سرویس جهان مشرق - هفته گذشته سازمان هوانوردی و فضایی ملی آمریکا موسوم به «ناسا» تصاویری از ابرهای سمی و گستره آلودگی در آسمان عراق را منتشر کرد که ناشی از انفجار معدن سولفور نزدیک شهر «موصل»، مرکز استان «نینوا» در عراق توسط گروه تروریستی تکفیری «داعش» بود.

 

این انفجار نشان داد، داعش به این طریق تلاش می کند، مانع پیشروی نیروهای مسلح و ارتش عراق به سمت موصل شود، اینکه داعش تا چه اندازه به گازهای و منابع شیمیایی دسترسی دارد و تا چه اندازه می تواند، این سلاح ها را علیه دشمنان خود به خدمت بگیرد، حائز اهمیت بسیار است، به ویژه آنکه واشنگتن و اربیل ژوئن گذشته استفاده داعش از سلاح شیمیایی در حملاتش علیه نیروهای پیشمرگه در شمال عراق را افشا کردند که علامت سوال ‌های بزرگی درباره مواد شیمیایی و سمی در اختیار داعش و قدرت استفاده از مواد در جنگ های کنونی و آینده اش در سوریه و عراق را مطرح می کند.

 

داعش – سوریه – سلاح های شیمیایی
در سال 2013 میلادی گروه تروریستی تکفیری «داعش» در سوریه اعلام موجودیت کرد تا خیلی زود آشکار شود، این گروه برای رسیدن به اهداف خود از هیچ جنایتی از جمله استفاده از سلاح های شیمیایی و گازهای سمی واهمه ندارد.

اما داعش چگونه به سلاح های شیمیایی و گازهای سمی دست یافت؟

 

هنگ 111 دار عزه
یکی از سرکردگان جدا شده داعش نحوه دست یافتن داعش به سلاح های شیمیایی و گازهای سمی را اینگونه بازگو می کند: چند ماه پیش از جدایی داعش از جبهه النصره، پایگاه نظامی که در نزدیکی شهرک «داره عزه»، در استان حلب واقع در شمال سوریه قرار دارد و مقر «هنگ 111» ارتش سوریه بود، مورد حمله گروه جبهه النصره قرار می گیرد.

 

تصرف این پایگاه به دلیل وجود ذخایر بسیار مهمات نظامی برای النصره اهمیت بسیاری داشت. اما به جز انبارهای مهمات نظامی، زیر زمین هنگ 111 انبارهایی ایجاد شده بود که در آنها سلاح‌ های شیمیایی نگهداری می شد.

 

سرانجام نوامبر 2012 میلادی هنگ 111 توسط جبهه النصره و گروه های هم پیمان تصرف می شود. جبهه النصره مهمات به غنیمت گرفته شده را به گونه ای تقسیم کرد که بر تمام ذخایر سلاح های شیمیایی دست می یابد.

 

جبهه النصره به کمک گروه تکفیری القاعده با 10 کامیون 15 بشکه بزرگ حاوی «کلر» و «گاز سارین» را از مقر هنگ به نقطه ای نامعلومی انتقال می دهد. اما در این میان هیچ کس نمی داند، چه اتفاقی برای ذخایر «گاز خردل» افتاد.

 

3 ماه بعد جبهه النصره منطقه «خان العسل» در نزدیکی شهر حلب را با سلاح های شیمیایی بمباران می کند که طی آن 26 سوری کشته می شوند که 16 نفر از آنها را سربازان ارتش سوریه تشکیل می دادند.

 

اما اطلاعاتی موثقی وجود دارد که ثابت می کند، پس از جدایی داعش از جبهه النصره، این مواد از آن داعش می شود و این نه تنها موضوعی بود که فرماندهان و سرکردگان به اسارت گرفته شده داعش و جبهه النصره حین بازجویی به آن اعتراف کرده اند. بلکه اعتراف کرده اند که داعش دستکم دو بار از این مواد در حملات خود علیه ارتش سوریه استفاده کرده است.

