به گزارش مشرق، محمدهادی حبیب اللهی در پاسخ به این پرسش که بازاریابی شبکه ای را در ایران چگونه ارزیابی می کنید، گفت: بازاریابی شبکه ای در ایران به فرض داشتن بستری شرعی و قانونی که خود محل تردید و اشکال است، توسط همان فعالان شرکت های هرمی با همان سلائق و علائق گلد کوئستی اداره می شود.
وی ادامه داد: همواره یکی از توجیهات وجود این نوع بازاریابی در کشور را کمک به اقتصاد و کمک به فروش محصولات شرکت های تولیدی عنوان کرده اند اما اصل حرف همین جاست که کدام محصولات ؟ و کدام شرکت ها؟
وی افزود: سودی که در بازاریابی شبکه ای در حال تخصیص و توزیع است از سود نهایی شرکت های تولیدکننده داخلی خیلی بیشتر است و عملا به نظر می رسد محصولات شرکت های داخلی از طریق بازاریابی شبکه ای امکان به فروش رسیدن را ندارند.
حبیب اللهی فرآیند سودآوری از بازاریابی شبکه ای را ناشی متعددی دانست و بدین شرح برشمرد: نخست؛ حضور چند کالای اساسی حداقلی در لیست فروش شرکت های بازاریابی به طور مثال برنج، چای و روغن که یک سود ناچیز از این محل کسب می کنند؛ دوم؛ حجم وسیعی از انواع محصولات آرایشی و بهداشتی و کسب سود غیرواقعی قابل توجهی که فعالیت شان را توجیه می کند تا به آنجا که برای بازاریابان کلاس های آموزشی فروش و آشنایی مختص محصولات آرایشی و بهداشتی دایر می کنند؛ سوم؛برندهای خاص و ناشناخته خارجی که مشابه آنها در بازار داخلی یافت نمی شود که فرصت قیمت گذاری را برای شرکت بازاریاب مهیا می‌کند؛ چهارم؛ بعضا کالاهای پست وبنجلی که قیمت های غیر واقعی دارند محل خوبی برای کسب سود است؛ پنجم؛ غالبا لیدرها شرط پیوستن اعضای جدید به شبکه و بهره مندی از طرح در آمدزایی را خرید اولیه عضو جدید الورود اعلام می کنند؛ و ششم؛ فعالان ولیدرهای بازاریابی شبکه ای اعضای جدید را تشویق می کنند و غالبا اجبار می کنند که برای باقی ماندن در شبکه هرماه باید خرید کالا داشته باشند حتی در صورتی که نیاز به کالا نداشته باشند.
دانش آموخته دانشگاه امام صادق با بیان این که شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای ادعا می کنند با حذف واسطه ها اعم از عمده فروش ها و خرده فروش ها، سودها را بین خود بازاریابان تقسیم می کنند، خاطر نشان کرد: عمده هزینه هایی که برای شرکت های تولیدی داریم در اغلب موارد هزینه های حمل و نقل کالاست؛ این در حالی است که در این نوع بازاریابی احتمالا هزینه های حمل و نقل بیش از حالت عادی است چنانکه در بازاریابی شبکه ای هزینه حمل و نقل به صورت کالا به کالا صورت می گیرد و خرید کالا به صورت موردی و توسط افراد مختلف صورت می گیرد و با توجه به حضور این شرکت ها در شهرستانها علاوه بر هزینه حمل و نقل، هزینه انبار و هزینه پرسنل و هزینه های دیگری نیز خواهند داشت.
وی ادامه داد: با توجه به هزینه حمل ونقل بالاتر در بازاریابی شبکه ای نسبت به فروش سنتی، هزینه اجاره مغازه به عنوان عمده ترین هزینه عمده فروشان و خرده فروشان اصلا قابل مقایسه نیست و یا لااقل به آن شدتی که مطرح می شود تاثیرگذار نیست.
این کارشناس اقتصادی به این پرسش که با توجه به دریافت مجوز قانونی این شرکت ها از وزارت صنعت،معدن و تجارت محل اشکال شرعی و قانونی اینگونه فعالیت ها چیست،پاسخ داد: اغلب مراجع معظم تقلید به صورت متفق القول، ماهیت این نوع فعالیت‌های شبکه‌ای را خلاف شرع می‌دانند.
