سرویس جهان مشرق - در حال حاضر و مطابق با آمار رسمی منتشرشده از سوی سازمان ملل متحد، جمعیت جهان در حدود هفت و نیم میلیارد نفر می‌باشد. اگرچه سازمان ملل، نسبت به افزایش بی‌رویه جمعیت کره خاکی و پیامدهای ناگوار آن هشدار جدی داده است، لیکن آهنگ رشد جمعیت در جهان نسبت به پنجاه سال گذشته، کاهش یافته و جمعیت کره زمین، به‌تدریج، در حال پیر شدن می‌باشد.

روسیه، آلمان، اوکراین، ایتالیا، اتریش، یونان و ژاپن، در زمره کشورهایی قرار دارند که نرخ رشد جمعیت آن‌ها، به‌گونه‌ای خطرناک، زیر صفر قرار دارد؛ بدین معنا که نرخ مرگ‌ومیر سالانه در این کشورها از نرخ زاد وولد بیشتر است و نتیجتاً این کشورها، ضمن آنکه با کاهش تدریجی جمعیت مواجه هستند، با معضلاتی نظیر پیری جمعیت و کاهش نیروی کار جوان و پرتوان نیز دست‌وپنجه نرم خواهند کرد.

نشریه «تایم» در گزارشی، به شرایط حساس و ناگوار کشورهایی که دارای نرخ رشد جمعیت منفی و یا پایین هستند می‌پردازد. این مجله آمریکایی، تحت عنوان «هیچ‌کس منزل نیست»، عنوان می‌کند که کشورهای مذکور، با «بحران پیری جمعیت» دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

نکته درخور توجه آن است که بیش از نود درصد کشورهایی که دارای نرخ رشد جمعیت منفی هستند، در قاره سبز (اروپا) واقع‌اند و سیاست‌ورزی سیاست‌مداران کشورهای مذکور در قبال پدیده «پیری جمعیت»، امری بسیار قابل‌تأمل می‌باشد.

آنچه در ذیل خواهد آمد، برخی سیاست‌هایی است که کشورهای مذکور، جهت مقابله با «بحران جمعیتی» خود، اتخاذ می‌کنند:

روسیه

جمعیت جمهوری فدرال روسیه، از ۱۶۰ میلیون نفر که در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر ۱۹۹۱ ثبت شده است به حدود ۱۴۲ میلیون نفر در سنوات نخستین قرن ۲۱ کاهش یافت و لذا زنگ خطری جدی را برای این کشور به صدا در آورد. ازاین‌رو، یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها و دغدغه‌های سیاست‌مداران روسی، مبحث «بحران جمعیت» یا نرخ منفی رشد جمعیت روسیه می‌باشد. یکی از اولویت‌های حزب «روسیه متحد» (United Russia) که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور کنونی فدراسیون روسیه و دمیتری مدودف (Dmitry Medvedev)، رئیس‌جمهور پیشین این کشور در عضویت آن هستند، مقابله با «کاهش جمعیت» روسیه می‌باشد.

ولادیمیر پوتین در نطق سالانه خود در سال ۲۰۰۶ میلادی اظهار می‌دارد:

«بحران جمعیت و [نرخ رشد جمعیت منفی]، اضطراری‌ترین مشکلی است که روسیه با آن مواجه است».

ولادیمیر پوتین، در جریان کمپین تبلیغات انتخاباتی خود نیز تأکید کرد که جمعیت روسیه بایستی افزایش داشته باشد تا در آینده، برای این کشو، مخاطراتی پیش نیاید. او رسماً اعلام داشت که درصدد تغییر در روند روبه کاهش جمعیت روسیه برخواهد آمد و قصد دارد برنامه‌ها و سیاست‌های اجتماعی خود را طوری تنظیم نماید تا جمعیت روسیه به ۱۵۴ میلیون نفر برسد.

مشوق‌های فرزندآوری در روسیه

مطابق با آمار انتشاریافته، تنها ۶.۵ درصد از خانواده‌های روسی، دو فرزند یا بیشتر دارند که برای این کشور که جمعیتی در حدود ۱۴۳ میلیون نفر دارد نگران‌کننده تلقی می‌شود. اجرای برنامه کلان مشوق‌های فرزندآوری در روسیه که از سال ۲۰۰۷ و هم‌زمان با دومین دوره ریاست‌جمهوری ولادیمیر پوتین و تحت حمایت وی، آغاز شد، نتایج موفقیت‌آمیزی داشته است.

