سرویس جهان مشرق- دموکرات‌ها و لیبرال‌های پروپاقرص که دلشان نمی‌خواهد چهار سال ریاست‌جمهوری دانلد ترامپ را تحمل کنند، هنوز هم کورسوی امیدی هرچند اندک دارند. هیلاری کلینتون هنوز هم شانس ورود به کاخ سفید را دارد. اما چگونه؟ برای اطلاع از نظام انتخاباتی آمریکا و مراحلی که هنوز در این انتخابات طی نشده و اتفاقاً هم می‌تواند رأی مردم را عوض کند و هم نکند^[1](!) ادامه این گزارش را بخوانید.

آن‌چه مردم آمریکا از «مجمع الکترال» می‌دانند

انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا دومرحله‌ای است. مردم در ماه نوامبر (و بعضاً رأی‌گیری زودهنگام^[2]) در انتخابات شرکت می‌کنند و به نامزد مدنظر خود (هم‌راه با گزینه معرفی‌شده‌اش برای معاونت اول) رأی می‌دهند. با وجود این، کسانی که مردم دارند به آن‌ها رأی می‌دهند (اگرچه بسیاری از مردم آمریکا نمی‌دانند^[3]) رئیس‌جمهور و معاون اول او نیستند، بلکه تعدادی از افراد هستند که متعاقباً قرار است رئیس‌جمهور را انتخاب کنند.

اگر می‌خواهید بیش‌تر درباره ناآگاهی مردم آمریکا نسبت به نظام دومرحله‌ای انتخابات در کشورشان و همین‌طور مسائل سیاسی دیگر بدانید، به این آمارها توجه کنید: از میان افرادی که «سِمت منتخب» داشته‌اند، 43 درصد نمی‌دانند که مجمع الکترال^[4] یک انجمن مبتنی بر قانون اساسی است که رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند. 20 درصد از این افراد، تصور می‌کنند که این مجمع (کلمه college در انگلیسی معنای رایج‌تر دانشکده را دارد) «افرادی را آموزش می‌دهد که به دنبال رسیدن به مقامات بالا[ی سیاسی و غیره] هستند» یا این‌که «برای نظارت بر اولین مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری تشکیل شد که از تلویزیون پخش می‌شدند.» توجه کنید که این آمار مربوط به افراد عادی نیست، بلکه مربوط به افرادی است که تا کنون سمت‌های منتخب داشته‌اند.

آمارهای عجیب دیگری هم وجود دارد: نیمی از افراد بالغ در آمریکا نمی‌توانند هر سه قوه حکومتی در کشورشان را نام ببرند. تنها 54 درصد از این افراد می‌دانستند که اختیار اعلام جنگ در آمریکا به دست کنگره است. حدود 40 درصد به اشتباه این اختیار را متعلق به رئیس‌جمهور می‌دانستند.

مردم می‌گویند کلینتون، اما مردم می‌گویند ترامپ!

هیلاری کلینتون تا این لحظه بیش از 650 هزار رأی مردمی بیش‌تر از دانلد ترامپ به دست آورده است^[5]؛ اختلافی که ممکن است از این هم بیش‌تر شود^[6]. اگر بنا به رأی اکثریت باشد، کلینتون باید رئیس‌جمهور بعدی آمریکا یا به اصطلاح «رئیس‌جمهور منتخب» اعلام شود، اما نظام دومرحله‌ای موجب شده تا ترامپ جای کلینتون را بگیرد. کارشناسان بی‌شماری این نظام انتخاباتی را نقد کرده و آن را بر خلاف اصل هر نفر یک رأی دانسته‌اند^[7].

در این‌جا نمی‌خواهیم نظام انتخاباتی آمریکا را به طور کامل تشریح کنیم؛ این موضوع در گزارشی که مشرق پیش‌تر منتشر کرده، به طور کامل و واضح شرح داده شده است^[8]. موضوع گزارش حاضر این است که آیا کلینتون که آرای مردمی بیش‌تری هم دارد، هنوز شانس ریاست‌جمهوری را دارد یا نه.

