سرویس جهان مشرق - در کنار اخبار آشکار و تحلیل‌های روزمره در دنیای بین‌الملل، اخباری در لابه‌لای فضای سایبری وجود دارد که یا دیده نمی‌شود و یا کمتر مورد توجه نخبگان، تحلیل‌گران و مخاطبین قرار می‌گیرد؛ مشرق با استفاده از رصد و منابع خاص، اخبار ویژه دنیای بین‌الملل را برای مخاطبین عرضه می‌کند.
*******
** محمد بن سلمان، طرفدار سکولاریسم در عربستان
سخنان سفیر امارات در واشنگتن در مورد ایجاد خاورمیانه سکولار و سکوت مقامات سعودی نشان داد که بن سلمان درصدد ایجاد عربستانی سکولار است که این امر واکنش مخالفان او در آل سعود را در پی خواهد داشت.
سخنان یوسف العتیبه سفیر امارات در واشنگتن مبنی بر اینکه عربستان، امارات، بحرین و مصر برای ایجاد حکومت‌های سکولار در منطقه تلاش می‌کنند، واکنش‌های زیادی به دنبال داش؛ این در حالی است که اظهارات این مقام اماراتی با پایه و اساس حکومت آل سعود در تضاد است.
سخنان العتیبه واکنش برخی از شاهزادگان سعودی را از جمله عبدالعزیز بن فهد در پی داشت. فهده بنت سعود هم ضمن انتقاد از سفیر امارات، درباره علت سکوت وزارت اطلاع‌رسانی سعودی در برابر این سخنان سؤال کرده است.
فعالان سعودی در شبکه‌های اجتماعی هم با این هشتگ‌ها که امارات، عربستان را سکولار می‌خواهد و تصمیمات ریاض در ابوظبی اتخاذ می‌شود به این موضوع واکنش نشان دادند.
با توجه به چشم‌انداز اقتصادی ۲۰۳۰ سعودی که تحت نظارت محمد بن سلمان در حال اجراست، به نظر می‌رسد که وجود عربستان سکولار هم بخشی از این چشم‌انداز است و بن سلمان اصلاحات دینی را هم مدنظر دارد.
کارشناسان، واکنش شاهزادگان سعودی به اظهارات سفیر امارات را نه‌فقط در مقابله با امارات بلکه در اعلام موجودیت در برابر بن سلمان تفسیر کرده‌اند. این افراد همان مخالفان بن سلمان در خاندان حاکم عربستان هستند.
** بحران قطر و منفعت محوری سیاست خارجی ترامپ
از مواضع ضدونقیض کاخ سفید و دیگر وزارتخانه‌های آمریکا همچون وزارت خارجه و وزارت دفاع آمریکا درباره بحران قطر می‌توان این‌گونه برداشت کرد که آمریکا سعی دارد به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس به شیوه‌های مختلف چنین القا کند که متحد آن‌ها است؛ بنابراین آمریکا به‌گونه‌ای عمل می‌کند که سعودی‌ها تصور کنند که آمریکا دوست آن‌ها است و اتحاد کلاسیک بین واشنگتن و ریاض را حفظ خواهد کرد.
از سوی دیگر، در مواضع سیاست خارجی به‌گونه‌ای رفتار می‌شود که قطری‌ها نیز چنین برداشت کنند که آمریکا متحد اصلی آن‌ها است. این مسئله را از استمرار قراردادهای تسلیحاتی و سخنان مثبت تیلرسون و متیس می‌توان دریافت.
بر این اساس، ترامپ از عبارت «مبارزه با تروریسم» در بحران قطر به‌عنوان ابزاری جدید در سیاست خود استفاده می‌کند و فارغ از درگیری‌های مذهبی شیعه و سنی که آمریکا پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دنبال آن بوده است، در بحران فعلی قطر، هسته درگیری و رویارویی جدید در داخل شورای همکاری خلیج‌فارس بین سُنی‌ها به بهانه ضرورت بسیج همگان برای مبارزه با تروریسم بر اساس معیارهای ترامپ و نه معیارهای کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بنیان‌گذاری شده است.
** جنگ سخت بین وهابیت و اخوان المسلمین در بحران قطر
بر اساس اطلاعات منابع آگاه، یکی از مهم‌ترین علل بحران در روابط عربستان و قطر به نگرانی عربستان وهابی از قدرت‌یابی اخوان المسلمین بازمی‌گردد.
