سرویس فرهنگ و هنر مشرق - زمان چندانی به معرفی نماینده ایران به اسکار باقی نمانده است و به دلیل فرصت اندک باقیمانده مدیران سینمایی به شکل عجیبی سرگردان شده‌اند که کدام فیلم را به آکادمی اسکار معرفی کنند. حضور فیلم‌های ایرانی در اسکار با توجه به رویکرد سیاسی آکادمی علوم و هنرهای سینمایی در درجه اهمیت چندانی قرار ندارد، اما بهترین پاسخ برای رویکردهای تنگ‌نظرانه این آکادمی، معرفی فیلم‌هایی است که با سیاست‌های این آکادمی تطبیق ندارد. سال گذشته با وجود اعتراض متعدد رسانه‌های داخلی و با وجود خواست بسیاری از اصحاب رسانه برای معرفی فیلم ایستاده در غبار به آکادمی اسکار، اما اتفاقی خلاف انتظار افتاد و فیلم فروشنده به آکادمی معرفی شد.
با وجود اینکه فیلم «ایستاده در غبار» امسال هم شانس معرفی به اسکار را دارد اما همچنان مسئولان سینمایی از معرفی فیلم به آکادمی اسکار پرهیز می‌کنند و از میان فیلم‌های منتخب و دارای شانس ، اصرار به معرفی فیلم «ماجرای نیمروز» (محمد حسین مهدویان) را دارند که به هیچ عنوان مسئله فیلم جهانی نیست و روایتی درباره تاریخی بومی ایران است که مخاطب خارجی نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کنند. سایر فیلم‌هایی اکران شده از سال گذشته تا کنون فیلم‌هایی هستند که با قالبی بومی ساخته شده‌اند و جهل هیات انتخاب فرمایشی و کارشکنی مدیران سبب شده که بازهم به رغم پتانسیل مسئله بین المللی «فیلم ایستاده در غبار» شانس معرفی به آکادمی اسکار وجود نداشته باشد.
هیات معرفی فیلم به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اگر اصغر فرهادی فیلمی برای معرفی به اسکار نداشته باشد، با تعمدی خاص سعی می‌کنند فیلمی را به آکادمی معرفی کنند که هیچ بخت و شانسی برای انتخاب شدن ندارد. ایستاده در غبار مسئله‌اش کاملا تاریخی است و محتوایش را با فرمی تازه و زبانی بین المللی ارائه می‌دهد و این فیلم حتی اگر انتخاب هم نشود می‌تواند پیام مظلومیت چند گروگان ایرانی که سال‌ها اسیر اسرائیلی‌ها هستند را میان جامعه روشنفکران سینمایی آمریکایی مطرح کند.
در این مقطع مهمترین کاری که وزیر محترم ارشاد می‌تواند انجام دهد این است که بنای پوسیده بخش بین الملل فارابی که سال‌ها توسط یکنفر اداره می‌شود را در یک جابجایی مدیریتی تغییر دهد. تغییر، شرط بزرگ تحول در عرصه فرهنگ است؛ همچنان که عباس صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی ماحصل یک تصمیم مهم برای تغییر و ارتقا وضعیت فرهنگی است. این مسئله بسیار تعجب آور است که هر سال یکنفر هیات خاص و منتخب خودش را برای معرفی فیلم به اسکار بر می‌گزیند و طی این روش ابداعی کاملا دیکتاتور مآبانه، استعدادها و فیلم‌های خوب سینمای ایران به صورت غیر منطقی در میان منتخبان قرار نمی‌گیرند و نکته جالب این است که هر سالی که اصغر فرهادی فیلمی نساخته باشد، بدترین گزینه‌های ممکن به آکادمی اسکار معرفی می‌شود.
چه کسی کدام فیلم را برای اسکار تعیین می‌کند؟!
