به گزارش مشرق، کاهش تدریجی شمارگان کتاب در ایران امری بی‌سابقه نیست؛ چند سالی است که شمارگان کتاب آب رفته و امروزه به حداقل میزان خود طی سال‌های گذشته رسیده است. در حالی که شمارگان کتاب در دوره‌ای 5 هزار نسخه بود، امروزه در برخی موارد شاهد چاپ عناوینی با 1000 تا 500 نسخه هستیم. این موضوع، مشکلی دامنه‌دار است و در تمامی گروه‌ها کم و بیش به چشم می‌خورد.
طبق بررسی‌های انجام شده میزان شمارگان کتاب کودک نیز از این امر مستثنی نبوده است. کتاب کودک که پس از انقلاب با اقبال خوبی همراه بوده و همیشه به عنوان یکی از موفق‌ترین و پرمخاطب‌ترین حوزه‌ها به شمار می‌رفت، امروزه با کاهش تدریجی شمارگان و عناوین همراه است.
کارشناسان حوزه نشر کودک دلایل مختلفی را برای این موضوع مطرح می‌کنند. عده‌ای رشد کتاب‌های الکترونیک و پیوند کودکان امروز با فضای مجازی را یکی از دلایل کم‌اقبالی کودکان به کتاب می‌دانند و عده‌ای دیگر نیز مشکلات ناشران و هزینه چاپ کتاب‌های کودک را از جمله دلایل این امر برمی‌شمارند؛ از این رو می‌توان علت این مشکل را در زمینه‌های مختلف جست. از جمله دلایل کاهش رغبت کودکان به مطالعه، جدای از هزینه بالای کتاب، عملکرد آموزش و پرورش در این زمینه است که طی سال‌های گذشته همواره با نقد همراه بوده است. در چنین شرایطی نباید نقش خانواده‌ها را در جذب بیشتر کودکان به سمت کتاب نادیده گرفت. در این گزارش سعی شده تا برخی از نظرات کارشناسان در کشورهای توسعه یافته برای تشویق کودک به مطالعه بررسی و طرح شود.
به کودک خود زمان بدهید
در همین رابطه، امی ماسکوت کارشناس امور آموزشی کودکان، در مقاله‌ای تحت عنوان «چگونه کودکان را به کتابخوانی علاقه‌مند کنیم؟» به بررسی دلایل عدم علاقه در برخی از کودکان به کتاب پرداخته و راه‌هایی را به مادران و پدران در این زمینه پیشنهاد داده است. به عنوان نمونه، او پیشنهاد می‌کند که در مواجهه با کودکی که به کتاب علاقه‌ای ندارد یا از آن متنفر است، باید خونسرد بود و با آرامش برای افزایش اشتیاق او به کتاب اقدام کرد. به گفته ماسکوت؛ یکی از راه‌ها این است که والدین به کودک خود زمان بدهند و در این مدت، به کشف علایق او بپردازند. وقتی مطمئن شدند که او از حوزه‌ای خاص لذت می‌برد، کتاب‌های مربوط به آن حوزه را برای او تهیه کنند.
با هم کتاب بخوانید
همچنین او راه‌های دیگری را نیز به در این رابطه پیشنهاد می‌کند: کتابخوانی جمعی. این کارشناس امور آموزشی به والدین این دسته از کودکان پیشنهاد می‌کند که به صورت جمعی کتابخوانی را امتحان کنند. مثلاً خود با کودکشان یا به همراه دیگر بچه‌ها کتاب‌هایی را بخوانند. نحوه اجرای این طرح می‌تواند بسته به سن کودک یا موضوعی که او علاقه دارد، متفاوت است. خواندن با هم، عموماً به عنوان گزینه‌ای نادیده انگاشته می‌شود. به گفته ماسکوت؛ این شیوه تا یک دوره سنی پاسخ می‌دهد. بچه‌ها عموماً تا زمانی که وارد مدرسه نشده‌اند، می‌توانند با این روش جذب کتاب شوند، اما در زمانی که وارد مدرسه می‌شوند، دیگر دوست دارند که با هم‌سالان خود این لحظات را تجربه کنند. ماسکوت پیشنهاد می‌کند که والدین تا زمانی که کودک وارد مدرسه نشده است، این روش را امتحان کند. او می‌گوید که این راه‌ها جادو نمی‌کند، اما یک گام است برای نزدیک شدن به شرایط مطلوب.
این کار را هر روز تکرار کنید
خواندن همراه با کودک موضوعی است که دیگر کارشناسان حوزه کودک نیز به آن تأکید دارند. لویس بایگل‌من، کارشناس و مربی کودکان، در همین رابطه می‌گوید که بهتر است این امر در محیطی آرام انجام شود و مادر با در آغوش گرفتن کودک، کتاب‌های مرتبط با سن او را برایش بخواند. اگر این کار هر روز تکرار شود، برای کودک به یک عادت تبدیل شده و او هر روز انتظار این زمان را می‌کشد. البته این کارشناس تأکید می‌کند که کتابخوانی در این شرایط باید با ابراز علاقه والدین به فرزند همراه باشد تا طعم شیرین این لحظات در خاطر او باقی بماند.
