به گزارش مشرق، استان آذربایجان‌شرقی، یکی از مناطق غنی معدنی در کشور به‌شمار می‌رود. به گفته کارشناسان حوزه معدن، این استان در چهارراه متالورژی دنیا قرار گرفته و کمربند آلپ- هیمالیا و آسیای صغیر از آذربایجان عبور می‌کند. تاکنون از ۶۸ نوع مواد معدنی موجود در کشور، وجود ۵۲ نوع ماده معدنی در این استان شناسایی شده است.
براساس آمارها، بیش از ۶۵۰ واحد معدن در استان وجود دارد که ۴۱۱ معدن آن فعال است. همچنین حداقل ۱۰ نوع ماده معدنی آذربایجان‌شرقی در سطح ملی مطرح است که کانی‌های فلزی بسیار گران‌بهایی چون مولیبدن، طلا، مس، نفلین سینیت و... از آن جمله اند.
استان آذربایجان‌شرقی را از نظر تنوع معادن فلزی، رنگین‌کمانی از معادن توصیف کرده‌اند. چرا که این استان با ۸ میلیارد تن ذخیره معدنی، رتبه نخست کشور را داراست.
ورزقان، شهرستان طلایی آذربایجان شرقی
ورزقان یکی از شهرهای مهم ومعدنی استان آذربایجان شرقی است که ورزقان را باید شهرستان طلایی استان نامید. این شهرستان قطب معادن مس و طلای استان است. بیش از ۳۰ اندیس معدنی مس، بر روی کمربندی ناحیه ورزقان شناسایی شده که کانسار مس سونگون، به عنوان بزرگترین اندیس مس شمال‌غرب کشور یکی از آنهاست. این کانسار از بزرگترین کانسارهای مس دنیاست و با معادنی چون بینگهام در امریکا و چوکی کوماتا در شیلی، مقایسه می شود.
علاوه بر مس، شهرستان ورزقان دارای چندین معدن مهم طلاست که فعالیت های اکتشافی و بهره برداری در دو معدن طلای اندریان و مزرعه شادی هم اکنون در حال انجام است. معدن طلای اندریان، 120 هکتار از محدوده روستاهای اندریان، ایری علیا، میوه رود و استرقان بخش خاروانا را در بر می گیرد و میلیون ها تن ذخیره طلا با عیار پنج درصد دارد.
فعالیت های اکتشافی در محدوده معدن طلای اندریان از سال 1372 توسط شرکت منطقه ای معادن آذربایجان شروع شده است و هم اکنون نیز شرکت معدنی زرین داغ آستارکان با همکاری و سرمایه گذاری شرکت پروژه زمین شناسی معدنی از کشور گرجستان با هدف استخراج سالیانه 1400 هزار تن کانسنگ طلا و تولید طلا به روش هیپ لیچ در این معدن فعالیت می کند.
معدن طلای اندریان و نگرانی های زیست محیطی
یکی از موانع مهم در فعالیت معدن طلای اندریان، نگرانی های زیست محیطی ناشی از فعالیت های غیراصولی این معدن است. شواهد نشان می دهد فعالیت های این معدن بویژه استفاده از روشسیانوراسیون در استحصال طلا، ترکیبات خطرآفرینی را می تواند به آب و خاک پناهگاه حیات وحش منطقه وارد سازد.
اما مسئولان معدن معتقدند؛ سیانور مورد استفاده در معدن، در سدهای باطله ایزوله نگهداری می‌شود و از این رو فعالیت های معدن هیچ گونه آلودگی ای را به دنبال نخواهد داشت. با این حال مردم منطقه و فعالان زیست محیطی می گویند؛ سیانور بدلیل سرریز شدن رسوبات و نشت آن از دیواره سد باطله تا فاصله هایی انتشار یافته و در فواصل دورتر آلودگی به سیانور در حد نمونه‌هایی مشاهده شده است. همین امر سبب شده اهالی منطقه خواستار فعال شدن کنشگران محیط زیست منطقه و تحقیقات هماهنگ اداره محیط زیست شوند.
فعالیت معدن طلای اندریان غیرقانونی است
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ورزقان می گوید: از نظر سازمان حفاظت محیط زیست، فعالیت معدن طلای اندریان غیرقانونی است.
میرعلی سیدقمی با اعلام مطلب فوق می افزاید: هر پروژه ای قبل از طراحی و اجرا و حتی در حین اجرا و بهره برداری بایستی از نظر زیست محیطی ارزیابی شود تا از عوارض منفی و اثرات سوء احتمالی آن جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه امروزه هیچ پروژه بزرگی بدون ارزیابی زیست محیطی انجام نمی شود، می گوید: طی مراحل مختلف ارزیابی، اثرات سوء احتمالی اجرای پروژه بر محیط زیست، سلامت مردم، آب و هوا و غیره بررسی می شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ورزقان ادامه می دهد: ارزیابی ممکن است موجب رد شدن پروژه و عدم صدور مجوز برای آن، تغییر محل اجرای پروژه و یا ارایه پیشنهاداتی برای کاهش اثرات آن از طرف گروه کارشناسان شود.
وی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه طرح های معدنی نیز مشمول ارزیابی زیست محیطی هستند، خاطرنشان می سازد: سرمایه گذاران در حوزه معادن قبل از اجرای پروژه ها بایستی ارزیابی های زیست محیطی طرح را به تایید سازمان حفاظت محیط زیست برسانند که متاسفانه ارزیابی های معدن طلای اندریان مورد تایید این سازمان قرار نگرفته و فعالیت این معدن غیرقانونی است.
