سرویس جنگ نرم مشرق - قدرت نرم و سخت ایران همواره موضوع گزارش‌های متعددی بوده است که در گزارش‌های اندیشکده‌ای و نشریه‌های نظامی و غیرنظامی آمریکا منتشر می‌شوند. از جمله این نشریه‌ها، مجله «دیده‌بان محیط عملیاتی» وابسته به «دفتر مطالعات نظامی خارجی» ارتش آمریکاست که همواره بخشی از گزارش‌هایش درباره غرب آسیا (خاورمیانه) را به موضوع ایران اختصاص می‌دهد. این بولتن ارتش آمریکا در شماره ماه اکتبر سال ۲۰۱۷ خود نیز طی گزارش‌هایی مجزا به تولیدات بومی نظامی ایران، نمایش قدرت پهپادی این کشور و هم‌چنین بررسی روابط تهران و آنکارا پرداخته است.
آن‌چه در ادامه این گزارش می‌خوانید گزیده‌ای از مهم‌ترین نکات گزارش مجله دیده‌بان محیط عملیاتی است. گزارش پیشین مشرق از شماره ماه مارس سال ۲۰۱۷ این مجله را می‌توانید از اینجا بخوانید. لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل تحقیقاتی غربی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.
تخصص ایران در ساخت رادارهای بومی
بولتن ارتش آمریکا طی گزارشی تحت عنوان «ایران ادعا می‌کند یکی از برترین سازندگان رادار در جهان است» می‌نویسد: «رهبران ایران روزبه‌روز بیش‌تر، غرور ملی خود در سایه صنعت نظامی بومی کشورشان را علناً بیان می‌کنند. چه موضوع، برنامه قدرتمند هواپیماهای بدون‌سرنشین ایران باشد، چه موشک‌های بالستیک این کشور و چه صنعت کشتی‌سازی‌شان، فرماندهان ارشد نظامی ایرانی اغلب می‌گویند تولیدات نظامی کشورشان می‌تواند با تولیدات رده اول قدرت‌های نظامی در سراسر جهان رقابت کند.»
دیده‌بان محیط عملیاتی در بررسی اولین خبر حوزه دفاعی ایران به صحبت‌های ۱۱ شهریور ۹۶ امیر سرتیپ «فرزاد اسماعیلی» فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا(ص) اشاره می‌کند؛ زمانی که سردار اسماعیلی ایران را «جزو شش کشور برتر دنیا در ساخت رادار» توصیف کرد (اینجا).
در ادامه گزارش مجله دیده‌بان محیط عملیاتی می‌خوانیم: «این اولین باری نیست که اسماعیلی از توانایی‌های راداری ایران صحبت می‌کند. وی ماه سپتامبر سال ۲۰۱۶ نیز، زمانی که عملیاتی شدن سیستم راداری «نذیر» را اعلام می‌کرد، گفت که این سیستم می‌تواند اهداف رادارگریز را شناسایی کند و از گزند بسیاری از روش‌های جنگ الکترونیک نیز مصون است. اسماعیلی به طور خاص اشاره کرد که این سیستم راداری ایران می‌تواند هواپیماهای جاسوسی آمریکایی «یو۲»، «ام‌کیو-۱» و «آرکیو-۴» را شناسایی کند.»
گزارش مذکور یادآور می‌شود: «در حالی که ایران ادعا می‌کند رادارهای «نذیر» و «باور-۳۷۳» (نسخه‌های ساخت ایران بر اساس پدافند موشکی زمین به هوای اس-۳۰۰ روسیه) را در پدافند هوایی خود عملیاتی کرده، مشخص نیست که آیا این کشور خودِ سامانه اس-۳۰۰ یا سایر محموله‌های تسلیحاتی‌ای را که پس از امضای برجام و لغو تحریم‌ها دریافت نموده، در مقیاس گسترده‌تر به پدافند هوایی خود ملحق کرده است یا خیر.»
