سرویس سیاست مشرق - حسن روحانی در صحبت های امروز خود در صحن علنی مجلس نسبت به تمدید قانون تحریم داماتو در کنگره و سنای امریکا واکنش نشان داد و گفت:
« رئیس‌جمهور آمریکا موظف است با استفاده از اختیارات خود از تأیید و به ویژه اجرای آن جلوگیری کند. صریحا اعلام می‌کنم چنانچه این مصوبه به اجرا گذاشته شود نقض فاحش برجام بوده و پاسخ قاطعانه ما را به دنبال خواهد داشت. حتی امضای آن توسط رئیس جمهور امریکا را نیز خلاف تعهدات امریکا می دانیم و با عکس العمل مقتضی روبرو خواهد شد لذا در چهارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی و قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در جلسه همین هفته هیات نظارت بر اجرای برجام، تصمیمات لازم را اتخاذ خواهیم کرد و به اطلاع مردم خواهیم رساند.»
این واکنش رئیس جمهور در صورتیکه مطابق آنچه در قانون آمده عملی شود را می توان به فال نیک گرفت و از سویی به تدابیر و منویات رهبر معظم انقلاب پی برد، چرا که ایشان از همان اول نسبت به این مذاکرات بدبین و امریکا را غیر قابل اعتماد و بد عهد توصیف کرده بودند.
« طرف مقابل، لجوج، بدعهد، بد معامله و اهل از پشت خنجر زدن است » - رهبر معظم انقلاب؛ 20 فروردین 1394
بد عهد بودن امریکا هر چند در زمان مذاکرات بارها از سوی معظم له به مذاکره کنندگان دولت یازدهم گوشزد میشد، ولی کم توجهی، سهل انگاری و عجول بودن تیم مذاکره کننده و حامیان آن ها در مجلس باعث شد تضامین جدی برای جلوگیری از این بدعهدی از سوی امریکا و دیگر اعضای 1 + 5 اخذ نگردد و دولت روحانی بجای برداشتن تحریم ها، خسارت محض عقب نشینی از دستاوردهای گران‌بها هسته ای و علمی کشور را برای کشور به ارمغان آورد و پس از کمتر از یازده ماه پس از اجرای برجام، به بدعهدی امریکا و نقض برجام از سوی آن کشور اعتراف کند.
با تصویب بیش از دو سومی قانون تحریم ایران در کنگره و سنای امریکا، حق وتو دولت امریکا از سوی تمامی نمایندگان و سناتورهای دموکرات و جمهوری خواه برداشته شده و با این وضعیت ایران مجبور به واکنش قاطع و نهایی است چرا که نه فقط کنگره (که ممکن است دولت آمریکا مدعی شود از اختیارات من خارج است) بلکه خود دولت نیز رسما مهر تایید بر این قانون ناقض صریح برجام زده است و طبیعی است منافع ملی برای جلوگیری از امتیازخواهی بعدی ایجاب می کند که واکنش قوی تری توسط ایران صورت گیرد، مخصوصا آنکه سکاندار دولت بعدی آمریکا، ترامپ خواهد بود و زبان تهدید در او تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.
264 نماینده مجلس شورای اسلامی که بخش عمده ای از آن ها اصلاح طلب و در فراکسیون امید بودند، با تمامی حمایت های خود از مذاکره با امریکا و قابل اعتماد دانستن امریکا برای شکل گیری یک معامله برد – برد، امروز در بیانیه ای مصوبه جدید قانونگذاران امریکایی را ناقض برجام دانسته و صرحتا از رئیس جمهور خواستند که در مقابل این نقض اقدام سریع و متقابل را در پیش گیرد.
اما سوالی که از سوی افکار عمومی مطرح می شود این است که در دو هفته اخیر چه اتفاقی افتاده و بد عهدی امریکا چگونه به اثبات رسیده است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت دو مرحله در بازه تصویب یک قانون تا مرحله اجرا در امریکا وجود دارد. مرحله اول Legislation یا قانون گذاری هست و مرحله دوم اجرا یا Implementation. فرآیند قانون گذاری در امریکا به ترتیب به این صورت می باشد: 1- تصویب در مجلس نمایندگان (کنگره) 2- تصویب در مجلس سنا 3- امضاء یا وتوی رئیس جمهور
بعد از قانون گذاری مرحله اجرا فرا می رسد که رئیس جمهور میتواند آن را waive (حق صرف نظر کردن از تعهدات) کند و هر 90 یا 120 روز آن را اجرا نکند و مجدد آن را تمدید کند. اما آنچه مهم می باشد خود انجام قانون گذاری است که نقض برجام می باشد و این که در مرحله اجرا چه اتفاقی می افتد، مهم نمی باشد.
