به گزارش مشرق، با کلید خوردن نبرد آزادسازی موصل،ارتش عراق، نیروهای کرد پیشمرگه و حشدالشعبی که پیش‌تر خود را آماده ورود به عملیات موصل روی زمین کرده بودند پس از آغاز حملات هوایی و توپخانه‌ای ، تا 6 کیلومتری موصل پیشروی کرده اند،تاکنون 8روستا نیز در اطراف موصل از چنگال داعش آزادشده است.
این در حالی است که خبرها و گزارش‌ها حاکی از آن است که داعش حجم عظیمی از تونل‌ها را به عنوان پناهگاه و حتی انتقال نیروها به وجود آورده و حتی برخی از این تونل‌ها به اندازه‌ای بزرگ است که می‌توان با موتورسیکلت وارد آنها شد و به روستاها و شهرستان‌های مجاور موصل گریخت.
مردی که توسط داعش در موصل به مدت دوماه در زندان بود به سی‌ان‌ان گفته است که در طول این مدت مجبور بوده است که برای کمک به حفر ١٢ تونل در شرق موصل کمک کند.
ناظران و کارشناسان امنیتی برای عملیات موصل یک دوره زمانی از 2 تا 5 ماه را پیش‌بینی کرده‌اند. واقعیت این است که شکست داعش در موصل، دومینوی سقوط و در سراشیبی قرارگرفتن این گروه تروریستی و ازدست‌رفتن رؤیای یک امپراتوری «سلفی جهادی» در منطقه است.
به همین دلیل، هم داعش و هم گروه‌های ضدداعش به‌خوبی واقف هستند که پای در چه وادی سخت و طاقت‌فرسایی می‌گذارند. مهم‌ترین ابعاد اهمیت موصل را نیز می‌توان در 4سطح مورد واکاوی قرار داد:
الف)اهمیت ژئواکونومیک:منطقه موصل دارای منابع عظیم معدنی از جمله نفت می‌باشد که از سرچشمه‌های قدرت و منازعه در داخل عراق به حساب می‌آید. در بعد منابع آب، موصل با سد معروف خود از مهم‌ترین منابع آب‌رسانی به مناطق مختلف عراق محسوب می‌شود.
از نظر کشاورزی به دلیل خاک غنی و بارش مناسب موصل از جمله مهم‌ترین مناطق عراق در زمینه تامین نیازهای غذایی می‌باشد. همچنین موصل، در عراق به شهر تولیدات معروف بوده و در تولید پارچه، کتان، دامداری، غلات و نفت دارای شهرت است. از این جهت آزادسازی موصل می‌تواند تاثیری عمیق در بهبود وضعیت بحرانی اقتصاد عراق داشته باشد.
ب)اهمیت ژئواستراتژیک:موصل برای دولت خودخوانده داعش ،حلقه ارتباط میان سوریه و عراق برای جابه‌جایی نیروهای نظامی است. اهمیت ژئواستراتژیک آزادسازی موصل برای حکومت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان در بُعد نظامی نیز این است که موصل بخشی از مناطق مورد مناقشه در اصل 140 قانون اساسی عراق است و با آزاد سازی آن، رسما نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان و نیروهای ارتش عراق می‌توانند در یک جبهه برای اولین بار همکاری جدی را در عرصه نظامی داشته باشند.
ج)اهمیت ژئوکالچر: موصل به عنوان شهری که محل همزیستی اقوام و نژادهای مختلف از جمله کردها، اعراب شیعه و سنی، ترکمن‌ها، آشوری‌ها،ایزدی ها، مسیحی‌ها و یهودی‌ها بوده است در آینده سیاسی عراق از بُعد فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت فراوانی است.
د)اهمیت سیاسی: استان نینوا و شهر موصل به‌عنوان دومین استان و شهر بزرگ عراق دارای اهمیت و تبعات سیاسی فراوانی برای بازی‌گردانان عرصه قدرت عراق می‌باشد.