در این زمینه، عربستان به‌خوبی دریافته است که تنها نیرویی که می‌تواند علیه وهابیت، کودتا کند اخوان المسلمین است اما با تعلل عربستان، جماعت اخوان المسلمین توانسته در بسیاری از کشورها گسترش یابد و به قدرت سیاسی راه یابد؛ این نگرانی به‌ویژه تحت تأثیر قدرت‌یابی اخوان المسلمین پس از بیداری اسلامی و حمایت گسترده ترکیه و قطر از این جریان سبب شد تا عربستان تلاش گسترده‌ای را برای تضعیف اخوان المسلمین به کار برد که حمایت‌های گسترده برای برکناری مرسی در مصر و بحران کنونی قطر، نقطه اوج جنگ سخت وهابیت سعودی و اخوان المسلمین بوده است.
** قدرت‌یابی محمد بن سلمان، تأثیری بر وضعیت حقوق بشر در عربستان نمی‌گذارد
پس از انتصاب محمد بن سلمان جوان به مقام ولیعهدی، یک حس خوش‌بینی درباره وضعیت اقتصادی- اجتماعی این کشور به وجود آمده است.
از سوی دیگر، در میان فعالان اجتماعی و عموم مردم و گروه‌هایی نظیر سازمان دیده‌بان حقوق بشر، امیدی شکل‌گرفته که رهبری جوان‌تر این کشور، موجب نوسازی سیاسی گشته و جامعه‌ای اصلاح‌شده همراه با شغل‌های پایدار و تقویت حقوق بشر را در پی خواهد داشت. بااین‌وجود، علی‌رغم این خوش‌بینی‌ها، تردیدهای جدی در باب ارتقای حقوق بشر وجود دارد.
باوجوداینکه ولیعهد جدید، از خود چهره‌ای جاه‌طلبانِ در عرصه اقتصادی نشان داده است؛ اما هیچ اقدامی در پاسخ به درخواست‌های اصلاحات حقوق بشری نهادهای بین‌المللی انجام نداده است.
برای نمونه، تاکنون در باب احقاق حقوق زنان مانند لغو ممنوعیت رانندگی و... هیچ اقدامی نکرده است. علاوه بر این؛ اگرچه طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی که توسط محمد بن سلمان رهبری می‌شود به افزایش ۲۲ تا ۳۰ درصدی زنان در نیروی کار اشاره کرده است اما این طرح، توجه چندانی به موانع عملیاتی این اصلاحات از جمله احساسات و اندیشه‌های محافظه‌کارانه مردم ندارد.
همچنین نقش کلیدی محمد بن سلمان به‌عنوان وزیر دفاع در ورود به جنگ یمن و نقض حقوق بشر توسط این کشور و متحدانش در این جنگ، مانند حملات هوایی به مناطق مسکونی و محاصره‌ای که بسیاری از یمنی‌ها را در معرض گرسنگی قرار داده، نگرانی‌هایی را برای اصلاحات حقوق بشری آینده عربستان سعودی ایجاد نموده است.
در طی کمتر از یک ماه ولیعهدی محمد بن سلمان، عربستان سعودی بیش از ۱۰ نفر را اعدام کرده درحالی‌که جرم حداقل چهار نفر از آن‌ها، شرکت در اعتراضات مسالمت‌آمیز بوده است.
عربستان سعودی تنها در نیمه اول سال ۲۰۱۷، تعداد ۵۶ نفر را اعدام کرده است.
** واکنش منفی فضای مجازی عربستان به تلاش امارات برای سکولاریزه کردن خاورمیانه
با توجه به تنشی که در فضای مجازی بین کاربران سعودی و اماراتی در خصوص اظهارات سفیر امارات در آمریکا به وجود آمده است.
سعودی‌ها در واکنش به هشتکی با عنوان «ابوظبی به سعودی‌ها خوش‌آمد می‌گوید: ابوظبی ترحب بالسعودیین» اذعان داشتند که سعودی هیچ نیازی به کشور امارات ندارد.
برخی نیز معتقد بودند که امارات به دنبال پول‌های سعودی است نه مردم آن. برخی نیز خواستار قطع روابط دو کشور بودند زیرا امارات را مکانی برای مشروب‌خواری و بی بندباری سعودی‌ها می‌دانستند. لازم به ذکر است که اخیراً سفیر امارات در واشنگتن خواستار سکولار شدن حکومت‌های خاورمیانه از جمله عربستان شده بود.
