نقش فروشی هست اما پنهانی
غلامرضا موسوی (رئیس شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سینما ) با اشاره به آگهی اخیرا منتشر شده در تلگرام تحت عنوان «بازیگر اسپانسر نیازمندیم» که از متقاضیان بازی خواسته نقش‌ها را بخرند، توضیح داد: ما در شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سریعا این آگهی مشکوک را پیگیری کردیم و به این نتیجه رسیدیم که این آگهی مربوط به یک فیلم سینمایی نیست و مرتبط با یک فیلم ویدئویی است. البته هنوز روشن نیست که این فیلم ویدئویی از شبکه نمایش خانگی و ویدئویی مجوز گرفته یا نه! طبیعتا در این حالت حراست معاونت سینمایی باید به این آگهی ورود و چند و چون قضیه را بررسی کند.
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «جنگ نفتکش‌ها»، «بغض» و... ادامه داد: تشکیلات تهیه‌کنندگی و بخصوص شورای‌عالی تهیه‌کنندگان همیشه مخالف نقش فروشی بوده و اگر با چنین کسی در این حوزه مواجه شود حتما به کمیته انضباطی شورای‌عالی معرفی می‌کند تا با او برخورد شود، اما این مخالفت دلیل بر این نیست که در سینما چنین معضلی وجود ندارد. این اتفاق البته کاملا پنهانی (بدون آگهی) رخ می‌دهد، نه آن‌قدر روشن و علنی. کما این‌که در برخی مقاطع کسانی از این راه وارد سینما شدند و الان جزو بازیگران سرشناس هستند. موسوی خاطرنشان ساخت: پروسه بازیگری برای چهره‌های جدید به اشکال متداول مثل گرفتن تست و... رخ می‌دهد. کما این‌که کارگردان‌های متبحری هم برای ساخت آثارشان آگهی می‌دهند و از بین تعداد زیادی علاقه‌مند به سینما بهترین شان را انتخاب می‌کنند. خب این ایرادی که ندارد هیچ، کاملا درست و به قاعده است، اما گاهی با بعضی از نقش‌ها مواجه می‌شویم که هیچ توجیهی برای ایفای آن نیست! اگر این موضوع خیلی به اصطلاح گل درشت شود شورای‌عالی تهیه‌کنندگان آن را به کمیته انضباطی ارجاع می‌دهد. بنابراین راه‌های کشف این قضیه مذموم خیلی پیچیده نیست.
خاطره‌ای تلخ از یک سوء استفاده
امین تارخ بازیگر نام آشنای کشورمان سال‌هاست آموزشگاه معتبر بازیگری دارد. او درباره نقش فروشی در سینما می‌گوید: برای مرد‌ها از حربه گرفتن پول استفاده کرده و از دختر‌ها توقعات دیگری دارند تا آنها را به سینما برده و نقشی به آنها بدهند و دست آخر نیز از خیل عظیم مشتاقان حضور در سینمای حرفهای کسانی که با پرداخت پول وارد سینما شده‌اند به سرعت هم از آن خارج می‌شوند و تنها خاطره تلخ یک سوءاستفاده در ذهن آنها باقی می‌ماند.
جلوی نقش فروشی را نمی‌گیرند!
کوروش تهامی، بازیگر ارزنده سینما و تلویزیون که برای بازی در فیلم «به رنگ ارغوان» ابراهیم حاتمی‌کیا نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فجر شد، درباره نقش فروشی در سینما به جام‌جم گفت: متاسفانه سال‌هاست که شاهد نقش فروشی در سینما هستیم. همیشه وقتی فیلمی ساخته می‌شد و اطرافیان به من می‌گفتند که این نقش برای فلان آدم مناسب نیست یا این‌که چرا فلانی را در انواع و اقسام نقش‌ها می‌بینیم، جواب می‌دادم که ایراد اصلی متوجه آن شخص بخصوص نیست و باید به کسانی خرده گرفت که برای مسائل دیگری (مثل پول، رابطه و...) نقش به او محول می‌کنند. پدیده نقش فروشی از سال‌ها پیش در سینما رایج بود و آن‌قدر نادیده گرفته شد تا رسید به اینجا که در ملأعام نقش فروشی می‌کنند! تاسف‌بار این‌که اصلا جلوی این کار هم گرفته نمی‌شود.
