به گزارش مشرق، یکی از دلایل مهم مرگ و میر، حوادث جاده‌ای است که تصادفات ریلی نیز بخشی از آن به شمار می‌رود که متأسفانه این روزها شاهد تلفات زیادی از این دست در کشور و جهان هستیم.
با وجودی که قطار یکی از ایمن‌ترین وسایل سفر به شمار می‌رود اما گویا دیگر نمی‌شود به این امنیت دلخوش کرد و علاوه بر ترس و اضطراب سفر هوایی و جاده‌ای، مسافرت ریلی نیز به آن اضافه شده است.
واقعیت این است که تصادفات ریلی به‌دلیل حجم بالای تصادفات جاده‌ای و هوایی، کمتر موردتوجه قرار گرفته و این درحالی است که نگاهی به آمار و ارقام، نشان می‌دهد که میزان تصادفات ریلی در ایران به نسبت تراکم خطوط ریلی، بسیار بالاتر از میانگین جهانی است.
همه اینها درحالی است که تراکم خطوط ریلی ایران، بسیار پایین است تا جایی که 12 مرکز استان، هنوز خارج از این شبکه هستند و سهم جابه‌جایی مسافر با راه‌آهن، هشت درصد و سهم بار 12 درصد از کل حمل‌ونقل کشور را دربر می‌گیرد.
در حالی‌که به عنوان مثال، در کشوری چون آلمان، هر فرد سالی 15 بار و در کشورهای همسایه ما، سالانه دست‌کم هر فرد یک یا دو سفر با قطار انجام می‌دهد اما اگر تعداد سفرهای ریلی ایرانی‌ها را بر جمعیت کشور تقسیم کنیم، می‌بینیم که هر ایرانی می‌تواند فقط پنج سال یک‌بار با قطار مسافرت کند.
آمارها می‌گویند به‌طور میانگین، هر سال بیش از 45 حادثه ریلی به‌صورت برخورد قطارها با یکدیگر یا با افراد پیاده، رخ می‌دهد.
تقریباً 2 هفته پیش خبری از خروج قطار از ریل در هند پخش شد که آمار تلفات آن حادثه به بیش از 100 نفر می‌رسید و تعداد مجروحان این حادثه که در مسیر ریلی «پوکرام -کانپور» ایالت اوتارپرداش در هند اتفاق افتاده بیش از 150 نفر بوده است.
همچنین خبر برخورد دو قطار مسافربری در مسیر سمنان به مشهد و در نزدیکی ایستگاه هفت خوان سمنان آه از نهاد همه ایرانیان برآورد که متأسفانه در این حادثه 44 نفر از هموطنان‌مان جان خود را از دست داده و بیش از 100 نفر دیگر مصدوم شدند.
نگاهی به سانحه در تونل 20
یکی از رازآلودترین و همچنین خونین‌ترین حادثه‌های ریلی دنیا در سال 1944 در اسپانیا رقم خورد، در این حادثه یک ترن پستی و یک لوکوموتیو و همچنین یک قطار مسافربری داخل تونل 20 با یکدیگر برخورد کردند، در این حادثه که علت و همچنین میزان دقیق تلفات آن هیچگاه مشخص نشد نزدیک به 200 نفر جانشان را از دست دادند، این در حالی است که بسیاری می‌گویند این تعداد نزدیک به 500 نفر بوده است، از این حادثه در سال 2002 یک مستند نیز ساخته شده است.
خروج از ریل در ژاپن
حادثه خروج از ریل در ژاپن در سال 2005 رخ داد و این بار نیز سرعت بالا باعث شد تا یک قطار ژاپنی از خط خارج شود، در این حادثه یک قطار مسافربری از خط خود خارج شد و پس از برخورد با ساختمان های اطراف ریل ایستاد، در این حادثه 73 نفر جانشان را از دست دادند و بیش از 450 نفر نیز زخمی شدند، دلیل اصلی حادثه سرعت بالای این قطار اعلام شد.