طی چند ماه اخیر تعدادی از اعراب سنی این مساله را مطرح نموده‌اند که بعد از آزادسازی موصل در این استان اعلام ایالت فدرال خواهند نمود و در جریان آزادسازی این شهر به‌شدت مخالف حضور نیروهای حشد الشعبی بودند. از این رو بسیاری اعتقاد دارند مرحله پس از فتح موصل پر اهمیت تر از فتح آن و منشاء تحولات جدید و حساس در عراق خواهد بودکه درادامه به مهم ترین چالش های موصل پس از آزادی اشاره می کنیم:
رویا پردازی کردها با نقشه های سیاه سلطان
تنها پس از چند ساعت از آغاز عملیات بزرگ آزادسازی شهر موصل، رسانه های ترکیه‌ای از استقرار تانک‌های ارتش این کشور در مرزهای عراق خبر دادند؛ اقدامی که حاکی از عزم آنکارا برای ماجراجویی در موصل وتداوم تنش با دولت العبادی است.
اردوغان سلطان این روزهای ترکیه دیروز نیز در سخنانی تعجب‌برانگیز گفت: چه بخواهند، چه نخواهند ما در عملیات آزادسازی موصل مشارکت خواهیم کرد! اظهارات اردوغان اخباری که پیش از این درباره توافق او با بارزانی و سیاسیون سنی عراق به خصوص خاندان النجیفی منتشر شده بود را به واقعیت نزدیک می کند.
براساس این اخبار پیشمرگه‌های کرد با پشتیبانی ترکیه و نیروهای وفادار به نجیفی‌ها وارد شرق موصل خواهند شد و اقلیم موصل یا استان‌های سه‌گانه کردی (سنجار) عربی و اقلیت‌ها تشکیل خواهد شد و ریاست آن نیز با برادران نجیفی خواهد بود. اقلیمی که اساسا مورد حمایت واشنگتن، عربستان و ترکیه برای کم کردن تأثیر دولت مرکزی بغداد بر آن و تأسیس یک منطقه شبه خودمختار مطیع قدرت های بین المللی و منطقه ای است.
یزید صایغ، کارشناس مرکز کارنگی در بیروت در این باره می گوید: «الان می توانیم بگوییم جمعیتی وجود دارد که می توان آن را جمعیت پیروز بر داعش نامید، پیشمرگه ها به سمت مناطقی رفته اند که قبلا دولت عراق بر آنها مسلط بود، اقلیم کردستان تلاش دارد مناطقی که حداقل 50 درصد بر آنها تسلط داشته است را پس بگیرد و از آن خود کند.»
افزون بر این،رویاپردازی کردها می تواند عواقب بسیاری به دنبال داشته باشد. اکثریت جمعیت موصل را اعراب سنی تشکیل می دهند و در صورت ادعای کردها بر موصل این مساله می تواند درگیری های تازه ای را میان سنی های موصل با کردها به وجود آورد.
ترکیه نیز از گذشته‌های دور ادعاهایی درباره بخشی از مناطق اطراف موصل داشته است و این اتفاقات احتمالی می‌تواند زمینه را برای سیطره بر آن مناطق یا حتی پشتیبانی از افراد وابسته در آن مناطق مهیا کند.کاربه جایی رسیده است که حتی به ادعای وبگاه آمریکایی «المانیتور» ترکمن‌های عراقی که ریشه عراقی و ترکیه‌ای دارند تقاضای خود مختاری کرده اند.
اردوغان نیز به خوبی می داند که حشد الشعبی نیرویی نیست که پس از فتح موصل بخواهد در آنجا بماند، آنها شهر را تحویل مرکز و مقامات محلی خواهند داد؛ ولی پذیرش مشارکت آنها به معنای موافقت با ظهور یک قدرت نظامی- عقیدتی مهم در منطقه و یک ابزار مهم و فعال برای عراق علیه اطماع خارجی، و از سوی دیگر پیروزی جبهه مقاومت در عرصه نبرد با داعش در آخرین ایستگاه یعنی موصل است.بی تردید دخالت نظامی ترکیه در موصل قطعا به بروز یک کشمکش منطقه ای دیگر کمک خواهد کرد و زنگ هشداری برای تجزیه کشور خواهد بود.