یکی از شروط معرفی فیلم به اسکار، اکران در کشور مبدا و معرفی کننده است. شرایط اکران قبل از موعد معرفی طوری چیده شده که فیلم ارزشمند صاحب شانسی به اسکار معرفی نشود و همچنان سینمای ایران مجالی برای جولان اصغر فرهادی باشد. اخیرا محمد اطبایی لیست فیلم‌های دلخواهش را در روزنامه شرق منتشر کرده و نوشت" «نفس»، ساخته نرگس آبیار، «وارونگی»، ساخته بهنام بهزادی، «ماجرای نیمروز»، ساخته محمدحسین مهدویان و «یک روز بخصوص» و «والدراما» ساخته عباس امینی، «برادرم خسرو»، ساخته احسان بیگلری، «مادر قلب اتمی»، ساخته علی احمدزاده، «زیر سقف دودی»، ساخته پوران درخشنده و «رگ خواب»، ساخته حمید نعمت اله از جمله فیلم‌های صاحب شانس در سینمای ایران هستند."
محمد اطبایی هر چند سمت مهم دولتی در سینمای ایران ندارد اما چهره‌هایی نظیر او سالهاست اراده حاکمیت و مدیران سینمایی را در حتی معرفی فیلم به آکادمی اسکار تحت الشعاع قرار داده‌اند. به هر حال به نظر می‌رسد که سینمای ایران در سال جاری همچنان اصرار به انتخاب فیلم‌هایی دارد که هیچ شانسی برای انتخاب در میان پنج گزیده اصلی را ندارد تا همچنان مجال معرفی به اسکار مختص اصغر فرهادی و آثارش باشد. در این شرایط هرج و مرج عجیبی در بخش معرفی فیلم به اسکار رخ داده است. عرصه انتخاب فیلم چنان تنگ نظرانه است که برادران محمودی در سال ۱۳۹۲ ، زمانیکه فیلم گذشته از ایران به آکادمی معرفی شد، فیلم چند متر مکعب عشق را از کشور افغانستان به آکادمی اسکار معرفی می‌کنند. گویی زبان و کشور مبدا دیگر اهمیتی در پشتیانی و ارسال فیلم اهمیت ندارد. شاید معرفی فیلم گذشته در سال ۱۳۹۲ به عنوان نماینده ایران نوعی تابوشکنی در نحوه ساخت و ارسال فیلم به آکادمی اسکار بود. سال گذشته برادران محمودی فیلم «رفتن» را دوباره از کشور افغانستان به آکادمی اسکار معرفی کردند. در شرایطی که می‌دانستند با وجود فیلم فروشنده و میزان حمایت بخش بین الملل فارابی، همچنان شانس معرفی شدن فیلم «رفتن» از طریق سینمای ایران وجود ندارد. تولید فیلم در کشورهای دیگر توسط فیلمسازان ایران تبدیل به یک رویه عجیب و غریب شده و شاید سال آینده فیلمسازان ایرانی وارد گودهای بین الملی متنوع برای رقابت در آکادمی اسکار شوند.
فیلم فرانسوی گذشته چگونه بازی معرفی به اسکار را به هم ریخت
نکته مهم این است که اصغر فرهادی با وجود دریافت مجسمه طلایی در سال ۲۰۱۲ نخستین سینماگر ایرانی است که موفق به دریافت جایزه شد و از سوی کمپانی سونی و شرکت فرانسوی ممنتو در اکران‌های جهانی این فیلم بشدت حمایت شد. اما قبل از فیلم فروشنده ،فیلم فرانسوی «گذشته» از طریق کشور ایران به آکادمی اسکار فرستاده شد. کمپانی فیلمیران تابستان ۱۳۹۲ در اقدامی شتاب زده فیلم گذشته را اکران کرد تا فرصت معرفی این فیلم به اسکار از دست نرود. هیات انتخاب فرمایشی تشکیل شده که همواره توسط امیر اسفندیاری مدیر ابد و یک روزی، بخش بین الملل فارابی انتخاب می‌شود با وجود اعتراض طیف گسترده‌ای از سینماگران از سیروس الوند تا محمد علی باشه آهنگر همچنان اصرار به معرفی فیلم فرانسوی گذشته داشتند.
امیر سماواتی تهیه‌کننده فیلم سینمایی «دربند» پس از انتخاب فیلم «گذشته» در اوایل مهرماه ۱۳۹۲ پس از معرفی گذشته به اسکار گفت: «اعضای کمیته‌ای که فیلم انتخابی ایران به آکادمی اسکار را برگزیدند، مشخص کنند که اطلاعات خود را چگونه به‌دست آوردند؟! چراکه معتقدم بخش بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی اطلاعات غلطی را در این باره به آنها داده است.»