مطابق ماده 26 برجام، آمریکا باید از بازگرداندن و اعمال مجدد تحریم‌های (from re-introducing or re-imposing) مشخص شده در ضمیمه دوم و وضع تحریم های جدید مرتبط با هسته ای (imposing new nuclear-related sanctions) خودداری کند.
تحریم داماتو در ابتدا در زمان تصویب در سال 1996 رابطه ای با مسئله هسته ای نداشت، ولی این تحریم در سالیان گذشته به مرور گسترش (expand) پیدا کرد و به روز رسانی شد و عملاً موارد هسته ای هم به آن اضافه شد، طوری که دیگر شاید اصلاً نتوان اسمش را داماتو دانست. بند (5)(b)(2) قانون داماتو صراحتا به تحریم های هسته ای اشاره دارد.
محمدجواد ظریف 23 خرداد گذشته ضمن گزارشی به مجلس تصریح کرد که تمدید این تحریم‌ها، نقض برجام خواهد بود. درست به همین دلیل که تحریم‌های مذکور هسته‌ای است، نقض مقدمه برجام و مواد 21 و 24 و 26 آن است.
در بند «ه» مقدمه برجام آمده است: «برجام موجب لغو جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و نیز شامل گام‌هایی برای ایجاد دسترسی در حوزه‌های تجارت، فناوری، مالی و انرژی می‌شود.»
ماده 21 برجام اشعار می‌دارد: «ایالات متحده منطبق با این توافق، اعمال تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 را با اثربخشی همزمان با اجرای اقدامات توافق شده مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران به نحو مشخص شده در پیوست 5، متوقف ساخته و به این توقف ادامه خواهد داد.»
ماده 24 برجام تاکید می‌کند: «اتحادیه اروپایی، کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه و نیز ایالات متحده فهرست کامل و جامعی از تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت‌ساز مرتبط با هسته‌ای را مشخص می‌نمایند و آنها لغو خواهند نمود.»
همچنین ماده 26 برجام تاکید می‌کند:
«...ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این توافق و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 خودداری می‌نماید.»
در شرط اول رهبر معظم انقلاب درباره الزامات اجرای برجام آمده است: «هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.» با این وصف تمدید تحریم های پایان یافته از سوی امریکا حتی اگر با اجرای روسال جمهور آن کشور همراه نباشد به منزله حفظ ساختار تحریم ها خواهد بود که نقض برجام محسوب می گردد.
همچنین مقام معظم رهبری در شرط دوم به صراحت اعلام می کنند: «در سراسر دوره‌ی هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه‌ی مجلس، اقدام‌های لازم را انجام دهد و فعّالیّت‌های برجام را متوقّف کند.» بند 3 مصوبه 21 مهرماه 94 مجلس دولت را موظف می‌کند در صورت هر گونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو موثر تحریم‌ها و یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگرف همکاری های داوطلبانه مندرج در برجام را متوقف کند و توسعه سریع برنامه‌ی هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی سازی کشور به 190 هزار سو افزایش یابد.
بنابراین مطابق قانون و دستور صریح رهبر معظم انقلاب، اقدام متقابل و سریعی که دولت می بایست در هیات نظارت بر برجام گیرد، توقف همکاری ها در توافق هسته ای و بازگشت برای ایجاد ظرفیت غنی سازی 190 هزار سوئی در بازه زمانی دو ساله می باشد.
قبل از توافق ژنو دو ساعت در حال حرکت وجود داشت. یکی ساعت توسعه هسته‌ای ایران و دیگری ساعت تأثیرگذری تحریم‌ها اما با یک تفاوت و آن این که سرعت توسعه هسته‌ای ایران از سرعت تأثیرگذاری تحریم‌ها علیه ایران بیشتر بود. ما با برجام ساعت توسعه هسته‌ای ایران را متوقف کردیم ولی ساعت تأثیرگذاری تحریم‌ها ادامه دارد. چرا که با انفعال دولت، تحریم ها همچنان پابرجاست و تحریم های پایان یافته بدون واکنش دولت اعتدال، به تصویب می رسند و متن و روح برجام نقض می شوند و هر آنچه به مردم از توافق هسته ای مبنی بر لغو تحریم ها وعده داده شده بود، از سوی دولت روحانی به فراموشی سپرده می‌شود.