حبیب اللهی با اشاره به پاسخ مقام معظم رهبری به استفتا از ایشان در مورد بازاریابی شبکه ای مطرح کرد: نظر ایشان به این گونه است که به طور کلی بازاریابی شبکه ای صورت شرعی ندارد و این قبیل موارد باید براساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تایید شورای نگهبان انجام شود و در صورت نبود قانون مصوب مجلس و مورد تایید شورای نگهبان، مشروعیت آن ثابت نیست.
وی توضیح داد: با این وجود مجوزهای شرکت های بازاریابی شبکه ای براساس آیین نامه داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده است.
وی اضافه کرد : همان گونه که در گذشته شرکت‌های هرمی با در دست داشتن یک برگ کاغذ حاوی نظر مراجع به دنبال شرعی نشان دادن فعالیت‌شان بودند و به دفتر مراجع رفت و آمد می کردند، در حال حاضر نیز همین روند برای فعالان بازاریابی شبکه ای نیز دنبال می شود.
این کارشناس اقتصادی اثرات و تبعات اجتماعی این نوع فعالیت ها را مواردی از جمله مصرف گرایی کاذب، تخریب سرمایه اجتماعی و فرهنگی از جمله تغییر فرهنگ کار، گسترش روحیه راحت طلبی، اتلاف نیروی انسانی توانمند، کاهش ارزش های اجتماعی از جمله کاهش اعتماد در جامعه، رویا پردازی وانفعال در جوانان دانست.
حبیب اللهی در ادامه خاطر نشان کرد: حتی در جوامع غربی که بر اساس بعضی مدل ها بازاریابی شبکه ای یکی از روش های نوین بازاریابی معرفی می شود، کارشناسان همین جوامع روی مسئله مصرف گرایی و راحت طلبی در این مدل ها تاکید و آن را نقد می کنند که مقالات متعدد این کارشناسان غربی در دسترس و قابل مراجعه است.
وی با بیان این که آینده بازاریابی شبکه ای در ایران به سرنوشت شرکت های هرمی ختم خواهد شد، گفت:یک موج فراگیر اتفاق می‌افتد ودر نهایت اشباع خواهد شد،چنانکه در حال حاضر این شرکت ها به سمت اشباع شدن پیش می روند.
این کارشناس اقتصادی در پایان بیان کرد: فعالیت بازاریابی شبکه ای اگر بخواهد در قالب درست و شرعی اجرا شود چنین سودهای کلانی که قابلیت توزیع به خصوص در بالای هرم شبکه ها را داشته باشد به دنبال نخواهند داشت و بالاجبار فعالیت‌های غیر واقعی و دلالی و سودهای غیر واقعی ایجاد می‌کنند.
وی ادامه داد: همواره یکی از توجیهات وجود این نوع بازاریابی در کشور را کمک به اقتصاد و کمک به فروش محصولات شرکت های تولیدی عنوان کرده اند اما اصل حرف همین جاست که کدام محصولات ؟ و کدام شرکت ها؟
وی افزود: سودی که در بازاریابی شبکه ای در حال تخصیص و توزیع است از سود نهایی شرکت های تولیدکننده داخلی خیلی بیشتر است و عملا به نظر می رسد محصولات شرکت های داخلی از طریق بازاریابی شبکه ای امکان به فروش رسیدن را ندارند.
حبیب اللهی فرآیند سودآوری از بازاریابی شبکه ای را ناشی متعددی دانست و بدین شرح برشمرد: نخست؛ حضور چند کالای اساسی حداقلی در لیست فروش شرکت های بازاریابی به طور مثال برنج، چای و روغن که یک سود ناچیز از این محل کسب می کنند؛ دوم؛ حجم وسیعی از انواع محصولات آرایشی و بهداشتی و کسب سود غیرواقعی قابل توجهی که فعالیت شان را توجیه می کند تا به آنجا که برای بازاریابان کلاس های آموزشی فروش و آشنایی مختص محصولات آرایشی و بهداشتی دایر می کنند؛ سوم؛برندهای خاص و ناشناخته خارجی که مشابه آنها در بازار داخلی یافت نمی شود که فرصت قیمت گذاری را برای شرکت بازاریاب مهیا می‌کند؛ چهارم؛ بعضا کالاهای پست وبنجلی که قیمت های غیر واقعی دارند محل خوبی برای کسب سود است؛ پنجم؛ غالبا لیدرها شرط پیوستن اعضای جدید به شبکه و بهره مندی از طرح در آمدزایی را خرید اولیه عضو جدید الورود اعلام می کنند؛ و ششم؛ فعالان ولیدرهای بازاریابی شبکه ای اعضای جدید را تشویق می کنند و غالبا اجبار می کنند که برای باقی ماندن در شبکه هرماه باید خرید کالا داشته باشند حتی در صورتی که نیاز به کالا نداشته باشند.