اول از خودتان شروع کنید
او معتقد است برای داشتن یک کودک کتابخوان، نیاز است که اول از خودمان شروع کنیم. هرگز نمی‌توان به کودکی که در محیطی دور از کتاب بزرگ می‌شود، امید داشت تا در آینده علاقه‌مند به مطالعه باشد. بایگل‌من به والدین پیشنهاد می‌کند برای اینکه کودکتان کتابخوان شود، اول از خودتان شروع کنید و علاقه خود به کتاب را با در دست گرفتن کتاب، به او نشان دهید. همچنین اگر در این مسیر کودکتان از شما خواست تا کتابی را برای او بارها و بارها بخوانید، این کار را انجام دهید. این کار به او فرصت می‌دهد تا در زمینه مورد علاقه‌اش به یک متخصص تبدیل شود. ساختن یک کتابخانه در خانه و اجازه به تظاهر به خواندن توسط کودک از دیگر پیشنهاداتی است که این کارشناس به والدین می‌دهد.
کتاب‌های الکترونیکی را از یاد نبرید
استفاده از ابزارهای جدید و تکنولوژی برای تشویق کودکان به مطالعه از دیگر روش‌هایی است که کارشناسان در این زمینه تأکید دارند. به گفته آنها؛ هرچند تکرار استفاده از برخی از ابزارهای موجود می‌تواند به یک عادت تبدیل شود و شاید این امر برای برخی از والدین ناپسند باشد، اما استفاده از لوازم و ابزاری مانند ای بوک‌ها و کتاب‌های گویا می‌تواند برای کودکان در این سنین جذاب باشد و شیرینی مطالعه را در این طفل گریز پای ایجاد کند. از سوی دیگر، امکاناتی مانند کتاب‌های الکترونیک براساس سلیقه افراد مختلف طراحی شده‌اند؛ فونت‌های آنها تغییر می‌کند، تصاویر متنوعی دارند، امکان پخش صدا در آنها تعبیه شده و حتی می‌توانند صدای کودک را ضبط کنند. کارشناسان بر استفاده از امکانات این‌چنینی تأکید دارند و حتی آن را یکی از لوازم مناسب برای کودکان معلول می‌دانند.
برگزاری یک جشن برای کتاب خوانده شده
«برگزاری جشن کتاب» مانند جشن تولد می‌تواند یکی از شیوه‌های جذاب برای تشویق کودکان به مطالعه باشد. ایجاد فضایی شاد با حضور دوستان و هم‌سالان که در آن کتاب محوریت دارد، می‌تواند به کودک شما در مطالعه بیشتر کمک کند. این جشن می‌تواند در زمانی برگزار شود که کودک شما در امر مطالعه یک کتاب موفق بوده است. داستانش را به خاطر سپرده و با آن ارتباط خوبی برقرار کرده است. این کار کمک می‌کند تا از کتابخوانی به عنوان یک موضوع جذاب و در عین حال مفرح در ذهنش ثبت شود.
برگزاری مسابقه کتابخوانی
روزنامه گاردین در مقاله‌ای در همین رابطه، راه‌های مختلفی را پیشنهاد می‌کند. برگزاری مسابقه کتابخوانی در میان بچه‌ها که حس رقابت را در آنها برمی‌انگیزد، می‌تواند یکی از راه‌های خوب برای رسیدن به کودکی علاقه‌مند به کتاب باشد. گاردین در این مقاله از مدرسه‌ای در همپشایر یاد می‌کند و به نتایج موفقیت‌آمیز آن اشاره می‌کند.
معلم‌ها به کمک کودکان بیایند
در این مدرسه، معلمان کتاب‌های مورد علاقه خود را پیش از آغاز کلاس و به مدت 10 دقیقه به دانش‌آموزان معرفی می‌کردند. طرح کتاب مورد علاقه معلم در کلاس، بحث‌های جالبی را در میان دانش‌آموزان ایجاد می‌کرد که همین بحث‌ها، آغاز جذب آنها به کتاب بوده است.
بخوان؛ از یک داستان گرفته تا تابلوهای خیابان
مطالعه در کشورهای توسعه یافته یک موضوع ضروری برای زندگی محسوب می‌شود. از این رو، در این دسته از کشورها از والدین درخواست می‌شود تا هر نوع امکانی را برای خواندن برای کودکان فراهم کنند؛ از مطالعه یک کتاب گرفته تا خواندن تابلوهای خیابان و ... . در واقع، هدف این است که به کودک خود بیاموزید که از اوقات فراغت و زمان‌هایی که به اصطلاح مرده است و کار خاصی نمی توان در آن انجام داد، یک شرایط خوب برای مطالعه و خواندن خلق کند.
طراحی نمادهای شهری برای تشویق کودکان به کتاب
مطالب یاد شده تنها بخشی از اقداماتی است که اکثر خانواده‌ها در کشورهای توسعه‌یافته برای ایجاد علاقه بیشتر کودکان به کتابخوانی به کار می‌برند. استفاده از نمادها و المان‌های شهری برای این منظور، ایجاد کتابخانه‌های پرنشاط با کتاب‌های جذاب و متنوع، فرهنگ‌سازی کتابخوانی در میان خانواده‌ها، تسهیل خرید کتاب، ایجاد ویترین های مخصوص کودکان در کتابفروشی‌ها، راه اندازی باشگاه‌های کتابخوانی و ... از دیگر راهکارهایی است که مسئولان در این کشورها برای ایجاد انگیزه بیشتر در کودکان و خانواده‌ها به کتاب به کار می‌برند. در دنیایی که تلویزیون و فیلم، لذت کتاب‌های کاغذی را از مردم گرفته و در شرایطی که سهم هر کودک از بازار نشر ایران حتی یک کتاب هم نیست، می‌توان با استفاده از شیوه‌هایی که یاد شد، به تربیت نسلی کتابخوان امید داشت.