« رئیس‌جمهور آمریکا موظف است با استفاده از اختیارات خود از تأیید و به ویژه اجرای آن جلوگیری کند. صریحا اعلام می‌کنم چنانچه این مصوبه به اجرا گذاشته شود نقض فاحش برجام بوده و پاسخ قاطعانه ما را به دنبال خواهد داشت. حتی امضای آن توسط رئیس جمهور امریکا را نیز خلاف تعهدات امریکا می دانیم و با عکس العمل مقتضی روبرو خواهد شد لذا در چهارچوب مصوبات شورای عالی امنیت ملی و قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در جلسه همین هفته هیات نظارت بر اجرای برجام، تصمیمات لازم را اتخاذ خواهیم کرد و به اطلاع مردم خواهیم رساند.»
این واکنش رئیس جمهور در صورتیکه مطابق آنچه در قانون آمده عملی شود را می توان به فال نیک گرفت و از سویی به تدابیر و منویات رهبر معظم انقلاب پی برد، چرا که ایشان از همان اول نسبت به این مذاکرات بدبین و امریکا را غیر قابل اعتماد و بد عهد توصیف کرده بودند.
« طرف مقابل، لجوج، بدعهد، بد معامله و اهل از پشت خنجر زدن است » - رهبر معظم انقلاب؛ 20 فروردین 1394
بد عهد بودن امریکا هر چند در زمان مذاکرات بارها از سوی معظم له به مذاکره کنندگان دولت یازدهم گوشزد میشد، ولی کم توجهی، سهل انگاری و عجول بودن تیم مذاکره کننده و حامیان آن ها در مجلس باعث شد تضامین جدی برای جلوگیری از این بدعهدی از سوی امریکا و دیگر اعضای 1 + 5 اخذ نگردد و دولت روحانی بجای برداشتن تحریم ها، خسارت محض عقب نشینی از دستاوردهای گران‌بها هسته ای و علمی کشور را برای کشور به ارمغان آورد و پس از کمتر از یازده ماه پس از اجرای برجام، به بدعهدی امریکا و نقض برجام از سوی آن کشور اعتراف کند.
با تصویب بیش از دو سومی قانون تحریم ایران در کنگره و سنای امریکا، حق وتو دولت امریکا از سوی تمامی نمایندگان و سناتورهای دموکرات و جمهوری خواه برداشته شده و با این وضعیت ایران مجبور به واکنش قاطع و نهایی است چرا که نه فقط کنگره (که ممکن است دولت آمریکا مدعی شود از اختیارات من خارج است) بلکه خود دولت نیز رسما مهر تایید بر این قانون ناقض صریح برجام زده است و طبیعی است منافع ملی برای جلوگیری از امتیازخواهی بعدی ایجاب می کند که واکنش قوی تری توسط ایران صورت گیرد، مخصوصا آنکه سکاندار دولت بعدی آمریکا، ترامپ خواهد بود و زبان تهدید در او تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.
264 نماینده مجلس شورای اسلامی که بخش عمده ای از آن ها اصلاح طلب و در فراکسیون امید بودند، با تمامی حمایت های خود از مذاکره با امریکا و قابل اعتماد دانستن امریکا برای شکل گیری یک معامله برد – برد، امروز در بیانیه ای مصوبه جدید قانونگذاران امریکایی را ناقض برجام دانسته و صرحتا از رئیس جمهور خواستند که در مقابل این نقض اقدام سریع و متقابل را در پیش گیرد.
اما سوالی که از سوی افکار عمومی مطرح می شود این است که در دو هفته اخیر چه اتفاقی افتاده و بد عهدی امریکا چگونه به اثبات رسیده است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت دو مرحله در بازه تصویب یک قانون تا مرحله اجرا در امریکا وجود دارد. مرحله اول Legislation یا قانون گذاری هست و مرحله دوم اجرا یا Implementation. فرآیند قانون گذاری در امریکا به ترتیب به این صورت می باشد: 1- تصویب در مجلس نمایندگان (کنگره) 2- تصویب در مجلس سنا 3- امضاء یا وتوی رئیس جمهور
بعد از قانون گذاری مرحله اجرا فرا می رسد که رئیس جمهور میتواند آن را waive (حق صرف نظر کردن از تعهدات) کند و هر 90 یا 120 روز آن را اجرا نکند و مجدد آن را تمدید کند. اما آنچه مهم می باشد خود انجام قانون گذاری است که نقض برجام می باشد و این که در مرحله اجرا چه اتفاقی می افتد، مهم نمی باشد.