بولتن ارتش آمریکا در انتها نیز خاطرنشان می‌کند: «اظهارات جدید اسماعیلی [درباره قرار گرفتن ایران در میان شش کشور برتر تولیدکننده رادار] نشان می‌دهد که این کشور به جای رونمایی از سیستم‌های جدید، به استفاده مؤثرتر از رادارها و ظرفیت‌های فرماندهی و کنترل خود در پدافند هوایی‌اش روی آورده است. گزارش‌های رسانه‌های ایرانی درباره سیستم‌های جدید پدافند هوایی مستقر در ایران حاکی از آن است که «بصیر» برای انتقال و نمایش اطلاعات راداری در شبکه فرماندهی و کنترل طراحی شده است؛ «سمیع» یک سیستم قابل‌حمل است که می‌تواند روی وسایل نقلیه بدون‌سرنشین نصب شود و اطلاعات سیگنالی، راداری و ناوبری را جمع‌آوری کند؛ «سماء» اشیاء هوایی را برای کنترل ترافیک هوایی تشخیص می‌دهد و شناسایی می‌کند؛ و «صامت-۱» جمع‌آوری داده‌ها را میان سایت‌های پدافند هوایی هماهنگ می‌نماید.
ظرفیت‌های پهپادی و آشیانه‌های عقاب‌های ایران
مجله دیده‌بان محیط عملیاتی گزارش دیگری را نیز تحت عنوان «ایران با نمایش پهپادها و موشک‌هایش، از یک پایگاه هواپیماهای بدون‌سرنشین رونمایی می‌کند» به قدرت پهپادی ایران اختصاص داده است. در این گزارش می‌خوانیم: «ایران در تاریخ ۴ سپتامبر [۱۲ شهریور ۹۶] از طریق رسانه دولتی خود فیلمی پخش کرد که یکی از پایگاه‌های هواپیماهای بدون‌سرنشین این کشور را نشان می‌داد. این فیلم، اگرچه به نظر می‌رسد بیش‌تر یک فیلم تبلیغاتی است و ادعاهایی اغراق‌آمیز مانند «نیروهای ما در ۳۷۰۰ پایگاه تهاجمی، آماده هستند» مطرح می‌شود، اما واقعاً ظرفیت‌های بالای پهپادی ایران را هم به نمایش می‌گذارد.»
فایل آن‌را از اینجا دانلود کنید: video/mp4
رونمایی از آشیانه «عقاب»ها، رادارها و موشک‌های ایرانی
این مجله آمریکایی ضمن پوشش بخشی از صحبت‌های سرتیپ اسماعیلی، و با اشاره به این‌که ایران صرفاً یکی از چندین پایگاه پهپادی خود را به شکل عمومی معرفی کرده است، توضیح می‌دهد: «اسماعیلی هم‌زمان با معرفی یکی از این پایگاه‌ها، به عنوان هشداری برای دشمنان ایران گفت که فضای هوایی این کشور توسط هواپیماهای بدون‌سرنشین محافظت می‌شود. وی تصریح کرد که پدافند هوایی ایران، تحت فرماندهی او آشیانه‌های ویژه‌ای را در مکان‌هایی نامعلوم در سراسر این کشور برای هواپیماهای بدون‌سرنشین خود ساخته است. اگرچه اسماعیلی درباره موقعیت این پایگاه‌ها اطلاعاتی ارائه نمی‌دهد، اما در گزارشی که همراه با معرفی این پایگاه‌ها ارائه شده، آمده است که باندهای پروازی در مناطق بیابانی و کوهستانی ایران ساخته شده‌اند.»
بولتن ارتش آمریکا در انتهای گزارش خود درباره ظرفیت‌های پهپادی ایران یادآور می‌شود: «اسماعیلی در این فیلم می‌گوید آشیانه‌های پهپادی ایران، علاوه بر تعداد زیادی هواپیماهای بدون‌سرنشین، چندین رادار و موشک را نیز در دل خود جای داده‌اند. وی هم‌چنین توضیح می‌دهد که برخی از این هواپیماهای بدون‌سرنشین برای حمل موشک طراحی شده‌اند و برخی دیگر از آن‌ها برای اهداف شناسایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.»