برای آن‌که یک نامزد در آمریکا رئیس‌جمهور شود، باید دست‌کم 270 رأی الکترال را از مجموع 538 رأی به دست آورد. در این صورت، حتی اگر آرای مردمی او کم‌تر از نامزد دیگر هم باشد، باز هم رئیس‌جمهور خواهد شد. مسئله از این هم پیچیده‌تر و البته عجیب‌تر است. قوانین ناظر بر عمل‌کرد اعضای مجمع الکترال تضمین می‌کند که رأی مردم تقریباً هیچ موضوعیتی در انتخاب رئیس‌جمهور نداشته باشد^[9].

چنان‌که توضیح داده شد، هنوز نتیجه انتخابات آمریکا قطعی و نهایی نیست، بلکه طبق قانون اساسی آمریکا افرادی که با رأی مستقیم رئیس‌جمهور آمریکا را انتخاب می‌کنند، اعضای مجمع الکترال هستند که 19 دسامبر (29 آذر) در ایالت‌های خود جلسه می‌گیرند و رئیس‌جمهور را تعیین می‌نمایند^[10]. بنابراین مهم‌ترین سؤال این است که رأی این افراد را چه معیاری تعیین می‌کند.

بعد از رأی‌گیری عمومی در آمریکا، مشخص می‌شود که مردم در هر ایالت، تمایل بیش‌تری به کدام نامزد انتخابات داشته‌اند. اعضای مجمع الکترال آن ایالت نیز طبیعتاً باید بر اساس رأی مردم، نامزد مدنظر را انتخاب کنند. با این وجود، قانون اساسی آمریکا اعضای مجمع را ملزم به این کار نکرده است. بنابراین روی کاغذ، هر عضو مجمع الکترال می‌تواند بر اساس نظر شخصی خود به نامزدی رأی بدهد که خودش صلاح می‌داند رئیس‌جمهور آینده آمریکا باشد.

در 29 ایالت آمریکا، قوانین ایالتی اعضای مجمع الکترال را از رأی دادن بر خلاف رأی مردم منع کرده‌اند، اما این بدان معنا نیست که اعضا نمی‌توانند چنین کاری بکنند. اعضایی که در این 29 ایالت بر خلاف رأی مردم رأی می‌دهند دو گونه مجازات خواهند شد: اولاً، به آن‌ها می‌گویند رأی‌دهنده «بی‌وفا»، و دوماً مجازات خفیفی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. اما آیا این مجازات، ارزش تغییر رئیس‌جمهور آینده کشور را ندارد؟

آیا کلینتون هنوز هم ممکن است رئیس‌جمهور شود؟

یک واقعیت بسیار ساده برای پاسخ به این سؤال وجود دارد: همه چیز دست مجمع الکترال است. اعلام پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری بر اساس دو مسئله صورت گرفته است: اولاً این‌که نتیجه آرای مردمی نشان می‌دهد که نتیجه آرای مجامع الکترال ایالتی «احتمالاً» ترامپ را رئیس‌جمهور خواهد کرد، و دوماً این‌که در تاریخ آمریکا سابقه نداشته است که یک نامزد، حداقل آرای الکترال لازم (یعنی 270 رأی) برای ریاست‌جمهوری را به دست بیاورد، اما رئیس‌جمهور نشود (البته سابقه داشته که یک نامزد با آرای مردمی و آرای الکترال بیش‌تر از رقیب، نهایتاً رئیس‌جمهور نشود^[11]).

آیا ممکن است امسال برای اولین بار، این اتفاق بیفتد؟ بله. آیا احتمال آن زیاد است؟ ابداً. روی کاغذ، این احتمال وجود دارد که اعضای مجمع الکترال در تاریخ 19 دسامبر تصمیم بگیرند که انتخاب ترامپ به صلاح کشور نیست و هیلاری کلینتون باید رئیس‌جمهور بعدی آمریکا باشد؛ هرچند این احتمال بسیار اندک است.

احتمالی که می‌تواند بیش‌تر باشد این است که برخی اعضای مجمع الکترال در حمایت از کلینتون، از رأی دادن به ترامپ خودداری کنند. اما هیچ‌یک از این احتمال‌ها آن‌قدر قوی نیستند که بتوان شانس قابل‌توجهی برای ریاست‌جمهوری کلینتون قائل بود؛ مگر در سناریویی مانند آن‌چه در ادامه توضیح می‌دهیم.