اینها تعداد اندکی از حوادث ریلی است که طی سالیان متمادی در جهان رخ داده و جان افراد زیادی را گرفته که کشور ما نیز از آن در امان نبوده و نیست، از طرفی با گذشت زمان نکات ایمنی و قوانین زیادی برای حفظ سلامت مسافران تعیین و اجرایی شده است.
همچنان که در کشور ما نیز طبق آیین‌نامه تعیین انواع تخلفات و جرایم مربوط به سیر و حرکت ناوگان در شبکه حمل و نقل ریلی و نحوه رسیدگی به آنها در 17 ماده به خوبی تمام نکات ایمنی در ناوگان ریلی مورد توجه قرار گرفته شده است که اگر هر کدام این ماده و تبصره‌ها به درستی عمل شود وقوع این گونه حوادث تقریباً به صفر می‌رسد.
حوادث ریلی هیچ ارتباطی به موضوع امکانات ندارد بلکه عدم مدیریت صحیح دلیل اصلی آن است
اما سؤال اینجاست چرا با وجود این قوانین شفاف حوادث ریلی رو به افزایش است؟ علی رضا خسروی نماینده مردم سمنان و عضو کمیسیون عمران در مجلس نهم روز شنبه 9 آذرماه سال جاری گفته بود: ایجاد این حوادث هیچ ارتباطی به موضوع امکانات ندارد بلکه دلیل اصلی آن عدم مدیریت صحیح است.
به گفته نماینده مردم سمنان و عضو کمیسیون عمران در مجلس نهم در مورد حادثه برخورد دو قطار مسافربری در مسیر سمنان؛ امکانات ریلی کشور با توجه به نسبت‌های موجود تقسیم می‌شود اما از آنجا که منطقه شمال شرق کشور منطقه وسیعی بوده و ترددهای این مسیر نیز به دلیل زیارت مشهد بسیار زیاد و بی‌سابقه است و به نظرم می‌رسد این منطقه باید در گذشته به دو مسیر تقسیم می‌شد.
خسروی، می‌گوید: اتفاقی که جمعه 5 آذرماه سال جاری در ایران رخ داد اتفاق بسیار نادری است، چرا که با وجود سیستم الکترونیکی اگر سیستم به شما اجازه عبور ندهد دیگر نیروی انسانی در آن دخالت نمی‌کند.
به گفته وی خط راه آهن شمال شرق پرترافیک‌ترین خط راه آهن در کشور است و سال‌هاست که مسئولین به خاطر اهمیت و ترافیک موجود در این خطوط خواستار برقی شدن آن هستند اما متاسفانه شاهدیم خطوطی که اولویت وحجم ترافیک کمتری دارند در اولویت برقی شدن قرار می‌گیرند.
پزشکان قطاری که از شرایط موجود ناراضی‌اند
از طرفی حضور پزشکان در قطار در جهت سلامت بیشتر مسافران و ارائه خدمات پزشکی اولیه به آنها، امری مطلوب و پسندیده است، در این جهت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های مسافری ریلی را موظف کرده است که در هر سیر قطار یک نفر پزشک باید در قطار مستقر باشد و به مسافران خدمات ارائه دهد.
انجام معاینات پزشکی بیماران در زمان سیر قطار و انجام فوریت‌های پزشکی و امدادی برای بیماران اورژانسی در مواقع لزوم از وظیفه اصلی پزشکان قطار است، برای مسافران هم هزینه معاینات پزشکی رایگان است اما در صورت تجویز دارو، وجه آن توسط پزشک از مسافر اخذ می‌شود.
اما در این میان هستند پزشکان قطاری که از شرایط موجود ناراضی‌اند به گفته یک پزشک قطار؛ قطعاً پزشکان قطار در راستای ارائه خدمت به مسافران باید آرامش خاطر داشته و با آسایش، مشکلات بیماران را در حین سفر پیگیری کنند در حالی که آنها خود فعلاً در قطارها بدترین شرایط را دارند و این موجب می‌شود، دغدغه فکری آنها به کاهش کیفیت خدمات بیانجامد با این حال تمام تلاش خود را برای ارائه بهترین خدمات به مسافران با همین وضعیت موجود انجام می‌دهند و از هیچ کمکی به مسافران دریغ ندارند.