دولت روسیه در برنامه ملی و مصوب «سرمایه مادری» (Mother Capital)، برای تولد فرزندان دوم و سوم، جوایز فرزندآوری برقرار کرد. دولت فدرال روسیه، برای فرزندان بیشتر، اعطای نشان دولتی «شکوه والدین» (Order of Parental Glory) را در نظر گرفته است.

روس‌ها در پیشبرد سیاست ترغیب خانواده‌های روسی به فرزندآوری بیشتر، سیاست تشویقی مشخص و ملموسی در پیش گرفته‌اند. در امتداد این سیاست، دولت روسیه به خانواده‌هایی که فرزند دوم آن‌ها به دنیا می‌آمد، ۴۵۰ هزار روبل معادل ۱۵ هزار دلار کمک مالی و به ازای تولد فرزند سوم نیز یک قطعه زمین ۶۰۰ تا یک هزار مترمربع اهدا می‌کند. ارائه خدمات پزشکی رایگان به مادران در دوران بارداری و وضع حمل و حتی یک سال پس‌ازآن، پرداخت ماهانه ۸۰ دلار کمک‌هزینه فرزند در سه سال نخست زندگی، از دیگر مشوق‌های مالی دولت روسیه می‌باشد.

لازم به ذکر است، کارشناسان مسائل اجتماعی بر این موضوع اذعان داشته‌اند، چنانچه نرخ زادوولد در روسیه افزایش نمی‌یافت، شمار جمعیت این کشور، به حدود ۷۵ میلیون نفر در سال ۲۰۵۰ کاهش می‌یافت که نتیجتاً روسیه را در ورطه‌ای سخت می‌افکند.

آلمان

آلمان، قدرت نخست اقتصادی اروپا، با مهم‌ترین معضل امنیتی و اقتصادی یعنی «بحران پیری جمعیت» مواجه است. کشور آلمان، جهت حفظ جایگاه اقتصادی خود، نیاز مبرم به نیروی کار جوان دارد و به‌واسطه نرخ رشد جمعیت پایین و بعضاً منفی، این کشور با پیری تدریجی جمعیت خود روبروست. اگرچه سیاست‌مداران آلمانی، به‌منظور مقابله با «بحران جمعیت» خود، به سیاست «پذیرش مهاجران» روی آورده‌اند، لیکن، آلمانی‌ها به‌خوبی بر این موضوع واقف هستند که این سیاست، موجب کاهش ضریب امنیت ملی و وفاق اجتماعی آنها خواهد شد.

در حال حاضر و مطابق با جدیدترین آمار منتشرشده، جمعیت آلمان، قریب به ۸۱ میلیون نفر ارزیابی می‌شود و نرخ رشد جمعیت این کشور، رقمی در حدود  ۰.۰۶- درصد را نشان می‌دهد. این نرخ رشد جمعیت منفی، در سال ۱۹۷۲ پدیدار شد و شمار مرگ‌ومیر آلمانی‌ها بیشتر از نرخ موالید آن‌ها محاسبه شد. این شکاف میان نرخ زادوولد و نرخ مرگ‌ومیر، در سنوات بعد نیز تداوم داشت.

اگرچه آلمانی‌ها سالانه میلیاردها یورو صرف بالا بردن میزان فرزندآوری خانواده‌ها می‌نمایند، لیکن تحقیقات نشان می‌دهد، این تلاش‌ها، در ترغیب خانوارها جهت فرزندآوری بیشتر، تأثیرات ناچیزی داشته است و نتیجتاً، نرخ رشد جمعیت آلمان همچنان در زیر صفر قرار دارد. برآوردها نشان می‌دهد که جمعیت آلمان تا سال ۲۰۵۰، در حدود ۱۶ درصد کاهش خواهد داشت و به رقمی در حدود ۶۹ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.