او با تأکید بر اینکه آقایان امیر اسفندیاری (مدیر بخش بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی) و حجت الله ایوبی (رئیس سازمان سینمایی) باید پاسخگوی انتخاب صورت گرفته باشند، گفت: معتقدم «گذشته» به ایران هیچ ربطی ندارد و آقای اسفندیاری باید توضیح بدهد که کدام بخش از مقررات اسکار تغییر کرده که ما می‌توانیم فیلمی را که زبان بومی ندارد، به عنوان نماینده کشور به این آکادمی معرفی کنیم؟!»
سماواتی با بیان اینکه‌ای کاش «دربند» در میان فیلم‌های انتخابی نبود که این صحبت‌ها را مطرح کنم، ادامه داد: «از اینکه یک فیلمساز ایرانی می‌تواند در اسکار مطرح باشد، خوشحالم اما از اینکه برای این انتخاب، اطلاعات غلط ارایه شده، ناراحتم.»
او با طرح این پرسش که چرا در سال‌های گذشته فیلمی از فیلمسازان دیگر مانند عباس کیارستمی به اسکار معرفی نمی‌شد؟ اظهار کرد: «وقتی «گذشته» در مقابل سینمای ایران وجود دارد، یعنی تمام سینمای ایران شکست می‌خورد چون مثل این است که هالیوود در مقابل سینمای ایران قرار گیرد. در انتخاب «گذشته» نیز شاهدیم که سونی پیکچرز پشت آن است و این شوخی نیست. به همین دلیل انتخابی که صورت گرفته برای سینمای ما خجالت‌آور است.»
با وجود اعتراض های پیاپی سینماگران ایران فیلم فروشنده در یک ضرب الاجل عجیب به عنوان نماینده ایران به آکادمی اسکار معرفی شد و فرانسوی بودن فیلم توسط کارشناسان داخلی وابسته به جریان فرهادی، بشدت توجیه شد و از آن پس طبق یک قانون نانوشته هر زمانی که اصغر فرهادی فیلمی ساخته باشد بدون هیچ تصمیمی به آکادمی اسکار معرفی خواهد شد.
آیا مجید مجیدی مغضوب سینماگران است؟!
اما قبل ظهور اصغر فرهادی، مجید مجیدی موفق شد با فیلم همیشه مانا و ماندگار بچه‌های آسمان در لیست ۵ نامزد نهایی جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان در سال ۱۹۹۸ قرار گیرد. فیلم مجیدی آنچنان در جوامع سینمایی آنچنان مورد توجه قرار گرفت که در متون درسی آموزشی دوره دبیرستان در کشور ژاپن قرار گرفت. مجید مجیدی اخیرا فیلمی با عنوان «پشت ابرها» را در هندوستان به اتمام رسانده است و در جشنواره فیلم لندن یکی از آثار مورد توجه اصحاب رسانه و منتقدان محسوب می‌شود. با این حال هیچ اراده‌ای برای معرفی فیلم مجید مجیدی به اسکار وجود ندارد. با اینکه فیلم مجیدی تولید سینمای هند است و فیلم گذشته اصغر فرهادی کاملا فیلمی فرانسوی است این سئوال پیش می‌آید تفاوت مجیدی با فرهادی در چیست؟ چرا اینهمه شتاب و هماهنگی برای معرفی فیلم فرانسوی فرهادی وجود داشت اما مجید مجیدی حالا که فیلمی با پارامترهای دریافت جایزه اسکار ساخته است نادیده گرفته می‌شود؟ شنیده می شود هیات حاکم در بنیاد مافیایی انتخاب، اخیرا زمزمه می‌کنند که با توجه به سابقه مجیدی برای ساخت فیلمی در مورد پیامبر اسلام او هیچگاه شانسی برای نامزدی اسکار نخواهد داشت.