بهتر است سیستم نظارتی سینما به جای پرداختن به مسائلی که راه تنفس را در سینما می‌بندد به این مسائل حیاتی بپردازد. در حال حاضر هستند دفاتر سینمایی که نظارتی روی آنها نیست و با گرفتن پول، افرادی را در وهله اول به عنوان هنرور جلب می‌کنند و وعده مدارج بالاتر به آنها می‌دهند! به شخصه در تمام این سال‌ها شاهد چنین معضلاتی بودم و بارها آن را به افراد صاحب نفوذ متذکر می‌شدم، اما کسی توجهی به آن نمی‌کرد! چندین بار دیدم که به هنرورها می‌گویند در کنار فلان بازیگر معروف نقشی (حتی در حد یک دیالوگ یا یک نما) به تو می‌دهیم و در عوض پولش را می‌گیریم! و متاسفانه بودند کسانی‌که گول خوردند و قبول کردند! البته‌ای کاش این سوءاستفاده‌ها فقط به پول ختم می‌شد.
بازیگر فیلم سینمایی «گناهکاران» ادامه داد: این نقش فروشی‌ها به مرور پررنگ شد و از محدوده هنرورها بیرون آمد و به نقش‌های اصلی‌تر رسید. یعنی کم‌کم فکر کردند که می‌شود درصدهایی را گرفت و نقش‌های پررنگ‌تری را واگذار کرد. همین مساله باعث شد در دوره‌هایی حضور بعضی از افراد در پروژه‌های مختلف بیش از اندازه پررنگ شود. در حدی که مثلا یک نفر بدون هیچ خلاقیت و نوآوری در فیلم‌های مختلف فقط نقش عوض می‌کرد! این ماجرا ادامه یافت تا الان به جایی رسیده که آگهی چاپ می‌کنند و تحت عنوان «بازیگر اسپانسر» پول می‌گیرند و نقش می‌دهند! واقعا جای تاسف دارد! بازیگرانی که استعداد و توانایی بازیگری دارند بیکارند و از آن‌طرف نقش فروشی می‌شود! البته این را هم بگویم که آثاری که از این طریق ساخته می‌شود معمولا آثار نازلی هستند و کسانی هم که سراغ این آگهی‌ها می‌روند نازل‌تر.
تهامی در پایان خاطرنشان ساخت: سوال اینجاست که وقتی با تحقیقات به منبع چنین آگهی‌های جعلی می‌رسند چرا مجازاتی برایشان در نظر نمی‌گیرند؟ وقتی آنها را به حال خود رها می‌کنند که متنبه نمی‌شوند و دوباره همان رویه سابقشان را پیش می‌گیرند. امیدوارم با عادی شدن این پدیده، قبح آن در جامعه از بین نرود و متداول نشود.
بازی کردن با حیثیت همه سینماگران
احمد نجفی بازیگر سینما و مجری تلویزیون درخصوص معضل خرید و فروش نقش در سینما به روزنامه جوان می‌گوید: متأسفانه این موضوع در حال وارد کردن یک سری نیروی منفی به سینمای کشور است و مستقیما با آبروی بسیاری از عوامل بازی می‌کند.
من نمی‌دانم ما تا کی باید شاهد این موضوع در سینمای کشورمان باشیم. جالب اینجاست که همه ما این مسائل را می‌دانیم اما هیچ کاری نمی‌کنیم. تنها یاد گرفته‌ایم که در رابطه با آن حرف بزنیم و به تحلیل این مساله بپردازیم. نجفی می‌افزاید: بارها به خود من گفته‌اند که ما حاضریم مقداری پول بدهیم تا فلان نقش را بازی کنیم. خب این یعنی بازی کردن با حیثیت همه سینماگران و بازیگران! آن وقت همه فکر می‌کنند کسانی که یک عمر در این حوزه تحصیل کرده‌اند و سال‌ها پیش آمده‌اند و از جان مایه گذاشته‌اند تنها به زور پول اکنون صاحب اسم و رسم شده‌اند. برخی سینما را پولکی خطاب و از ما درخواست می‌کنند که ما هم یک کاری برای اجرای نقش آنها انجام دهیم. اما آیا این‌کار اصل هویت سینما را زیر سوال نمی‌برد؟
به گفته این هنرمند برخی تهیه‌کنندگان، کارگردانان و عوامل فیلم به نوعی دلال شده و بی‌توجه به وظیفه‌ای که برایشان تبیین شده ممکن است پشت پرده این کار را انجام دهند. نکته مهم‌تر این‌که قبح این مساله به قدری نادیده گرفته می‌شود که دیگر خود این عوامل فرهنگی هم به این کار عادت کرده‌اند و وقتی می‌بینند که فلانی نمی‌تواند خوب ایفای نقش کند مقداری پول از او دریافت و مجوز بازی او را صادر می‌کنند.