 

یک بار در حمله به مواضع ارتش سوریه در شهرک «الحمرا» واقع در 20 مایلی شمال شرقی شهر حماه، مرکز استان حماه و بار دوم حین دفع حمله ارتش سوریه جهت آزادسازی فرودگاه نظامی «منگ» در 20 مایلی شمال شهر حلب که در هر دو حمله این مواد شیمیایی در خودروهای بمبگذاری شده جاسازی شده بودند.

 

استفاده از سلاح های شیمیایی توسط داعش به آنچه عناصر به اسارت گرفته شده این گروه طی بازجویی ها به آن اعتراف کردند، محدود نمی شود.

 

 

حمله شیمیایی در حسکه

ژوئن سال 2015 میلادی داعش در حمله به شهر «حسکه»، مرکز استان حسکه در شمال شرقی سوریه و همچنین شهرک «تل براک» در شمال شرقی حسکه که تحت سیطره مبارزان کُرد بود، از گلوله ها و خمپاره های شیمیایی استفاده می کند که طی آن 12 مبارز کُرد زخمی می شوند. بی آنکه امکان تشخیص این ماده وجود داشته باشد.

 

در ادامه طی ماه های ژوئن تا ژوئیه سال 2015 میلادی مبارزان کُرد در مقرها و مواضع عناصر داعش در استان حسکه به ماسک های شیمیایی دست یافتند و این تاکید می کرد که عناصر داعش در این منطقه چنین حملاتی را در دستور کار داشته و تدارکات لازم را برای مقابله با آن اتخاذ کرده بودند.

 

 

گاز خردل در شهرک مارع

ماه اکتبر 2015 میلادی روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز» گزارشی درباره نحوه استفاده داعش از سلاح های شیمیایی علیه گروه های مسلح میانه رو مورد حمایت آمریکا در شهرک «مارع»، واقع در ریف شمالی استان حلب منتشر کرد که در آن عنوان شده بود، داعش علیه این گروه ها از بمب های حاوی گاز خردل استفاده کرده است.

 

 

این درحالی است که پیش تر «صالح یلماز»، تکفیری هلندی ترکیه ای الاصلی که در ارتش هلند خدمت کرده و با آغاز بحران سوریه برای «جهاد» به صفوف داعش پیوسته بود، در صفحه اینترنتی خود در پایگاه اجتماعی توئیتر صراحتا اعتراف کرده بود که داعش بارها از سلاح های شیمیایی در نبردهای استان حلب علیه نیروهای ارتش سوریه و دیگر گروه های مسلح استفاده کرده است.

 

 

ریشه های داعش و برملا شدن عمق فاجعه

به موازات گسترش فعالیت داعش در سوریه، خیلی زود آشکار شد که این گروه در عراق نیز فعالیت دارد، این درحالی است که گزارش های محرمانه و سری دستگاه های نظامی و امنیتی عراق تاکید می کردند، شواهد به دست آمده از مواضع داعش در مناطق آزاد شده نشان می دهد، این گروه به سلاح های شیمیایی و گازهای سمی بسیار فراتر از آنچه در سوریه به آن دست یافته بود، در اختیار دارد.

 

تصرف پایگاه المثنی همزمان با اشغال موصل

براساس گزارش های مستند و موثق به موازات اشغال شهر موصل و شمار دیگری از شهرهای عراق در ژوئن سال 2014 میلادی، این گروه پایگاه «المثنی» و تاسیسات موجود در آن را نیز به تصرف خود درآورد که در انبارهای آن مواد شیمیایی و گازهای سمی نگهداری می شد.

 

این موضوعی است که روزنامه انگلیسی «دیلی تلگراف» طی گزارشی در شماره مورخ 20 ژوئیه 2014 میلادی خود به آن اشاره می کند و توضیح می دهد: پایگاه المثنی که در منطقه ای به نام «الثرثار» در 20 کیلومتری جنوب شهر «سامراء» واقع شده و به ذخایر و انبارهای شیمیایی اش در عراق معروف است، از جملخ مناطقی بود که طی حمله داعش به موصل و مناطق دیگر استان نینوا که سامراء یکی از مهمترین اهداف این عملیات بود، تصرف شد.