هیات قشری بخش بین الملل سینمای ایران شنبه هفته گذشته مواضع خود را در مصاحبه‌ای اعلام کرد. محمد اطبایی که سالهاست به عنوان بازاریاب بین الملل برای سینمای ایران مشغول فعالیت است و در جهت دهی هیات انتخاب فرمایشی بنیاد سینمایی فارابی کارکرد موثری دارد در گفتگویی که یکشنبه هفته گذشته روزنامه شرق از او منتشر کرد با درج نقل قول‌هایی از سوی رضا تشکری پخش کننده بین المللی فیلم سعی کرد، امکان معرفی فیلم پشت ابرها را به اسکار منتفی بداند.
در این گفتگو اطبایی می‌گوید:
خاطرم هست شرکتی که درگیر تولید فیلم «آن سوی ابرها» بود، درباره فیلم اظهارنظری کرده بود که این فیلم در جشنواره ونیز نمایش داده خواهد شد و به‌عنوان نماینده هند برای معرفی به اسکار در نظر گرفته شده است که آن زمان من هر دو این اتفاق‌ها را غیرمحتمل می‌دانستم و آن زمان گمانه‌زنی درباره ارسال فیلم به آکادمی اسکار زود بود. بنابراین تنها خبری که درباره فیلم شنیدم، این بود.
این بازاریاب بین المللی در ادامه اشاره می‌کند:
مدتی قبل صحبتی با آقای رضا تشکری، پخش‌کننده بین‌المللی فیلم آقای مجیدی، داشتم و نقل‌قولی را از ایشان ذکر می‌کنم. درباره هویت فیلم صحبت شد که گفتند این فیلم تمام و کمال محصول هند است. هرچند برخی از عوامل فیلم و در رأس آنها، کارگردان ایرانی است. به نظر من شاید بشود این فیلم را محصول ایران و هند دانست؛ اما نمی‌دانم که آیا به این صورت است یا خیر؟
اطبایی خاطرنشان ساخت: حقیقت این است که دراین‌باره هنوز آقای مجیدی و عوامل فیلم اظهارنظری جدی نکرده‌اند که آیا می‌توان آن را محصول مشترک دانست یا خیر؟ بعد اینکه به‌هرحال، فیلم باید قبل از معرفی به آکادمی اسکار، اکران عمومی شده باشد و بعد از آن، فیلم را کمیته معرفی فیلم به آکادمی اسکار بررسی کنند.
واسطه‌های بین المللی چون محمد اطبایی نزدیک به اصغر فرهادی در یک بزنگاه مناسبی اعلام می‌کنند که فیلم محصول هندوستان است و ایران نمی تواند آنرا به عنوان نماینده خود به اسکار معرفی کند و نکته دیگر است که زمینه طوری فراهم شده که در زمان باقیمانده فیلم "پشت ابرها" در ایران اکران نشود و دلالان بین المللی سینما قصد دارند که با حضور فیلم در جشنواره ونیز مجیدی را راضی کنند قید حضور فیلمش در آکادمی اسکار را بزند.
با ارزیابی مدیریت فعلی سینما، محمد حیدریان، دوست و رفاقت نزدیکی با مجید مجیدی دارد و در تولید فیلم «محمد (ص)» به نوعی از دست اندرکاران تولید این فیلم محسوب می‌شود اما اقدام عاجلانه‌ای برای معرفی فیلم انجام نداده است.برای قضاوت رویدادهای سینمایی سال ۱۳۹۲ را بازهم باید مرور کرد. در سال ۱۳۹۲ در اقدامی عاجل و فوری فیلم گذشته اصغر فرهادی که به زبان فرانسه ساخته شده با هزاران ترفند رسانه‌ای به اسکار معرفی شد. یکی از استدال‌های همیشگی امیر اسفندیاری در حمایت از آثار فرهادی این است که او یکبار این جایزه را دریافت کرده و شانس چندباره دریافت این مجسمه طلایی را دارد . این استدلال در مورد مجیدی نیزی صدق می‌کند، او نیز سینماگری است که در انتخاب نهایی ۵ فیلم منتخب در مراسم سال اسکار سال ۱۹۹۸ را داشته و سینماگری کاملا شناخته شده است. چرا اراده ای برای معرفی و حتی اکران فیلم مجیدی وجود ندارد؟
سینماگران علیه مجیدی به نفع فرهادی بسیج شده‌اند؟!