غافل از این‌که این کار خیانت بزرگی در حق اهالی هنر است و به حیثیت سینما و کار فرهنگی لطمه می‌زند. به خاطر همین هم شاهد هستیم که ما به‌صورت روزافزون از مقوله فرهنگ دور و دورتر می‌شویم.
بی ارزش کردن جایگاه فرهنگ و هنر
ایرج راد، هنرمند پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون که سابقه بسیار طولانی در عرصه هنر دارد، نقش فروشی در تصویر را نوعی انحطاط دانست و به جام‌جم گفت: نقش فروشی یعنی انحطاط در اخلاق، حرفه، هنر و.... این اتفاق دقیقا مثل این می‌ماند که آگهی بدهند به کسی نیاز داریم که به اتاق عمل برود و جراحی کند! آیا دکتر بدون تخصص و دانش داریم؟ آیا چنین چیزی در حوزه‌های دیگر امکان پذیر هست؟ این مسائل شوخی با فرهنگ و هنر این سرزمین و بی‌ارزش کردن جایگاه فرهنگ و هنر است. واقعا نمی‌دانم چرا؟ آیا می‌توان هنر را با پول دید و سنجید؟ می‌توان به پروژه‌ای که بازیگرانشان تنها به‌واسطه پول وارد آن شده‌اند اعتماد کرد؟
بازیگر «اجاره‌نشین‌ها»، «جعفرخان از فرنگ برگشته»، «شمعی در باد» و... ادامه داد: تبعات چنین اتفاقاتی در فرهنگ و هنر جبران ناپذیر است. به نوعی خلاف اخلاق و مرامنامه اصولی فرهنگ و هنر است و فقط می‌توان تاسف خورد.
150میلیون تومان + ...!
با وجود همه این حرف‌ها و تمام این تایید و تکذیب‌ها خیلی‌ها علاقه‌مندند بدانند آیا واقعا نقش‌ها خرید و فروش می‌شود؟ اگر خرید و فروش می‌شود به چه قیمتی است؟ واقعیتش خیلی‌ها می‌گویند مثل روز روشن است که نقش‌ها را هم می‌خرند و هم می‌فروشند اما چون قراردادی نوشته نمی‌شود و صرفا پرداخت پول و دریافت یک نقش مناسب در میان است، ثابت کردنش کار هرکسی نیست. اما تا آنجا که ما بررسی کردیم قیمت یک نقش خوب حدود 150 میلیون است. البته گاهی برای نقش‌های استثنایی قیمت‌ها بسیار بالاتر و حتی نجومی می‌شوند. مدیر یک آموزشگاه بازیگری درباره نقش اول شدن به هنرجویش وعده می‌دهد: اگر قیافه‌ات بهتر بود دستم بازتر می‌شد، اما با این چهره باید خرج کنی. اگر نقش اول می‌خواهی 150 میلیون تومان! اما تضمین می‌کنم نقش ات خوب باشد!
علاقه‌مندان بازیگری بعضا گول حرفهای خوش آب و رنگ را می‌خورند و از هر راهی برای رفتن به سینما استفاده می‌کنند و اینجاست که پای سودجویان و فرصت طلبان به میدان بازیگرسازی! باز می‌شود. گاهی درخواست‌های جنسی به جای یک نقش کوتاه؛ گاهی پول زیاد و گاهی هم هر دو!