 

دیلی تلگراف می افزاید: اگرچه پایگاه و تاسیسات المثنی وابسته به وزارت علوم و تکنولوژی عراق روزهای بعد توسط ارتش و نیروهای امنیتی این کشور آزاد شد، اما نشانی از سلاح های موجود در آن از جمله سلاح های شیمیایی و گازهای سمی که در انبارهای زیر زمینی این پایگاه نگهداری می شد، وجود نداشت.

 

پس از آن «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه طی مناسبت های مختلف تصریح کرد، مسکو اطلاعاتی در دست دارد که نشان می دهد، شماری از گروه های تکفیری در افغانستان درحال آموزش استفاده از سلاح های شیمیایی و گازهای سمی در مناطق خارج از کنترل دولت مرکزی این کشور به عناصر خود هستند تا پس از دیدن دوره های آموزشی لازم به سوریه اعزام شوند.

 

همچنین به گفته وزیر خارجه روسیه داعش و جبهه النصره طی برهه زمانی مورد بحث با بهره مندی از حمایت ها و پشتیبانی های حامیان منطقه ای و بین المللی خود درحال برنامه ریزی جهت انتقال مواد سمی به عراق و استفاده از آنها در عملیات های تروریستی خود هستند.

 

 

قتل عام الصقلاویه با گاز کلر

اواخر سپتامبر سال 2014 میلادی داعش پس از محاصره 400 سرباز عراقی در دو منطقه «السجر» و «الصقلاویه» از توابع استان الانبار، بیش از 300 نفر از آنها را با استفاده از گاز کلر که در فرد حالت خفگی ایجاد می کند، قتل عام کرد.

 

حملات شیمیایی به نیروهای پیشمرگه

14 مارس سال 2015 میلادی بود که اقلیم کردستان اعلام کرد، دلایلی در اختیار دارد که ثابت می کند، داعش در حملات خود علیه نیروهای پیشمرگه از بمب های حاوی «گاز کلر» استفاده کرده است.

 

به موازات آن رسانه های عراقی گزارش هایی منتشر کردند که در آنها تاکید شده بود، با آغاز عملیات آزادسازی شهر «صلاح الدین» از اشغال داعش در یکم مارس سال 2015، این گروه از بمب های کنار جاده ای حاوی گاز کلر استفاده کرده است.

 

 

این درحالی است که شماری از مسئولان امنیتی اقلیم کردستان در گفت و گو با مطبوعات داخلی و خارجی تصریح کرده بودند که شماری از ساکنان شهر «سنجار» هنگام حمله داعش علیه این شهر به ناراحتی هایی مانند استفراغ و حالت تهوع دچار شده بودند که دلیل آن وجود ماده سمی «كارولين» در بمب ها و خمپاره های شلیک شده داعش روی این شهر بود.

 

حمله شیمیایی به پایگاه اسپایکر

همچنین داعش 31 اکتبر سال گذشته میلادی پایگاه هوایی «اسپایکر» در استان تکریت را با یک فروند موشک حاوی گازهای سمی مورد حمله قرار می دهد که موجب بروز حالت های خفگی در 14 نفر از نیروهای مستقر در این پایگاه شد.

 

ذخایر شیمیایی الرمادی

 از سوی دیگر، ارتش و نیروهای مسلح عراق پس از آزادسازی شهر «الرمادی»، مرکز استان «الانبار» در دسامبر 2015 میلادی دریافتند که انبارهای حاوی سلاح های شیمیایی این شهر توسط داعش تخلیه شده اند.

 

 

ارسال مواد شیمیایی از سوی ترکیه

افزون بر آن، داعش مقادیری مواد شیمیایی نیز از ترکیه دریافت کرده است، در این ارتباط دو روزنامه ترکیه‌ ای فاش کردند که دولت این کشور، برای ساخت مواد منفجره ترکیبات شیمیایی در اختیار داعش می گذارد.