دانش آموخته دانشگاه امام صادق با بیان این که شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای ادعا می کنند با حذف واسطه ها اعم از عمده فروش ها و خرده فروش ها، سودها را بین خود بازاریابان تقسیم می کنند، خاطر نشان کرد: عمده هزینه هایی که برای شرکت های تولیدی داریم در اغلب موارد هزینه های حمل و نقل کالاست؛ این در حالی است که در این نوع بازاریابی احتمالا هزینه های حمل و نقل بیش از حالت عادی است چنانکه در بازاریابی شبکه ای هزینه حمل و نقل به صورت کالا به کالا صورت می گیرد و خرید کالا به صورت موردی و توسط افراد مختلف صورت می گیرد و با توجه به حضور این شرکت ها در شهرستانها علاوه بر هزینه حمل و نقل، هزینه انبار و هزینه پرسنل و هزینه های دیگری نیز خواهند داشت.
وی ادامه داد: با توجه به هزینه حمل ونقل بالاتر در بازاریابی شبکه ای نسبت به فروش سنتی، هزینه اجاره مغازه به عنوان عمده ترین هزینه عمده فروشان و خرده فروشان اصلا قابل مقایسه نیست و یا لااقل به آن شدتی که مطرح می شود تاثیرگذار نیست.
این کارشناس اقتصادی به این پرسش که با توجه به دریافت مجوز قانونی این شرکت ها از وزارت صنعت،معدن و تجارت محل اشکال شرعی و قانونی اینگونه فعالیت ها چیست،پاسخ داد: اغلب مراجع معظم تقلید به صورت متفق القول، ماهیت این نوع فعالیت‌های شبکه‌ای را خلاف شرع می‌دانند.
حبیب اللهی با اشاره به پاسخ مقام معظم رهبری به استفتا از ایشان در مورد بازاریابی شبکه ای مطرح کرد: نظر ایشان به این گونه است که به طور کلی بازاریابی شبکه ای صورت شرعی ندارد و این قبیل موارد باید براساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تایید شورای نگهبان انجام شود و در صورت نبود قانون مصوب مجلس و مورد تایید شورای نگهبان، مشروعیت آن ثابت نیست.
وی توضیح داد: با این وجود مجوزهای شرکت های بازاریابی شبکه ای براساس آیین نامه داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده است.
وی اضافه کرد : همان گونه که در گذشته شرکت‌های هرمی با در دست داشتن یک برگ کاغذ حاوی نظر مراجع به دنبال شرعی نشان دادن فعالیت‌شان بودند و به دفتر مراجع رفت و آمد می کردند، در حال حاضر نیز همین روند برای فعالان بازاریابی شبکه ای نیز دنبال می شود.
این کارشناس اقتصادی اثرات و تبعات اجتماعی این نوع فعالیت ها را مواردی از جمله مصرف گرایی کاذب، تخریب سرمایه اجتماعی و فرهنگی از جمله تغییر فرهنگ کار، گسترش روحیه راحت طلبی، اتلاف نیروی انسانی توانمند، کاهش ارزش های اجتماعی از جمله کاهش اعتماد در جامعه، رویا پردازی وانفعال در جوانان دانست.
حبیب اللهی در ادامه خاطر نشان کرد: حتی در جوامع غربی که بر اساس بعضی مدل ها بازاریابی شبکه ای یکی از روش های نوین بازاریابی معرفی می شود، کارشناسان همین جوامع روی مسئله مصرف گرایی و راحت طلبی در این مدل ها تاکید و آن را نقد می کنند که مقالات متعدد این کارشناسان غربی در دسترس و قابل مراجعه است.
وی با بیان این که آینده بازاریابی شبکه ای در ایران به سرنوشت شرکت های هرمی ختم خواهد شد، گفت:یک موج فراگیر اتفاق می‌افتد ودر نهایت اشباع خواهد شد،چنانکه در حال حاضر این شرکت ها به سمت اشباع شدن پیش می روند.
این کارشناس اقتصادی در پایان بیان کرد: فعالیت بازاریابی شبکه ای اگر بخواهد در قالب درست و شرعی اجرا شود چنین سودهای کلانی که قابلیت توزیع به خصوص در بالای هرم شبکه ها را داشته باشد به دنبال نخواهند داشت و بالاجبار فعالیت‌های غیر واقعی و دلالی و سودهای غیر واقعی ایجاد می‌کنند.