** تعهد عدم دریافت تابعیت فرزندان، شرط ضمن عقد در ازدواج شهروندان سعودی با غیر سعودی است
شهروندان سعودی (زن و مرد) که با غیر سعودی ازدواج می‌دهند باید کتباً تعهد دهند که هیچ‌گونه حقی نسبت به دریافت تابعیت سعودی برای فرزندان حاصل از این ازدواج نخواهند داشت. وضع این قانون به‌منظور ممانعت از سوءاستفاده برخی افراد سودجو که به دنبال کسب تابعیت از طریق ازدواج با اتباع عربستانی هستند، بوده است ولی در حال حاضر باعث بروز مشکلاتی برای طیف گسترده‌ای از جامعه سعودی شده است.
بر این اساس، افرادی که دارای این مشکل هستند در این هفته با راه‌اندازی هشتکی تحت عنوان «به ما تابعیت بده ای ولیعهد: یا ولی العهد ابنا المواطنات» خواستار تجدید نظر ولیعهد عربستان در خصوص این قانون شدند.
** قانون «تیلور فرس» چیست؟
مجلس سنای آمریکا در حال تنظیم قانونی است که به‌واسطه آن قصد تنبیه تشکیلات خودگردان فلسطین به خاطر اقداماتی را دارد که آن‌ها را مروج خشونت می‌داند.
منظور از اقدامات ترویج‌دهنده‌ی خشونت، حمایت‌های مالی تشکیلات خودگردان از خانواده‌های کسانی است که به علت اقدامات تروریستی در زندان‌های اسراییل‌اند و یا در درگیری‌ها کشته‌شده‌اند.
تشکیلات خودگردان با این استدلال این کار را انجام می‌دهد که اگر او انجام ندهد، حماس از آن‌ها حمایت خواهد کرد؛ همچنین تصویب این قانون به تشکیلات خودگردان نشان خواهد داد که حمایت از عاملان اقدامات تروریستی علیه اسراییل و آمریکا غیرقابل‌قبول است و باید متوقف شود.
لزوم قطع این حمایت‌ها آن زمان روشن‌تر می‌شود که برخی مجرمان تروریستی در بازجویی‌ها، حمایت تشکیلات خودگردان از خانواده‌هایشان را عامل انجام عملیات تروریستی عنوان کرده‌اند.
** ترامپ در تله افغانستان
سیاست‌گذاران آمریکایی در مورد افغانستان در دو تله گرفتار شدند. اول اینکه نگاه به مأموریت نظامی در افغانستان هنوز مبتنی بر اهداف آمریکا در سال ۲۰۰۱ است درحالی‌که افغانستان از آن زمان به‌شدت تغییر کرده است.
اهداف سال ۲۰۰۱ عمدتاً بر مبارزه با تروریسم متمرکز بود و تا حد زیادی نیز دست‌یابی به این هدف موفقیت‌آمیز بود. از زمان حضور آمریکا در افغانستان، هیچ عملیات تروریستی قابل‌توجهی که منشأ آن افغانستان باشد در آمریکا صورت نگرفته است. طالبان نیز اکنون به سایه‌ای از حالت قبلی خود تبدیل‌شده است.
تله‌ی دوم که سیاست‌گذاران آمریکایی در آن گرفتارند عدم شناخت افغانستان به شکل واقعی است. افغانستان بخشی از خاورمیانه نیست و در نظر گرفتن آن به‌عنوان بخشی از خاورمیانه‌ی گسترده‌تر نیز خطاست.
از جهات مختلف فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و جغرافیایی، افغانستان بخشی از آسیای مرکزی است. بسیاری از چالش‌های آمریکا در آسیای مرکزی همگرایی دارند. مقابله با رفتار تهاجمی روسیه، مقابله با رفتار جسورانه چین، انتقال انرژی برای متحدین آمریکا در آسیا و ناتو، حضور اسلام‌گرایی افراطی و استخدام جنگجویان خارجی ازجمله‌ی این مشکلات است. در صدر مسائل این است که منطقه شاهد افزایش روزافزون نفوذ کشورهای ایران، هند، عربستان و ترکیه است.