 

روزنامه «حریت» چاپ آنکارا در این باره افشا کرد که کیسه های حاوی ماده نیترات آمونیوم از یکی از گذرگاه های مرزی ترکیه به سوریه فرستاده می شود تا برای ساخت مواد منفجره به دست داعش برسد.

 

این روزنامه در گزارشی با اشاره به کاربردهای این ماده شیمیایی افزوده است: ماده نیترات آمونیوم در کشاورزی نیز به کار می رود، ولی تروریست ها در مناطق مختلف جهان از این ماده برای ساخت بمب استفاده می کنند.

 

حریت به نقل از «محمد ایهان»، یکی از مخالفان دولت ترکیه گزارش داد: ماده نیترات آمونیوم که از ترکیه به سوریه منتقل می شود، برای مقاصد کشاورزی نیست، بلکه برای ساخت بمب است و اکثر ساکنین شهر مرزی «آکچاقلعه» ترکیه معتقدند که این ماده برای ساخت بمب به سوریه فرستاده می شود.

 

در همین حال روزنامه «اِورِنسِل» چاپ ترکیه نیز نوشت: دولت آنکارا هم اسلحه و هم مواد شیمیایی و باروت برای ساخت بمب در اختیار داعش می گذارد و داعش هر اندازه مواد شیمیایی و باروت نیاز داشته باشد، از ترکیه دریافت می کند.

 

اورنسل به نقل از شاهدان عینی در شهر مرزی آکچاقلعه نوشت: 3 کامیون بزرگ حاوی ماده شیمیایی نیترات آمونیوم و باروت، محموله های خود را در مرز تخلیه کرده و خودروهای باری داعش از سوریه وارد خاک ترکیه شدند تا محموله ها را به داخل مناطق تحت تصرف این گروه تروریستی منتقل کنند.

 

تولید سلاح های شیمیایی و گازهای سمی

آنچه به آن اشاره شد، بالطبع بخشی از حملات شیمیایی داعش در مناطق مختلف عراق بود که ثابت می کند، این گروه چه در عراق و چه در سوریه به سلاح های شیمیایی و گازهای سمی دست یافته است.

 

اما سوالی که در اینجا مطرح می شود، این است که آیا داعش به دانش تولید سلاح های شیمیایی و گازهای سمی و تولید آنها نیز دست یافته است، یا خیر؟ سوالی که این روزها به شدت محافل جهانی را به خود مشغول کرده و پاسخ آن پرده از سناریوهای آینده داعش برای منطقه و جهان بر می دارد.

 

در این ارتباط خبرگزاری «آسوشیتد پرس» نوامبر سال گذشته اقدام به انتشار گزارش مفصل و مشروحی می کند که در آن تاکید شده بود، داعش با هدف دستیابی به دانش تولید سلاح های شیمیایی و گازهای سمی چندین مرکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی در عراق و سوریه تاسیس کرده است.

 

در بخشی از این گزارش، آسوشیتد پرس به نقل از مسئولان عراقی و آمریکایی ذکر می کند که داعش این مراکز را عمدتا در مناطق دور افتاده و وسیع تاسیس کرده تا به راحتی امکان کشف و شناسایی آنها وجود نداشته باشد.

 

این گزارش تاکید می کند: سرویس های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا بر این باورند که دانشمندانی از عراق، سوریه و دیگر تابعیت های جهان که به این گروه ملحق شدند، در این مراکز فعالیت می کنند و مسئولان آمریکایی دستیابی این گروه به دانش تولید سلاح های شیمیایی و گازهای سمی را دور از انتظار نمی دانند و از احتمال استفاده این سلاح ها و گازها در نبردهای آتی داعش در عراق و سوریه و حتی حملات تروریستی این گروه در کشورهای اروپایی سخن می گویند.