مطابق ماده 26 برجام، آمریکا باید از بازگرداندن و اعمال مجدد تحریم‌های (from re-introducing or re-imposing) مشخص شده در ضمیمه دوم و وضع تحریم های جدید مرتبط با هسته ای (imposing new nuclear-related sanctions) خودداری کند.
تحریم داماتو در ابتدا در زمان تصویب در سال 1996 رابطه ای با مسئله هسته ای نداشت، ولی این تحریم در سالیان گذشته به مرور گسترش (expand) پیدا کرد و به روز رسانی شد و عملاً موارد هسته ای هم به آن اضافه شد، طوری که دیگر شاید اصلاً نتوان اسمش را داماتو دانست. بند (5)(b)(2) قانون داماتو صراحتا به تحریم های هسته ای اشاره دارد.
محمدجواد ظریف 23 خرداد گذشته ضمن گزارشی به مجلس تصریح کرد که تمدید این تحریم‌ها، نقض برجام خواهد بود. درست به همین دلیل که تحریم‌های مذکور هسته‌ای است، نقض مقدمه برجام و مواد 21 و 24 و 26 آن است.
در بند «ه» مقدمه برجام آمده است: «برجام موجب لغو جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و نیز شامل گام‌هایی برای ایجاد دسترسی در حوزه‌های تجارت، فناوری، مالی و انرژی می‌شود.»
ماده 21 برجام اشعار می‌دارد: «ایالات متحده منطبق با این توافق، اعمال تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 را با اثربخشی همزمان با اجرای اقدامات توافق شده مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران به نحو مشخص شده در پیوست 5، متوقف ساخته و به این توقف ادامه خواهد داد.»
ماده 24 برجام تاکید می‌کند: «اتحادیه اروپایی، کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه و نیز ایالات متحده فهرست کامل و جامعی از تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت‌ساز مرتبط با هسته‌ای را مشخص می‌نمایند و آنها لغو خواهند نمود.»
همچنین ماده 26 برجام تاکید می‌کند:
«...ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این توافق و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 خودداری می‌نماید.»
در شرط اول رهبر معظم انقلاب درباره الزامات اجرای برجام آمده است: «هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.» با این وصف تمدید تحریم های پایان یافته از سوی امریکا حتی اگر با اجرای روسال جمهور آن کشور همراه نباشد به منزله حفظ ساختار تحریم ها خواهد بود که نقض برجام محسوب می گردد.
همچنین مقام معظم رهبری در شرط دوم به صراحت اعلام می کنند: «در سراسر دوره‌ی هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه‌ی مجلس، اقدام‌های لازم را انجام دهد و فعّالیّت‌های برجام را متوقّف کند.» بند 3 مصوبه 21 مهرماه 94 مجلس دولت را موظف می‌کند در صورت هر گونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو موثر تحریم‌ها و یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگرف همکاری های داوطلبانه مندرج در برجام را متوقف کند و توسعه سریع برنامه‌ی هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی سازی کشور به 190 هزار سو افزایش یابد.
بنابراین مطابق قانون و دستور صریح رهبر معظم انقلاب، اقدام متقابل و سریعی که دولت می بایست در هیات نظارت بر برجام گیرد، توقف همکاری ها در توافق هسته ای و بازگشت برای ایجاد ظرفیت غنی سازی 190 هزار سوئی در بازه زمانی دو ساله می باشد.
قبل از توافق ژنو دو ساعت در حال حرکت وجود داشت. یکی ساعت توسعه هسته‌ای ایران و دیگری ساعت تأثیرگذری تحریم‌ها اما با یک تفاوت و آن این که سرعت توسعه هسته‌ای ایران از سرعت تأثیرگذاری تحریم‌ها علیه ایران بیشتر بود. ما با برجام ساعت توسعه هسته‌ای ایران را متوقف کردیم ولی ساعت تأثیرگذاری تحریم‌ها ادامه دارد. چرا که با انفعال دولت، تحریم ها همچنان پابرجاست و تحریم های پایان یافته بدون واکنش دولت اعتدال، به تصویب می رسند و متن و روح برجام نقض می شوند و هر آنچه به مردم از توافق هسته ای مبنی بر لغو تحریم ها وعده داده شده بود، از سوی دولت روحانی به فراموشی سپرده می‌شود.