اما وقتی فیلم مجید مجیدی به عنوان گزینه نهایی مطرح می‌شود کارشکنی‌ها آغاز می‌شود. آنطور که پیداست که مجیدی نیز انگیزه‌ای برای ساخت فیلم در داخل کشور ندارد. آیا عدم واکنش مجیدی به دلیل مراسم پنبه زنی است که در سال ۱۳۹۴ اتفاق افتاد، ارتباط دارد ؟ در سال ۱۳۹۴ خبرگزاری فارس افشا کرد نامه‌ای با امضای فیلمسازان و سینماگران مستقل ایران به موسسات و نهادهای رسانه‌ای و برگزارکنندگان جشنواره‌های سینمایی در سطح جهان ارسال شده است که در آن فیلم سینمایی محمد رسول الله(ص)-نماینده معرفی شده ایران به آکادمی اسکار -فیلمی غیرمرتبط با بدنه سینمای ایران و فیلمی حاکمیتی خوانده شده است.در این نامه فیلم سینمایی محمد رسول الله به عنوان یک فیلم حاکمیتی معرفی شده و درخواست شده است که رسانه‌های بزرگ خبری جهان و همچنین برگزارکنندگان جشنواره‌ها و جوایز سینمایی به عظیم‌ترین پروژه سینمایی جهان اسلام نپردازند. در این نامه به صراحت درخواست شده است که این محصول سینمایی بایکوت شود.
اما مجیدی اظهار نظر درباره اسکار دارد که پرونده معرفی فیلم به اسکار را وارد تازه‌ای از رقابت می‌کند. مجیدی در این اظهار نظر متفاوت گفت:
اسکار یکی از جاهایی است که برای سینماگران به جهت دستاورهای هنری و تکنیکی یک نقطه بزرگ محسوب می‌شود و از آنجا که از هر کشوری یک فیلم برای این جایزه فرستاده می‌شود، انتخاب شدن در بین پنج کاندیدای نهایی اتفاق مهمی بود و «بچه‌های آسمان» جزو اولین فیلم‌های تاریخ سینمای ما بود که نامزد این جایزه شد. این اتفاق از آن جهت می‌تواند ویژه باشد که فرصت‌هایی را به دلیل جهانی شدن می‌تواند ایجاد کند تا عمق کارهای شما نیز جهانی شود، البته همانطور که می‌تواند باعث صعود، رشد شود می‌تواند سبب سقوط شود به طوری که هویت خود را فراموش کنیم، با این حال از خدا خواسته‌ام همواره در این مسیر ثابت قدم باشد.
با توجه به این اظهار نظر مجیدی و بر اساس شنیده‌ها می‌توان حدس زد مجیدی برای معرفی فیلم «پشت ابرها» به آکادمی اسکار هیچ برنامه مدون و مشخصی ندارد و تمام برنامه‌ریزی ها برای سال آینده طراحی شده است ، سالی که رقابت دو قطب سینمای ایران وارد فاز تازه‌ای می‌شود. اصغر فرهادی فیلم «همه می‌دانند» را به زودی به پایان می‌رساند و در قطعا این فیلم در بخش رقابتی جشنواره کن حضور خواهد داشت. مجید مجیدی نیز از اغلب فرصت‌های جشنواره ای پیش آمده استفاده می‌کند و سال آینده هر دو کارگردان پس از یک تور رقابتی در جشنواره‌های مختلف جهانی هر دو از دو کشور مختلف به آکادمی اسکار معرفی خواهند شد. مجیدی با توجه به فضایی تنگ نظرانه‌ای که در داخل کشور وجود دارد به احتمال زیاد فیلمش را از کشور هند به اسکار معرفی خواهد کرد و فیلم فرهادی با حمایت پدرو آلمادوار ( فیلمساز سرشناس اسپانیایی) از کشور سازنده به این آکادمی معرفی خواهند کرد. اینجاست که رقابت مجیدی و فرهادی در قالب نماینده دو کشور غیر ایرانی، دیدنی خواهد بود.
حالت دومی هم وجود دارد که این فیلم‌ها از طریق کشورهای سازنده معرفی نشوند و هر دو فیلمساز تصمیم بگیرند فیلمشان را از طریق ایران به آکادمی اسکار بفرستند. به هر حال این رقابت وجود دارد و نمی توان منکرش بود.