولات حلب

گرچه ماهیت تحولات سیاسی بحران سوریه مبهم به نظر می‌رسد، اما موازنه های عرصه میدانی خود را بر روند مذاکرات سیاسی تحمیل کرده است. توافق نظامی آمریکا و روسیه به دنبال تغییر معادلات منطقه‌ای ، تلاش دارد برخی دستاوردها را برای محور غربی حفظ کند. این در حالی است که قدرت مانور آمریکا در سایه به پایان رسیدن دوران ریاست جمهوری باراک اوباما و انتظار برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری جدید در این کشور کاهش پیدا کرده است.

 

در هر صورت در روزهای آینده ماهیت توافق آمریکایی‌ها با روس‌ها مشخص می شود، اما تا قبل از روی کار آمدن رئیس‌جمهور جدید در کاخ سفید مشخص نخواهد شد که توافق مذکور یک توافق استراتژیک خواهد بود یا اینکه به حاشیه رانده می شود. همین موضوع میزان اطمینان کرملین به مذاکرات کنونی در رابطه با سوریه را کاهش داده است. در عین حال شکی نیست که دولت سوریه از هر توافق بین‌المللی بر ضد تروریست های داعش و النصره با اسامی مختلف آن و سایر گروه های تروریستی استقبال می‌کند.

 

 

برخی تحلیلگران بین‌المللی تلاش دارند تحولات حلب و پیشروی‌های ارتش سوریه و متحدانش در این شهرها در نتیجه تفاهم آمریکا و روسیه ارزیابی کنند، این در حالی است که هنوز توافق نهایی در این مذاکرات به دست نیامده و به نظر می‌رسد آمریکا بنا بر ملاحظات داخلی و نزدیک شدن به زمان انتخابات نتواند امتیازات زیادی را به طرف روس و سوریه بدهد.

 

به عبارت دیگر باید گفت که این روند تحولات میدانی است که خود را بر مذاکرات بین المللی تحمیل کرده و باعث امتیازدهی آمریکا در این عرصه شده و عکس این موضوع قطعا صادق نیست. البته پیشروی های کاستلو و لیرمون و مناطق دیگر ممکن است در نتیجه شکست توافق با مانع کارشکنی های آمریکا و افزایش حمایت این کشور از تروریست ها مواجه شود که این روند کار را برای محور مقاومت مشکل تر خواهد کرد.

 

مذاکرات آمریکا و روسیه همچنان با اختلافاتی همراه است، آمریکایی‌ها سعی دارند جلوی پرواز جنگنده‌های روسیه و سوریه بر فراز مناطق تحت تسلط گروه‌هایی که کاخ سفید آنها را مخالفان مسلح می خواند، ببندند، این در حالی است که مسکو و دمشق با این خواسته کاملا مخالف هستند.

 

 

کاخ سفید و کرملین در مورد گذرگاه‌های انسانی نیز با یکدیگر اختلاف دارند. دمشق و مسکو می خواهند غیرنظامیان را از طریق این گذرگاه از مناطق تحت سلطه گروه‌های مسلح خارج کنند، اما واشنگتن تلاش دارد از این گذرگاه ها فقط برای ارائه کمک های انسانی استفاده شود، کمک هایی که در بسیاری موارد به عنوان آذوقه گروه های مسلح به کار رفته و گاها نیز تسلیحات مختلف در داخل این کمک ها برای تروریست ها قاچاق می شود.

 

مسکو همچنین حذف جبهه النصره را شرط اساسی توافق با واشنگتن می‌داند و تأکید دارد که تغییر نام این گروه به فتح الشام در ماهیت آنها تغییر ایجاد نخواهد کرد. روسیه فتح الشام را حتی از تروریست های داعش نیز خطرناک‌تر می‌داند. به این ترتیب طرح برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس در خارج کردن صوری جبهه النصره از لیست گروه های زیر مجموعه القاعده با شکست مواجه شد.

به این ترتیب در سایه پیشروی‌های نظامی و میدانی باید منتظر ماند تا هم‌زمان با آغاز مذاکرات ژنو، موضع‌گیری‌های کشورهای مختلف در قبال طرف های درگیر در سوریه مشخص شود. موضع‌گیری‌های که گرچه می‌تواند روند حل نهایی بحران سوریه را تسریع کرده یا به تعویق بیندازد، اما در نتیجه نهایی آن تاثیری نخواهد داشت.