 

 

 

 

این خبرگزاری در این خصوص به اظهارات «حاکم الزاملی»، نماینده وقت پارلمان عراق اشاره می کند که تصریح کرده بود: داعش با به خدمت گرفتن دانشمندان و نیروهای متخصص وابسته به رژیم سابق عراق با جدیت تمام روی تولید سلاح های شیمیایی به خصوص گاز اعصاب کار می کند.

 

آسوشیتد پرس یادآور می شود، دو عامل عدم دسترسی به مواد اولیه و همچنین در اختیار نداشتن دانش تولید این سلاح ها و گازها موجب شده، تلاش های داعش تاکنون با موفقیت چندانی همراه نباشد، اگرچه اتحادیه اروپا و آمریکا پیش تر اعلام کرده بودند که داعش موفق به تولید مقدار کمی گاز خردل به دلیل کمبود مواد اولیه جهت تولید این گاز شده است.

 

روزنامه «نيويورک تايمز» نیز در گزارشی خاطر نشان می کند که «پنتاگون» مستنداتی در دست دارد که تاکید می کند، داعش موفق به تولید بمب های شیمیایی شده و طی نوامبر با آنها مواضع کُردها در عراق و سوریه را بمباران کرده است.

 

نيويورک تايمز در گزارش خود به این نکته اشاره می کند که تولید سلاح های شیمیایی و گازهای سمی بیش از یک دهه قبل آغاز شده، هنگامی که گروه های شبه نظامی سنی اقدام به استفاده از بمب های شیمیایی قدیمی حاوی گاز کلر علیه نظامیان آمریکایی و نیروهای امنیتی و ارتش عراق کردند.

 

آیا تولید سلاح های شیمیایی داعش جدی است

 

اگرچه تاکنون هیچ مقام مسئولی در سطح منطقه ای و بین المللی با قاطعیت و جدیت از تولید سلاح های شیمیایی و گازهای سمی توسط داعش سخن نگفته، با این حال اطلاعاتی وجود دارد که نمی توان از آنها به راحتی گذشت:

 

- دسترسی داعش به مواد شیمیایی دانشکده های کشاورزی، شیمی و صنایع موصل که برای اغراض علمی و تحقیقاتی مورد استفاده قرار می گرفت، اما در تولید سلاح های شیمیایی نیز کاربرد دارند
- سیطره داعش بر شرکت پتروشیمی عراق واقع در منطقه «الجنابيين» از توابع منطقه «جرف النصر» که حاوی انواع مختلفی از مواد شیمیایی بود
- سیطره جبهه النصره بر پایگاه نظامی ارتش سوریه در شهرک راس العین که در آن مقادیری مواد شیمیایی نگهداری می شد و انتقال آن به شهر موصل در عراق
- سیطره داعش بر مواد شیمیایی کارخانه القعقاع، وابسته به صنایع نظامی سابق عراق
- سیطره داعش بر کارخانه فسفات «القائم» در نزدیکی مرزهای مشترک عراق و سوریه و ضبط 169 تن کود تری فسفات و 3500 تن کود مرکب و انتصاب یکی از مهندسان مزدور شهر موصل به مدیریت این کارخانه
- سیطره داعش بر انبارهای وزارت کشاورزی در شهر «حویجه» که 300 تن سوپر فسفات و سوپر فسفات تری و برخی از سم های مورد استفاده در کشاورزی در آنها نگهداری می شد

 

 