بهره برداری از معدن اندریان، سبب آلودگی محیط اطراف خواهد شد
سیدقمی در تشریح دلایل مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست با ارزیابی های زیست محیطی معدن طلای اندریان، تصریح می کند: این معدن در ارتفاعات و سریال کوه ها واقع شده است و اجرای طرح و بهره برداری از معدن سبب آلودگی رودخانه های اطراف معدن، هوا و خاک خواهد شد.
وی با بیان اینکه استحصال طلا در معدن اندریان به روش سیانوراسیون و در ثقل بسته انجام می گیرد، می افزاید: با توجه به عدم پیش بینی تدابیر لازم و کافی برای حوادث طبیعی، احتمال آلودگی آب های منطقه و خاک در صورت وقوع حوادثی چون سیل و زلزله وجود دارد.
وی اضافه می کند: البته چون زمان چندانی از آغاز فعالیت معدن طلای اندریان نمی گذرد، نمی توان در رابطه با آلودگی های زیست محیطی ناشی از این معدن به ضرس قاطع سخن راند.
مدیران معدن به تذکرات قانونی سازمان حفاظت محیط زیست بی توجهند
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ورزقان در خصوص مرگ و میر حیات وحش و پرندگان در محدوده معدن طلای اندریان نیز اظهار می دارد: اطلاعات اداره حفاظت محیط زیست شهرستان در این رابطه، در حد تصاویر ارسالی از سوی اهالی منطقه است و در مراجعات حضوری و بررسی های میدانی کارشناسان سازمان از محدوده معدن، به لاشه هایی از این قبیل دست نیافته ایم.
وی با بیان اینکه اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ورزقان بارها و بارها به مدیران معدن طلای اندریان، تذکرات لازم را داده و خواستار توقف اجرای پروژه تا زمان اخذ ارزیابی های زیست محیطی شده است، می گوید: متاسفانه مدیران معدن تاکنون هیچگونه توجهی به تذکرات سازمان حفاظت محیط زیست نکرده اند.
سیدقمی در خاتمه می افزاید: بدنبال بی توجهی دست اندرکاران معدن طلای اندریان به تذکرات قانونی سازمان حفاظت محیط زیست، این سازمان ناچاراً از طریق مجاری قانونی اعلام دعوی کرده و پرونده در دادگاه خاروانا در حال رسیدگی است.
فعالیت معدن را تا اخذ مجوزهای زیست محیطی متوقف کنید
نماینده شهرستان ورزقان و خاروانا با بیان اینکه معدن طلای اندریان تا اینجای کار بدون اخذ مجوزهای لازم زیست محیطی به فعالیت خود ادامه داده، می گوید: اگر علیرغم همه این مسایل، تاکنون هیچ گونه اعتراض و مانعی در روند فعالیت های معدن پیش نیامده، باید ریشه اش را در نجابت اهالی منطقه جست.
رضا علیزاده می افزاید: بی توجهی مدیران معدن طلای اندریان به مسایل زیست محیطی و تخریب و آسیب های وارده به طبیعت منطقه، اهالی روستاهای همجوار را مجبور به اعتراض و پیگیری مسایل از طریق مراجع قانونی نموده است.
وی خطاب به بهره برداران این معدن طلا، تاکید می کند: انتظار داریم مدیران معدن در راستای حفظ منافع منطقه و سلامتی ساکنان روستاهای همجوار، فعالیت معدن را تا زمان اخذ مجوزهای زیست محیطی متوقف کنند.
عواقب هر گونه اتفاق ناگوار احتمالی برعهده شرکت و مدیران آن است
نائب رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه تمام فعالیت های معدنی بایستی اصولی و همراه با اخذ مجوزهای لازم باشد، خاطرنشان می کند: در صورت عدم توقف فعالیت های معدن طلای اندریان تا زمان اخذ مجوزهای زیست محیطی، عواقب هر گونه اتفاق و پیش آمدهای ناگوار احتمالی برعهده شرکت و مدیران آن خواهد بود.
وی همچنین به وظایف اجتماعی معادن در قبال مردم بومی منطقه اشاره کرده و می گوید: معادن باید یکسری خدمات اجتماعی به روستاها و شهرهای همجوار ارایه دهند که متاسفانه تاکنون شاهد هیچ نوع خدماتی از سوی معدن طلای اندریان در این خصوص نبوده ایم.
علیزاده در خاتمه از اداره منابع طبیعی شهرستان ورزقان می خواهد: خسارات وارده بر منابع طبیعی منطقه از سوی معدن طلای اندریان را ارزیابی کنند و نسبت به اخذ حق و حقوق مردم منطقه اقدام نمایند.
در اینکه فعالیت معادن با توجه به اشتغالزایی فراوانی که دارند، می تواند نقش مهمی در کاهش شمار افراد بیکار و جویای کار، درآمدزایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان و اهالی بومی منطقه به شهرها ایفا کند، شکی نیست. اما بایستی توجه داشت؛ فعالیت های معدنی در صورت عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی، آسیب های جبران ناپذیری به سلامتی مردم منطقه و فعالان و کارگران معدن در وهله نخست و به محیط زیست و حیات وحش منطقه در وهله دوم وارد خواهند ساخت. بنابراین انتظار می رود سازمان های مربوطه بویژه سازمان حفاظت محیط زیست و اداره منابع طبیعی، تحقیقات و پژوهش‌های لازم در خصوص بررسی‌های زمین شناسی و زیست محیطی معدن طلای اندریان انجام داده و نتایج آن را در اختیار مردم و فعالان زیست محیطی قرار دهند.