بر همین اساس، درحال‌حاضر، نگرانی‌هایی جدی درباره امنیت خطوط ریلی کشور وجود دارد و جزیره‌ای عمل کردن دستگاههای متولی، نبود یکپارچگی و انسجام میان سازمانهای متولی، نبود ارتباطات ساختاری نظام‌مند میان دستگاهها و بیتوجهی به مدیریت بعد از حادثه، از عوامل معضلساز مدیریت ایمنی راه‌های ارتباط ریلی کشور به شمار میآیند.
راهکارهای جهانی برای کاهش تلفات جاده‌ای و ریلی
باید خاطرنشان کرد که به دلیل حساسیت موضوع حوادث جاده‌ای، در مارس 2010 مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه 640255 سال‌های 2011 تا 2020 را دهه کنش و اقدام برای ارتقاء ایمنی جاده‌ای با هدف تثبیت و سپس کاهش تلفات جاده‌ای اعلام کرد، این قطعنامه از سازمان بهداشت جهانی (WHO) و کمسیون‌های منطقه‌ای سازمان ملل با همکاری نهاد مربوط به ایمنی جاده‌ای سازمان ملل(United Nations Road Safety Collaboration) و سایر ذینفعان درخواست کرد تا برنامه جهانی این دهه را بمثابه سندی راهنما برای حمایت و اجرای اهداف این دهه تهیه کند.
بر اساس این الگوهای جهانی و اسناد، سازمان ملل در نظر دارد طی سال‌های 2011 تا 2020 تلفات به میزان 50 درصد در سال 2020 کاهش یابد و راهکارهای اجرای این امر را وفادارماندن به کنوانسیون بینالمللی، استراتژی امنیت شبکه ریلی پایدار، تعیین هدف و تقویت زیرساخت‌های مدیریتی دانسته‌اند.
در آخر باید گفت که کاهش میزان تلفات در شبکه‌های ریلی کشور و حفظ ایمنی مسافران، موضوعی ملی است و با توجه به ابعاد متعدد فرهنگی، مهندسی، صنعتی و تولیدی، مشارکت همه دستگاهها و عزم ملی ضرورت دارد.
با وجودی که قطار یکی از ایمن‌ترین وسایل سفر به شمار می‌رود اما گویا دیگر نمی‌شود به این امنیت دلخوش کرد و علاوه بر ترس و اضطراب سفر هوایی و جاده‌ای، مسافرت ریلی نیز به آن اضافه شده است.
واقعیت این است که تصادفات ریلی به‌دلیل حجم بالای تصادفات جاده‌ای و هوایی، کمتر موردتوجه قرار گرفته و این درحالی است که نگاهی به آمار و ارقام، نشان می‌دهد که میزان تصادفات ریلی در ایران به نسبت تراکم خطوط ریلی، بسیار بالاتر از میانگین جهانی است.
همه اینها درحالی است که تراکم خطوط ریلی ایران، بسیار پایین است تا جایی که 12 مرکز استان، هنوز خارج از این شبکه هستند و سهم جابه‌جایی مسافر با راه‌آهن، هشت درصد و سهم بار 12 درصد از کل حمل‌ونقل کشور را دربر می‌گیرد.
در حالی‌که به عنوان مثال، در کشوری چون آلمان، هر فرد سالی 15 بار و در کشورهای همسایه ما، سالانه دست‌کم هر فرد یک یا دو سفر با قطار انجام می‌دهد اما اگر تعداد سفرهای ریلی ایرانی‌ها را بر جمعیت کشور تقسیم کنیم، می‌بینیم که هر ایرانی می‌تواند فقط پنج سال یک‌بار با قطار مسافرت کند.
آمارها می‌گویند به‌طور میانگین، هر سال بیش از 45 حادثه ریلی به‌صورت برخورد قطارها با یکدیگر یا با افراد پیاده، رخ می‌دهد.