- سیطره داعش بر مخزن ها و ایستگاه های تصفیه آب و انبارهای نگهداری کلر در استان های نینوا، صلاح الدین، الانبار و دیالی
- شناسایی و کشف دو کارگاه تولید سلاح های شیمیایی که قصد انجام حملات شیمیایی در بغداد را داشت
- شناسایی و ضبط مقادیری مواد شیمیایی و تعدادی موشک و بمب داعش در جنوب بغداد
- وجود اطلاعاتی مبنی بر نگهداری موشک هایی با کلاهک های حاوی مواد شیمیایی و گازهای سمی در یکی از مخازن شهر تلعفر که بخشی از آنها در نبردهای دو منطقه سنجار و البعاج مورد استفاده قرار گرفت
- مشغول به کار شدن متخصصان و کارشناسان خارجی رشته های شیمی و داروسازی در کارخانه فسفات القائم. وظیفه اصلی این مهندسان دست یافتن به ترکیب های شیمیایی مورد استفاده در موشک ها، بمب‌ ها و خمپاره ها
- موظف شدن کادر شاغل در کارخانه گوگرد «المشراق» موصل به تولید موشک های حاوی کلاهک های شیمیایی. با آغاز نبرد موصل، نگرانی‌ها نسبت به اقدام داعش در استفاده از مواد شیمیایی بیشتر شد. کارخانه گوگرد «المشراق» واقع در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب شهر موصل و در نزدیکی پایگاه القیاره همان کارخانه ای است که داعش در روزهای اخیر آن را آتش زد و بخارها و گازهای تولید شده باعث چندین مورد مسمویت و مرگ دو تن از ساکنان موصل شود

 

 

- واداشتن اساتید دانشکده های شیمی و داروسازی موصل به همکاری با داعش جهت تولید سلاح های شیمیایی
- کشف یک کارخانه بزرگ تولید مواد شیمیایی داعش در غرب شهر هیت حاوی مقادیر زیادی مواد منفجره، کلر و مواد سمی که در تهیه سلاح‌ های شیمیایی کاربرد دارد
- کشف مواد اولیه تولید سلاح‌ های شیمیایی داعش در شهرک صنعتی منطقه «التامیم» واقع در غرب رمادی، در این شهرک صنعتی ماده‌ شیمیایی یافت شده که می تواند بدن انسان را کاملا بسوزاند

- روزنامه انگلیسی «دمیل آن ساندی» به تازگی تصاویری منتشر کرده که نشان می دهد، داعش در حملات خود علیه پیشمرگه از گاز خردل استفاده کرده و آثار آن روی قربانیان تاول های پوستی، سوختگی و تنگی نفس شدید بوده است

 

 

بمب هایی که پوست را ذوب می کنند

روزنامه انگلیسی «دمیل آن ساندی» در ادامه گزارش خود با چند تن از قربانیان گفت وگوهایی انجام داده بود که در آن از آثار بمب های شیمیایی داعش روی بدنشان سخن می گفتند.

 

یکی از قربانیان از اهالی روستای سلطان عبدالله، از توابع منطقه الکویر وابسته به شهرستان «الخمور» بود که داعش با 6 موشک حاوی مواد شیمیایی این روستا را بمباران کرده بود.

 

وی توضیح می دهد که با اصابت موشک ها به زمین بویی شبیه بوی پیاز منطقه را فراگرفت، پس از آن احساس سوزش شدیدی در ناحیه سینه کردم، به گونه ای که امکان تنفس را از من گرفته بود. نقش بر زمین شدم، در حالی که در ناحیه شکم و کمر سوزش شدیدی به من دست داده بود.

 

 

این مبارز کُرد می افزاید: شدت سوزش به حدی بود که احساس می کردم، پوست بدنم درحال ذوب شدن است. سعی کردم به شکمم دست بزنم، اما شدت درد اجازه اینکار را نمی داد.

 

مجله بیلد آلمان پس از انتشار این مصاحبه بلافاصله در گزارشی با استناد به اطلاعات محرمانه ارتش این کشور، نوشت: داعش در نبردهای شهر مخمور، در جنوب غرب اربیل از سلاح شیمیایی استفاده کرده که به زخمی شدن 60 پیشمرگه منجر شده بود.

شورای امنیتی اقلیم کردستان نیز در بیانیه‌ ای ضمن تایید گزارش نشریه بیلد افزود: احتمالا داعش از «بمب‌ های مورتر» استفاده کرده که موجب ایجاد سوختگی‌ هایی در عناصر پیشمرگه شده بود.