آتش افروزی با فرارداعش به شرق سوریه
چند روز قبل «سید حسن نصرا…» در سخنرانی روز عاشورا درباره دسیسه آمریکا جهت خارج کردن تروریست‌های داعش از «موصل» به سوریه و تجدید قوا جهت حمله گسترده‌تر به عراق، هشدار داد، دیروز نیزخبرگزاری روسی «ریانووستی» اعلام کرد آمریکا موافقت کرده تا امنیت خروج حدود 9هزار تروریست از موصل را تامین کند و آنها را برای تصرف مجدد شهرهای «تدمر» و «دیرالزور» به شرق سوریه هدایت کند.
برفرض این که خبر«ریانووستی» صحت داشته باشد،به نظر می رسد آمریکا از انتقال داعش به محور شرقی سوریه و دیگر محورها اهدافی کوتاه مدت و بلند مدت را دنبال می کند .اهداف کوتاه مدت آمریکا ، درگیر کردن بخشی از قوای ارتش سوریه در استان دیرالزور وگشایش جبهه جدیدی در این استان و فرسایشی کردن جنگ در این جبهه است تا بحران گروه های تروریستی در محور شرقی سوریه فعال وپویا باقی بماند به خصوص با توجه به اینکه در شرایط کنونی جبهه النصره (فتح الشام) در شرایط سخت محاصره حلب به سر می برد .
آمریکا قصد دارد با تراکم حضور داعش در دیرالزور، از یک سو تهدید برخاسته از حضور وفعالیت داعش در این منطقه را برجسته وبزرگ نمایی کند تا همچنان زمینه برای مداخله هوایی فراهم باشد و از سوی دیگر با توجه به روز های آخر ریاست جمهوری اوباما از ورود به هرگونه درگیری مستقیم با ارتش سوریه چه توسط جنگنده های هوایی خود وچه بازیگران همسوی خود در میدان همچون کردها تا پیش از سیطره کامل داعش بر این استان خودداری کند تا بدین وسیله با واکنش تقابلی از سوی جبهه مقاومت و روس ها مواجه نشود.
امااهداف بلند مدت آمریکا از ورود داعش به محور شرقی سوریه وبه طور خاص استان دیرالزور را نیز می توان در سیطره نهایی بازیگر مورد اعتماد آمریکا در خاک سوریه یعنی بازیگر کردی با محوریت نیروهای دموکرات سوریه بر استان دیرالزور وحتی دیگر مناطق همجوار این استان با پوشش هوایی هواپیماهای ائتلاف مورد اشاره قرار داد.البته همانطور که گفته شد این اقدام بعد از سیطره کامل داعش بر دیرالزور صورت خواهد گرفت. آمریکا با اجرایی کردن این طرح از یک سو ژست مبارزه با تروریسم را خواهد گرفت واز طرف دیگر توازن قوا را نیز در سوریه تا حدی به نفع خود تغییر می دهد بدین معنا که از ابزارهای لازم ومناسب فشار برای گرفتن امتیازهای سیاسی در مرحله پسانظامی برخوردار می شود. حال باید دید در آینده آمریکا با تکیه بر نیروهای کردی قادر به آزادسازی کامل استان دیر الزور خواهد بود. البته پیش از آن باید دید داعش در ماموریت جدید خود که تشدید فشارها علیه ارتش سوریه واجبار آن به عقب‌نشینی است، موفق خواهد شد تا آمریکا وهمپیمانان آن باردیگر به بهانه مبارزه با داعش پیشروی کنند یا خیر.
اکنون اگرچه به نظر می رسد نبرد موصل ایستگاه پایانی حضور داعش در عراق باشد اما به وضوح نگرانی های جدی برای روزهای پس از نبرد موصل برای عراق، سوریه و منطقه وجود دارد.