تقریباً 2 هفته پیش خبری از خروج قطار از ریل در هند پخش شد که آمار تلفات آن حادثه به بیش از 100 نفر می‌رسید و تعداد مجروحان این حادثه که در مسیر ریلی «پوکرام -کانپور» ایالت اوتارپرداش در هند اتفاق افتاده بیش از 150 نفر بوده است.
همچنین خبر برخورد دو قطار مسافربری در مسیر سمنان به مشهد و در نزدیکی ایستگاه هفت خوان سمنان آه از نهاد همه ایرانیان برآورد که متأسفانه در این حادثه 44 نفر از هموطنان‌مان جان خود را از دست داده و بیش از 100 نفر دیگر مصدوم شدند.
نگاهی به سانحه در تونل 20
یکی از رازآلودترین و همچنین خونین‌ترین حادثه‌های ریلی دنیا در سال 1944 در اسپانیا رقم خورد، در این حادثه یک ترن پستی و یک لوکوموتیو و همچنین یک قطار مسافربری داخل تونل 20 با یکدیگر برخورد کردند، در این حادثه که علت و همچنین میزان دقیق تلفات آن هیچگاه مشخص نشد نزدیک به 200 نفر جانشان را از دست دادند، این در حالی است که بسیاری می‌گویند این تعداد نزدیک به 500 نفر بوده است، از این حادثه در سال 2002 یک مستند نیز ساخته شده است.
خروج از ریل در ژاپن
حادثه خروج از ریل در ژاپن در سال 2005 رخ داد و این بار نیز سرعت بالا باعث شد تا یک قطار ژاپنی از خط خارج شود، در این حادثه یک قطار مسافربری از خط خود خارج شد و پس از برخورد با ساختمان های اطراف ریل ایستاد، در این حادثه 73 نفر جانشان را از دست دادند و بیش از 450 نفر نیز زخمی شدند، دلیل اصلی حادثه سرعت بالای این قطار اعلام شد.
اینها تعداد اندکی از حوادث ریلی است که طی سالیان متمادی در جهان رخ داده و جان افراد زیادی را گرفته که کشور ما نیز از آن در امان نبوده و نیست، از طرفی با گذشت زمان نکات ایمنی و قوانین زیادی برای حفظ سلامت مسافران تعیین و اجرایی شده است.
همچنان که در کشور ما نیز طبق آیین‌نامه تعیین انواع تخلفات و جرایم مربوط به سیر و حرکت ناوگان در شبکه حمل و نقل ریلی و نحوه رسیدگی به آنها در 17 ماده به خوبی تمام نکات ایمنی در ناوگان ریلی مورد توجه قرار گرفته شده است که اگر هر کدام این ماده و تبصره‌ها به درستی عمل شود وقوع این گونه حوادث تقریباً به صفر می‌رسد.
حوادث ریلی هیچ ارتباطی به موضوع امکانات ندارد بلکه عدم مدیریت صحیح دلیل اصلی آن است
اما سؤال اینجاست چرا با وجود این قوانین شفاف حوادث ریلی رو به افزایش است؟ علی رضا خسروی نماینده مردم سمنان و عضو کمیسیون عمران در مجلس نهم روز شنبه 9 آذرماه سال جاری گفته بود: ایجاد این حوادث هیچ ارتباطی به موضوع امکانات ندارد بلکه دلیل اصلی آن عدم مدیریت صحیح است.
به گفته نماینده مردم سمنان و عضو کمیسیون عمران در مجلس نهم در مورد حادثه برخورد دو قطار مسافربری در مسیر سمنان؛ امکانات ریلی کشور با توجه به نسبت‌های موجود تقسیم می‌شود اما از آنجا که منطقه شمال شرق کشور منطقه وسیعی بوده و ترددهای این مسیر نیز به دلیل زیارت مشهد بسیار زیاد و بی‌سابقه است و به نظرم می‌رسد این منطقه باید در گذشته به دو مسیر تقسیم می‌شد.
خسروی، می‌گوید: اتفاقی که جمعه 5 آذرماه سال جاری در ایران رخ داد اتفاق بسیار نادری است، چرا که با وجود سیستم الکترونیکی اگر سیستم به شما اجازه عبور ندهد دیگر نیروی انسانی در آن دخالت نمی‌کند.