مجله دیده‌بان محیط عملیاتی وابسته به ارتش آمریکا در توضیحات خود اضافه می‌کند: «اگرچه برنامه هواپیماهای بدون‌سرنشین ایران به دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد، اما گزارش مذکور اشاره می‌کند که تقویت گسترده این برنامه، طی کم‌تر از هفت سال اخیر اتفاق افتاده است و قابلیت‌های پهپادی ایران اکنون این کشور را در جمع نخبگان این حوزه وارد کرده است. اسماعیلی هم‌چنین تأکید می‌کند در حالی که کشورهای دیگر برای ساخت و تقویت نیروهای دفاعی خود، بر پتانسیل مالی‌شان تکیه می‌کنند، ایران تحت حمایت نیروی هوایی این کشور دارد از استعداد جوانان خود برای گسترش برنامه پهپادی‌اش استفاده می‌کند.»
فایل آن‌را از اینجا دانلود کنید: video/mp4
رادارهای بومی «نذیر» و «بینا»
روابط تهران-آنکارا و دست برتر ایران در عراق و سوریه
نشریه ارتش آمریکا گزارش دیگری را نیز به موضوع روابط ایران و ترکیه اختصاص می‌دهد و در این گزارش که تحت عنوان «نگاهی موشکافانه به روابط ترکیه-ایران» منتشر شده، یکی از گزارش‌هایی را بررسی می‌کند که «گالیپ دالای» کارشناس ترک در روزنامه ترکیه‌ای «کرار» به چاپ رسانده است. در ابتدای این گزارش می‌خوانیم: «مطالب زیادی درباره سفر یک هیأت بلندپایه نظامی ایرانی به ترکیه در ماه آگوست سال ۲۰۱۷ نوشته شده است؛ سفری که بسیاری ادعا می‌کنند رویدادی تاریخی و نشان‌دهنده نقطه عطفی در روابط ایران و ترکیه است.» این گزارش سپس توضیح می‌دهد که اگرچه این سفر قطعاً اهمیت زیادی داشت، اما نگاه موشکافانه دالای به روابط ایران و ترکیه به همین بهانه نیز قابل‌توجه است.»
به گزارش دیده‌بان محیط عملیاتی، دالای که محقق و کارشناس مسائل ترکیه و کُردها در «مرکز مطالعات الجزیره» و مدیر تحقیق شبکه بین‌المللی «انجمن الشرق» است، عوامل مختلفی را بررسی کرده که روابط ایران و ترکیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. وی ادعا می‌کند با وجود این‌که منافع ایران و ترکیه «به ظاهر» رو به همگرایی پیش می‌روند، اما یک نگاه دقیق‌تر نشان می‌دهد که این‌گونه نیست، بلکه آینده روابط آن‌ها دو کشور، تیره و تار است.
بولتن ارتش آمریکا از قول دالای، سه حوزه کلیدی را مشخص می‌کند که منافع ایران و ترکیه ظاهراً در آن‌ها دارد به هم نزدیک می‌شود، اما واقعیت چیز دیگری است: «ژئوپلتیک کُردها، عراق و سوریه.» گزارش دیده‌بان محیط عملیاتی ادامه می‌دهد: «دالای در مورد ژئوپلتیک کُردها معتقد است اگرچه ایران و ترکیه هر دو مخالفت خود را با رفراندوم استقلال «دولت منطقه‌ای کردستان» ابراز کرده‌اند، اما نگاه دقیق‌تری به این مسئله نشان می‌دهد که اولویت‌های این دو کشور با یک‌دیگر متفاوت است. این نویسنده ترک توضیح می‌دهد که تهدید اصلی از نظر ایران، طرح استقلال دولت منطقه‌ای کردستان است، در حالی که ترکیه اولویت خود را خنثی کردن دست‌آوردهای حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و گروه دیگری به نام «حزب اتحاد دموکراتیک» می‌داند که ادعا می‌کند حزب وابسته به پ‌ک‌ک در سوریه است.»
گزارش مجله آمریکایی این‌گونه ادامه پیدا می‌کند: «دالای در مورد عراق اشاره می‌کند که هر دو کشور ایران و ترکیه از تمامیت ارضی و دولت مرکزی مستقر در بغداد حمایت می‌کنند، اما منافعشان کاملاً با یک‌دیگر متفاوت است. وی خاطرنشان می‌کند که یک روند «تشیع‌گرایی» در عراق رو به گسترش است که بعد از شکست داعش در این کشور نیز هم‌چنان به قوت خود ادامه خواهد یافت. دالای ادعا می‌کند که این روند «سنی‌ها را بیش از پیش به حاشیه می‌راند، کردها را از مرکز [حکومت] دورتر می‌کند، و موجب تحریک رادیکالیسم می‌شود.» این کارشناس ترک سپس اشاره می‌کند که هیچ‌یک از این‌ها به نفع ترکیه نیست.»