در چه صورت کلینتون رئیس‌جمهور خواهد شد؟

در حال حاضر، ترامپ با 306 رأی الکترال در مقابل کلینتون با 232 رأی الکترال پیش است. متمم دوازدهم قانون اساسی آمریکا می‌گوید اگر هیچ‌یک از نامزدها نتوانند 270 رأی الکترال یا بیش‌تر کسب کنند، انتخاب رئیس‌جمهور به عهده مجلس نمایندگان در کنگره خواهد بود. بنابراین برای جلوگیری از رسیدن ترامپ به ریاست‌جمهوری اولین گام، کاهش دادن تعداد آرای الکترال وی تا کم‌تر از 270 رأی است.

برای این کار 37 رأی الکترال باید از ترامپ کم شود. اما آیا چنین چیزی ممکن است؟ فرض کنید مجمع الکترال در ایالت تگزاس که 38 رأی الکترال دارد^[12] و طبق آرای مردمی، ترامپ توانسته در این ایالت رأی بیش‌تری بیاورد، 19 دسامبر تصمیم بگیرد به کلینتون رأی بدهد. مثلاً اگر آرای اعضای مجمع آن‌قدر نزدیک باشد که با تغییر نظر یک یا دو نفر، 38 رأی تگزاس به کلینتون برسد، در این صورت گام اول در مسیر کنار گذاشتن ترامپ برداشته شده است.

گام بعدی نیز در مجلس نمایندگان می‌تواند برداشته شود که جای توضیح بیش‌تر آن این‌جا نیست. باز هم باید تأکید شود که احتمال آن‌که این سناریو یا سناریوهای مشابه عملی شود، بسیار کم است، چراکه چنین اتفاقی می‌تواند به جنگ داخلی در آمریکا منتهی شود، مگر آن‌که طی این یک ماه، فضای داخلی در آمریکا (توسط افرادی مانند جورج سوروس^[13]) آن‌قدر آشفته و آماده شود که کسی به تغییر نتیجه انتخابات اعتراضی نکند. البته شاید طبیعی‌تر هم همین باشد؛ هرچه باشد، کلینتون توانسته رأی اکثریت مردم را به دست آورد.

بی‌وفایی رأی‌دهندگان الکترال در تاریخ آمریکا

مسئله احتمال این‌که اعضای مجمع نمایندگان رأی مردمی را معکوس کنند، به ندرت در رسانه‌های آمریکایی مورد بحث قرار می‌گیرد^[14] و البته شاید دلیل آن هم این باشد که این اتفاق کم‌تر رخ داده است و احتمال وقوع آن هم بسیار اندک تلقی می‌شود. آخرین باری که این موضوع به طور جدی مطرح شد، پس از انتخابات فوق‌العاده نزدیک سال 2000 بود، زمانی که جورج بوش پسر با اختلافی واقعاً اندک «ال گور» را شکست داد.

اعضای مجمع الکترال در آمریکا هم به ندرت «بی‌وفا»یی می‌کنند؛ اگرچه این اتفاق دست‌کم یک بار در سال 2004 رخ داده است. در انتخابات ریاست‌جمهوری این سال، یکی از رأی‌دهندگان الکترال در ایالت مینه‌سوتا به جای آن‌که به جان کری (نامزد دموکرات‌ها) رأی بدهد، به «جان ادواردز» یعنی معاون اول منتخب کری رأی داد. البته گفته می‌شود این رأی، یک اشتباه بوده، چراکه رأی‌دهنده حتی املای کلمه ادواردز را هم به اشتباه نوشته بود «اواردز».

بیش از 99 درصد از اعضای مجامع الکترال در طول تاریخ آمریکا طبق آرای عمومی رأی داده‌اند و حتی در موردی مانند سال 2004 هم که یک یا چند رأی‌دهنده به گونه دیگری عمل کرده‌اند، نتیجه انتخابات با رأی آن‌ها تغییری نکرده است. در این سال، بوش 286 رأی الکترال را کسب کرده بود و بنابراین ریاست‌جمهوری‌اش پیشاپیش قطعی شده بود. با این حال، آیا یک درصد احتمال دارد که 19 دسامبر امسال، برای اولین بار در تاریخ آمریکا، آرای الکترال، نتیجه پیش‌بینی‌شده انتخابات را تغییر دهد؟ بله.

آیا جورج سوروس، دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان می‌توانند ترامپ را سرنگون کنند؟

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که دانلد ترامپ نامزد محبوب دموکرات‌ها نیست، اما آن‌چه ترامپ را یک نامزد منحصربه‌فرد می‌کند این است که حتی بسیاری از هم‌حزبی‌های خودش هم او را دوست ندارند. همین مسئله موجب شده تا برخی کارشناسان، اعتراضات کنونی علیه ترامپ را در چارچوبی تفسیر کنند که به دموکرات‌ها شانس تغییر در نتیجه نهایی انتخابات را می‌دهد.

طبق این طرز تفکر، اگر دموکرات‌ها و حامیان قدرتمند آن‌ها مانند جورج سوروس بتوانند به اندازه کافی اوضاع را برای تغییر در آرای الکترال آماده کنند و از سوی دیگر، جمهوری‌خواهان هم به اندازه کافی از ترامپ حمایت نکنند و یا حتی علیه او شورش کنند، احتمال آن وجود دارد که ماه آینده هیلاری کلینتون به عنوان رئیس‌جمهور آینده آمریکا اعلام شود.

«کریستوفر سوپرون» یکی از اعضای جمهوری‌خواه مجمع الکترال در تگزاس ماه آگوست گفته بود که آن‌قدر ترامپ را ناخوشایند می‌داند که ممکن است ماه دسامبر تصمیم بگیرد به کلینتون رأی بدهد^[15]. «بائوکی وو» یکی از اعضای جمهوری‌خواه مجمع الکترال در جورجیا هم همان ماه اعلام کرد که نمی‌تواند رأی به ترامپ را هضم کند؛ اگرچه مقامات جمهوری‌خواه ایالتی بی‌سروصدا او را مجاب کردند تا از سمت خود در مجمع استعفا دهد.

علاوه بر همه این‌ها، کلینتون بعید است با بی‌وفایی چند رأی‌دهنده الکترالِ جمهوری‌خواه، شانس وارونه کردن نتیجه انتخابات را داشته باشد. حتی اگر این اتفاق هم بیفتد، سرنوشت انتخابات در کنگره‌ای جمهوری‌خواه تعیین خواهد شد و تقریباً غیرممکن است هیلاری کلینتون رئیس‌جمهور آینده آمریکا باشد. اما همه این‌ها احتمال است و باید تا 19 دسامبر منتظر ماند و دید آیا این احتمال حداقلی می‌تواند با تلاش‌های دموکرات‌ها و شاید جمهوری‌خواهان به نتیجه‌ای برسد یا نه.

آن‌چه باید امروز از نظام دومرحله‌ای در آمریکا به خاطر سپرد این است که «پدران بنیان‌گذار» آمریکا به خاطر بی‌اعتمادی به دموکراسی مستقیم، مجمع‌های الکترال را تشکیل دادند تا مطمئن شوند که آن دسته از «اقشار» مردمی که منافع مشترکی با هم دارند، نتوانند به کل کشور آسیبی وارد کنند^[16]. چنان‌که «الکساندر همیلتون» معتقد بود، وجود مجامع الکترال تضمین می‌کند که «مسند ریاست‌جمهوری هرگز نصیب فردی نمی‌شود که در درجه‌ای برجسته قرار نداشته و فاقد صلاحیت‌های لازم باشد.»

این‌که آیا وجود چنین نظام دومرحله‌ای انتخاباتی در آمریکا کار معقولی است یا نه، در جای خود قابل بحث است. با این وجود، پاسخ دادن به این سؤال بسیار آسان است که آیا استفاده از این نظام، با آرمانی هم‌خوانی دارد که آمریکایی‌ها ادعا می‌کنند می‌خواهند در کشورهای دنیا پیاده کنند و آن را «خواست اکثریت مردم» توصیف می‌کنند.