به گفته وی خط راه آهن شمال شرق پرترافیک‌ترین خط راه آهن در کشور است و سال‌هاست که مسئولین به خاطر اهمیت و ترافیک موجود در این خطوط خواستار برقی شدن آن هستند اما متاسفانه شاهدیم خطوطی که اولویت وحجم ترافیک کمتری دارند در اولویت برقی شدن قرار می‌گیرند.
پزشکان قطاری که از شرایط موجود ناراضی‌اند
از طرفی حضور پزشکان در قطار در جهت سلامت بیشتر مسافران و ارائه خدمات پزشکی اولیه به آنها، امری مطلوب و پسندیده است، در این جهت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های مسافری ریلی را موظف کرده است که در هر سیر قطار یک نفر پزشک باید در قطار مستقر باشد و به مسافران خدمات ارائه دهد.
انجام معاینات پزشکی بیماران در زمان سیر قطار و انجام فوریت‌های پزشکی و امدادی برای بیماران اورژانسی در مواقع لزوم از وظیفه اصلی پزشکان قطار است، برای مسافران هم هزینه معاینات پزشکی رایگان است اما در صورت تجویز دارو، وجه آن توسط پزشک از مسافر اخذ می‌شود.
اما در این میان هستند پزشکان قطاری که از شرایط موجود ناراضی‌اند به گفته یک پزشک قطار؛ قطعاً پزشکان قطار در راستای ارائه خدمت به مسافران باید آرامش خاطر داشته و با آسایش، مشکلات بیماران را در حین سفر پیگیری کنند در حالی که آنها خود فعلاً در قطارها بدترین شرایط را دارند و این موجب می‌شود، دغدغه فکری آنها به کاهش کیفیت خدمات بیانجامد با این حال تمام تلاش خود را برای ارائه بهترین خدمات به مسافران با همین وضعیت موجود انجام می‌دهند و از هیچ کمکی به مسافران دریغ ندارند.
بر همین اساس، درحال‌حاضر، نگرانی‌هایی جدی درباره امنیت خطوط ریلی کشور وجود دارد و جزیره‌ای عمل کردن دستگاههای متولی، نبود یکپارچگی و انسجام میان سازمانهای متولی، نبود ارتباطات ساختاری نظام‌مند میان دستگاهها و بیتوجهی به مدیریت بعد از حادثه، از عوامل معضلساز مدیریت ایمنی راه‌های ارتباط ریلی کشور به شمار میآیند.
راهکارهای جهانی برای کاهش تلفات جاده‌ای و ریلی
باید خاطرنشان کرد که به دلیل حساسیت موضوع حوادث جاده‌ای، در مارس 2010 مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه 640255 سال‌های 2011 تا 2020 را دهه کنش و اقدام برای ارتقاء ایمنی جاده‌ای با هدف تثبیت و سپس کاهش تلفات جاده‌ای اعلام کرد، این قطعنامه از سازمان بهداشت جهانی (WHO) و کمسیون‌های منطقه‌ای سازمان ملل با همکاری نهاد مربوط به ایمنی جاده‌ای سازمان ملل(United Nations Road Safety Collaboration) و سایر ذینفعان درخواست کرد تا برنامه جهانی این دهه را بمثابه سندی راهنما برای حمایت و اجرای اهداف این دهه تهیه کند.
بر اساس این الگوهای جهانی و اسناد، سازمان ملل در نظر دارد طی سال‌های 2011 تا 2020 تلفات به میزان 50 درصد در سال 2020 کاهش یابد و راهکارهای اجرای این امر را وفادارماندن به کنوانسیون بینالمللی، استراتژی امنیت شبکه ریلی پایدار، تعیین هدف و تقویت زیرساخت‌های مدیریتی دانسته‌اند.
در آخر باید گفت که کاهش میزان تلفات در شبکه‌های ریلی کشور و حفظ ایمنی مسافران، موضوعی ملی است و با توجه به ابعاد متعدد فرهنگی، مهندسی، صنعتی و تولیدی، مشارکت همه دستگاهها و عزم ملی ضرورت دارد.