دیده‌بان محیط عملیاتی به نقل از گزارش دالای، درباره حوزه سوم تقابل منافع ایران و ترکیه نیز این‌گونه می‌نویسد: «این استدلال که ایران، ترکیه و روسیه درباره سوریه یک هدف مشترک دارند، یک نکته مهم را نادیده می‌گیرد: ترکیه در سیاست خود در قبال سوریه تغییر چشم‌گیری ایجاد کرده است. آنکارا «مجبور شد دستورکار خود مبنی بر تغییر رژیم را رها کند، اهداف خود را در سوریه تقلیل دهد، و فرآیندی جدید را همراه با ایران و روسیه آغاز نماید.» دالای تأکید می‌کند این بدان معنا نیست که منافع این بازیگران در سوریه با یک‌دیگر هم‌جهت شده است.»
دالای برای اثبات تفاوت ماهیتی میان اهداف ترکیه با اهداف ایران و روسیه در سوریه یادآور می‌شود: «به عنوان مثال، هدف ایران در از میان بردن معارضان سوری و تأیید مشروعیت حکومت اسد، کاملاً بر خلاف منافع ترکیه است. اگر ترکیه این اهداف را بپذیرد «مهم‌ترین برگ‌های برنده خود در مذاکرات راجع به سوریه را از دست خواهد داد و نفوذش در [تعیین سرنوشت] سوریه پس از بحران کنونی، بسیار محدود خواهد شد.»
نشریه آمریکایی ادامه می‌دهد: «دالای هم‌چنین دو عامل «ناشناخته» را نیز برمی‌شمارد و ادعا می‌کند که این دو عامل نیز بر روابط میان ایران و ترکیه تأثیر خواهند گذاشت: روند بحران خلیج [فارس]؛ و آینده روابط آمریکا و ترکیه، که دالای مدعی است با آینده روابط میان آمریکا و گروه‌های کرد در سوریه گره خورده است.» به‌رغم همه این‌ها، «دالای یادآور می‌شود که اصلی‌ترین (و شاید تنها) زمینه‌ای که ایران و ترکیه در آن واقعاً دیدگاه مشترکی دارند این است که هر دو طرف معتقدند احتمالاً به جای آن‌که (چنان‌که امیدوار بودند) طراح سوریه پس از بحران باشند، در معرض خطر تبدیل شدن به قربانیان پیامدهای این بحران قرار دارند.»
چنان‌که دیده‌بان محیط عملیاتی گزارش می‌دهد، دالای در توضیحاتی که به نظر می‌رسد اظهارات قبلی وی درباره عدم وجود دیدگاه‌های مشترک میان ایران و ترکیه را نقض می‌کند و اتفاقاً موضوعات مورد اتفاق‌نظر تهران و آنکارا را برمی‌شمارد، ادامه می‌دهد: «علاوه بر موضوع طراحی پیامدهای بحران سوریه، ایران و ترکیه مشترکاً با بازترسیم مرزهای منطقه‌ای نیز مخالف هستند؛ هم‌چنین هر دو کشور، مخالف آن هستند که منطقه توسط بازیگران خارجی بازطراحی شود.»
آخرین نکته‌ای که دالای در گزارش خود به آن اشاره می‌کند و مورد توجه بولتن ارتش آمریکا نیز قرار گرفته، دست برتر ایران نسبت به ترکیه در تحولات عراق و سوریه و دلیل آن از نظر این تحلیلگر ترک است. دالای در بخش انتهایی گزارش خود، دست برتر در عراق و سوریه را از آن ایران می‌داند و درباره دلیل آن این‌گونه می‌نویسد: «تصویری که طی چند سال گذشته به وجود آمده به ما نشان می‌دهد که ایران برای هر دو کشور [عراق و سوریه] یک چشم‌انداز یا تئوری مشخص را در نظر دارد؛ و این در حالی است که ترکیه برای این دو کشور صرفاً خطوط قرمز ترسیم کرده است.»