مشوق‌های فرزندآوری در آلمان

دولت آلمان، در راستای سیاست‌های تشویقی خود که به‌منظور افزایش جمعیت این کشور صورت می‌پذیرد، به پدران و مادران شاغلی که به دلیل تولد فرزند خود (به‌واسطه مرخصی)، دستمزدی دریافت نکرده‌اند، کمک مالی اعطا می‌کند. مطابق این کمک مالی، این پدران و مادران، دوسوم دستمزد خود را با افزایش ۲.۳۷۵ دلاری در هرماه از دولت دریافت می‌کنند و کسانی که حقوق پایین‌تری می‌گرفتند، در این برهه زمانی، ۱۰۰ درصد حقوق خود را از دولت دریافت می‌کنند. با تولد فرزند، یکی از والدین می‌تواند ۱۲ ماه درخواست مرخصی نماید؛ بدون آنکه دغدغه ازدست دادن منصب پیشین خود را داشته باشد.

فرانسه

کشور فرانسه با جمعیتی بالغ‌بر ۶۵ میلیون نفر و نرخ رشد جمعیتی در حدود ۰.۴۲ درصد، با معضل پیری تدریجی جمعیت مواجه است و لذا یکی از نگرانی‌های عمده سیاست‌مداران این کشور، مقابله با نرخ پایین رشد جمعیت می‌باشد.

مشوق‌های فرزندآوری در فرانسه

نهادهای ذی‌ربط در فرانسه، با اتخاذ سیاست‌های تشویقی جهت بالا بردن نرخ رشد جمعیت این کشور، به هر فرزند تازه متولدشده، یارانه‌ای اختصاص می‌دهند که تقریباً برابر با کمک مالی است که آلمانی‌ها به خانواده‌های آلمانی پرداخت می‌کنند و دراثنای مطالب فوق مطرح شد.

علاوه بر آن، در فرانسه، مراکز کودک‌یاری ارزان‌قیمتی وجود دارد که از فرزندان خانواده‌ها تا سنین شش تا هفت‌سالگی مراقبت و نگهداری به عمل می‌آورند. سبد کالا و همچنین کاهش اخذ مالیات و استفاده از امکانات دولتی برای فرزندان و خانواده‌ها در نظر گرفته می‌شود و در صورت استخدام خدمتکار برای خانواده‌هایی که دارای فرزند شده‌اند، دولت تا حدی، هزینه خدمتکار را تقبل می‌کند.

ژاپن

ژاپنی‌ها نیز همچون آلمانی‌ها و روس‌ها، دارای نرخ رشد جمعیت منفی برابر با ۰.۲۲- درصد هستند؛ به‌نحوی‌که برآوردها نشان می‌دهد، چنانچه اقدام عاجلی صورت نپذیرد، این کشور در سال ۲۰۵۵، با جمعیتی که ۳۵ درصد آن را گروه سنی بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهد مواجه خواهد شد.

مشوق‌های فرزندآوری در ژاپن

ژاپنی‌ها نیز همچون دیگر کشورهای قدرتمند، جهت مهار بحران جمعیتی خود، قانونی موسوم به «کودومو تیت» (Kodomo Teate) را تصویب کردند که در سال ۲۰۱۰ توسط حزب دمکراتیک این کشور اجرایی شد. مطابق با این قانون، خانوارهایی که فرزندی تا سن ۱۵ سال دارند، ماهانه تا ۱۳ هزار ین کمک مالی دریافت می‌کنند؛ از سوی دیگر پدر و مادر، هریک می‌توانند در صورت اخذ مرخصی با نصف حقوق خود تا سقف تعیین‌شده در مرخصی حضور داشته باشند و با پایان مرخصی، بدون هیچ تغییری به منصب پیشین خود بازگردند.

نتیجه‌گیری

بر اساس آنچه در این گزارش ارائه شد، شاهد آن هستیم که سیاست‌مداران کشورهای بزرگ و تأثیرگذاری نظیر روسیه، آلمان، فرانسه و ژاپن اهمیت بالایی به مباحث جمعیت‌شناختی خود می‌دهند و با تمام توان برای حل معضلات جمعیتی کشور خود  می‌نمایند. در این راستا، اغلب کشورها، مشوق‌هایی را جهت ترغیب خانوارها برای فرزندآوری بیشتر تجویز نموده‌اند. به نظر می‌رسد در دورانی که بحران اقتصادی، خانواده‌ها را دستخوش مشکلات مالی کرده است، کمک‌های اقتصادی دولت، نقش بسیار مهمی در ازدیاد نرخ موالید بازی می‌کند.

منابع: