به گزارش مشرق، نمایان شدن پرچم‌های سیاه داعش در افغانستان موضوعی است که توجه بسیاری از رسانه‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی را طی ماه‌های اخیر به خود جلب کرده است. حدود ۲ سال پیش بود که اخبار ضد و نقیضی مبنی بر یارگیری توسط این گروه تکفیری- تروریستی در شمال و شرق افغانستان منتشر شد و به یکباره شاهد روی کار آمدن «ولایت خراسان» در کشور همسایه خود یعنی افغانستان بودیم. در طول این مدت تحلیل‌های متعددی از پایه‌گذاری داعش در افغانستان که گاه درست یا نادرست بود، در فضای رسانه‌ای کشور منتشر شد و ستون فقرات این مطالب را باید درگیری طالبان و داعش دانست.
این موضوع اگرچه مهم به نظر می‌آید اما نمی‌توان آن را اصل ماجرا به حساب آورد، چرا که انتقال عناصر داعش از غرب آسیا به افغانستان تنها به همین یک موضوع خلاصه نمی‌شود، بلکه هدف اصلی بهم ریختن جغرافیای «آسیای مرکزی» و خلق بحران جدید توسط واشنگتن است.
در این بین، هم‌مرز بودن روسیه با همسایگان افغانستان که امروز از آنها به عنوان جمهوری‌های جدا شده از شوروی سابق نام برده می‌شود، یکی از موضوعاتی است که تهدید داعش برای مسکو و امنیت ملی آن را مهم جلوه می‌دهد. به علاوه راهبرد آمریکا و ورود اروپا به مذاکرات صلح افغانستان تا امروز کارآمد نبوده و شاهد ادامه ناامنی و بهم‌ریختگی امنیتی در این کشور هستیم. این موضوع نه‌تنها در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند امنیت منطقه آسیای مرکزی و همسایگان افغانستان را تهدید کند، بلکه در آستانه برگزاری جام‌جهانی ۲۰۱۸ می‌تواند برای روسیه هم مشکل‌ساز شود. برای درک بهتر اوضاع سیاسی ـ امنیتی افغانستان و پاسخ به برخی سوالات که برآمده از حضور داعش و همچنین راهبرد آمریکا در افغانستان است، با «لوان جاگاریان» سفیر فدراسیون روسیه در تهران به گفت‌وگو پرداختیم.
***
هفته گذشته شاهد برگزاری همایش بین‌المللی افغانستان با موضوع «تامین امنیت منطقه‌ای آسیای مرکزی» در تاشکند، پایتخت ازبکستان بودیم که صلح با طالبان و وضعیت افغانستان محور اصلی آن بود. در این همایش «فدریکا موگرینی» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی هم حضور داشت و به نوعی شاهد پررنگ شدن حضور اروپایی‌ها در مساله صلح افغانستان هستیم؛ نقش کشورهای قاره سبز در این پرونده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
موضوع اصلی در مساله افغانستان رفتار و راهبردهای مخرب ایالات متحده است؛ اگر اروپا خواستار بازسازی و تامین امنیت در افغانستان است باید بتواند آمریکا را متقاعد کند از اتخاذ سیاست‌های دوگانه در این کشور بپرهیزد، چرا که تحرکات واشنگتن در افغانستان بویژه از زمانی که داعش در این کشور با عنوان «ولایت خراسان» ظهور یافته و شروع به کار کرده، بسیار مشکوک‌تر شده است. از این جهت روسیه بر اساس راهبرد امنیت ملی خود این اقدامات را لحظه به لحظه زیر ذره‌بین دارد و آنها را به دقت رصد می‌کند.
آمریکا مدعی است اقدامات گسترده‌ای علیه تروریست‌ها در افغانستان انجام می‌دهد و حتی در راهبردی که سال گذشته میلادی از سوی ترامپ درباره افغانستان اعلام شد به صورت شکلی به این موضوع اشاره شده است اما روسیه اسنادی دارد که نشان می‌دهد آمریکا و برخی همپیمانان اروپایی آن که در افغانستان در قالب ناتو یا هر ائتلاف دیگر حضور دارند با هلی‌کوپترهای ناشناس، تروریست‌ها اعم از داعش و القاعده را از مرکز و جنوب افغانستان به شمال این کشور انتقال می‌دهند؛ این روند دقیقاً تهدید امنیت ملی روسیه و مرزهای کشورمان به حساب می‌آید.
چند روز پیش «سرگئی لاوروف» (وزیر خارجه روسیه) رسماً اعلام کرد مسکو بشدت نگران اوضاع شمال افغانستان و حضور داعش در ولایت‌های بدخشان، تخار، جوزجان و فراه است و حتی مسؤولان امنیتی فدراسیون روسیه اعلام کردند تحولات شمال افغانستان را به صورت جدی رصد و پیگیری می‌کنند، لذا روسیه معتقد است سناریوی آمریکا در افغانستان در ادامه سوریه قرار دارد، چرا که دقیقاً مشخص است عناصر خارجی داعش از سوریه توسط معبرهایی وارد افغانستان می‌شوند که آمریکایی‌ها در آنجا ایستگاه اطلاعاتی یا پایگاه نظامی دارند. به این جهت است که روسیه بارها درباره وضعیت امنیتی شمال افغانستان و نحوه فعالیت داعش در این کشور هشدار داده است و این هشدار تنها مربوط به افغانستان نمی‌شود، بلکه کشورهای همسایه مانند ایران، پاکستان، تاجیکستان و جمهوری‌های جدا شده از شوروی را نیز در بر می‌گیرد.
نگاه روسیه به طالبان چگونه است؟ در ادبیات سیاسی- امنیتی مسکو چه تفاوتی میان طالبان و داعش وجود دارد؟
معتقدیم دولت وحدت ملی افغانستان باید با جریان طالبان وارد مذاکره شود. روسیه به هیچ‌وجه مانند آمریکا درصدد دیکته کردن سیاست‌های خود به کابل نبوده است اما بهترین راه برای خاتمه دادن به وضعیت فعلی افغانستان مذاکره با طالبان است. باید توجه داشته باشیم ایدئولوژی و استراتژی طالبان دقیقاً برخلاف اقدامات ایالات متحده است؛ به گونه‌ای که آنها به هیچ‌وجه تمایل ندارند نیروهای خارجی در کشورشان حضور داشته باشند اما ایالات متحده این موضوع را نادیده می‌گیرد.
برای اثبات این موضوع به تجربه خودم در افغانستان اشاره می‌کنم؛ بنده حدود ۶ سال در زمان شوروی سابق در افغانستان مشغول خدمت بودم، به گونه‌ای که مدتی در سفارت شوروی واقع در کابل حضور داشتم و مابقی آن را در کنسولگری شوروی در مزارشریف بودم و دقیقاً این موضوعات را به چشم دیده‌ام. شوروی مرتکب اشتباهات زیادی در افغانستان شد و همین موضوع باعث شد از این کشور خارج شود. به عنوان مثال ارتش شوروی با اندیشه‌های سوسیالیستی وارد خاک افغانستان شد و در مراسم‌ها سرود انترناسیونال نواخته می‌شد، در حالی که جامعه افغانستان دقیقاً یک جامعه اسلامی بود و این اندیشه‌ها را قبول نداشت و نمی‌توانست با آن کنار بیاید.
اشتباهات شوروی در افغانستان تنها در این موضوع خلاصه می‌شود یا مباحث دیگری هم وجود دارد؟
خیر! مسائل دیگری هم دخیل بودند؛ به عنوان مثال قصد داشتیم در افغانستان اصلاحات ارضی انجام بدهیم که باز هم با شکست روبه‌رو شدیم و در آنجا بود که مشاوران حزب کمونیست اعتراف کردند نتوانستیم ارزش‌های خود را در افغانستان به صورت علنی به کار ببندیم و این نشان خطای محاسباتی در تبیین راهبردهای شوروی در افغانستان است. همین موضوع در وضعیت فعلی و درباره آمریکا و ناتو اتفاق افتاده است؛ آنها هیچگاه از اشتباهات شوروی در افغانستان درس نگرفتند و نمی‌خواهند قبول کنند جامعه اسلامی افغانستان راهبرد و خط ایدئولوژیک و سیاسی آنها را قبول نمی‌کند. در حالت فعلی هم درک این موضوع از سوی واشنگتن و ناتو بسیار دیر شده است. از این جهت اوضاع افغانستان را نامناسب ارزیابی می‌کنم و متاسفانه آینده روشنی برای این کشور وجود ندارد، چرا که سیاست ایالات متحده در افغانستان که ۱۷ سال است در آنجا حضور دارد همچنان بر اساس آزمون و خطا پیش می‌رود و راهبرد مشخصی ندارد و همین موضوع دلیل اصلی ناامنی و بلاتکلیفی سیاسی و امنیتی در این کشور است.
راهبرد روسیه برای تحقق صلح در افغانستان چیست؟ آیا در آینده شاهد کنشگری پررنگ مسکو در این عرصه خواهیم بود؟
روسیه بارها تمایل خود برای حل و فصل مشکلات سیاسی و امنیتی افغانستان را اعلام کرده اما نیات و عکس‌العمل آمریکا به صورت دیگر نمایان شده است؛ به عبارت دیگر آنها خواهان حل و فصل این موضوع نیستند و برای تامین منافع خود، نه‌تنها افغانستان، بلکه حاضرند آسیای‌میانه را زیر آتش ببرند. مشکل اینجاست که آمریکا نمی‌خواهد یک راهبرد مشخص در کابل اتخاذ کند و همین موضوع موجب شده پرونده صلح افغانستان در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرد. روسیه بارها اعلام کرده کشورهایی مانند تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و سایر همسایه‌های افغانستان در آسیای میانه باید در این مذاکرات شرکت کنند اما ایالات متحده به هیچ‌وجه زیر بار نمی‌رود.
آیا تمام موانع صلح به دلیل راهبردهای بلاتکلیف آمریکا در افغانستان است یا اینکه مشکلات دیگری هم وجود دارد؟
خیر! آمریکا مانع اصلی مذاکرات صلح افغانستان است. روسیه با تمام کشورهای همسایه افغانستان و حتی با دولت وحدت ملی افغانستان رابطه خوبی دارد و می‌تواند در مذاکره با طالبان نقش موثری را ایفا کند. ما در تاجیکستان حضور نظامی داریم و پایگاه ۲۰۱ ما در آنجا فعال است؛ در سایر کشورهای حوزه آسیای میانه و قفقاز هم کنشگری سیاسی و امنیتی مثبت داریم اما متاسفانه مانع‌تراشی‌ها در پرونده افغانستان از سوی آمریکا همچنان ادامه دارد و شاهد ادامه ناامنی و ناپایداری سیاسی و امنیتی در این کشور هستیم.
فعال شدن سیاست کشورهای اروپایی در افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اروپایی‌ها در افغانستان دنباله‌رو سیاست‌های ایالات متحده خواهند بود و فکر نمی‌کنم بتوانند نقش موثری را در این پرونده ایفا کنند.
آقای سفیر! در آستانه برگزاری جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه هستیم؛ در ماه‌های اخیر شاهد تهدیدهای داعش نسبت به امنیت جام‌جهانی بوده‌ایم که بیشترین تهدید از ناحیه هسته‌های تروریستی حاضر در قفقاز و آسیای میانه متصور است؛ مسکو برای مقابله با این تهدیدات و تامین امنیت جام‌جهانی چه برنامه‌ای دارد؟
درباره مسائل امنیتی و مباحث سیاسی همکاری‌های نزدیکی با کشورهای مستقل و جمهوری‌های شوروی سابق داریم و نهادهای مختلف میان ۲ طرف در قالب کمیسیون‌ها و کمیته‌های گوناگون اقدام به تبادل اطلاعات و همکاری می‌کنند. این همکاری‌ها در چارچوب کشورهای مشترک‌المنافع و «سازمان همکاری شانگهای» و همچنین در چارچوب پیمان دسته‌جمعی که چند کشور عضو آن هستند پیگیری می‌شود؛ از این جهت بخوبی روی تحرکات در آسیای میانه و قفقاز اشراف داریم.
درباره تامین امنیت جام‌جهانی با تمام سرویس‌های اطلاعاتی کشورهایی که تیم‌های ملی فوتبال آنها در جام‌جهانی حضور خواهند داشت، کمیته مشترک تبادل اطلاعات تشکیل داده‌ایم که جمهوری اسلامی ایران هم یکی از آنهاست. از این جهت ۳ بازی تیم‌ملی ایران در شهرهای سن‌پترزبورگ، سارانسک و قازان، زیر چتر اطلاعاتی و امنیتی کامل قرار خواهد داشت و نمایندگان وزارت کشور روسیه با ایران و مابقی کشورها در ارتباط خواهند بود که تجربیات پیشین هم در این باره به کار بسته خواهد شد. سال گذشته تجربیات خوبی درباره برگزاری جام کنفدراسیون‌ها به دست آوردیم و درباره تامین امنیت جام‌جهانی هیچ مشکل و خطری وجود ندارد.
در ماه‌های اخیر شاهد فعال شدن فرانسه در سوریه و پرونده‌های خاورمیانه‌ای هستیم؛ آیا شاهد ظهور مجدد پلیس بد در منطقه خواهیم بود؟
روسیه خواهان آن است تا بداند سیاست فرانسه در سوریه چیست؛ پاریس اعلام کرده بود بشار اسد در قدرت بماند اما کمی بعد، موضع خود را تغییر دادند و جایگاهی برای رئیس جمهوری سوریه در آینده دمشق در نظر نگرفتند و کلاً مواضع آنها برعکس شد؛ حتی بشار اسد را مقصر اصلی معرفی می‌کنند. اینجاست که ما نمی‌توانیم نظر پاریس را تایید کنیم اما این باعث نمی‌شود گفت‌وگو با فرانسه را به کلی تعطیل کنیم، بلکه باید در سطوح مختلف با یکدیگر به مذاکره بپردازیم. همین اواخر فرستاده روسیه در پاریس با «فرانک ژوله» نماینده ویژه دولت فرانسه در امور سوریه مذاکره کرد اما اختلاف نظر ما با فرانسه آن هم درباره سوریه بسیار عمیق است ولی به هر حال نباید ناامید شد و به مذاکره ادامه خواهیم داد.
به عنوان آخرین سوال؛ سیاست اروپایی‌ها در غرب‌آسیا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امیدوارم اروپا بتواند در برخی مسائل کلیدی سیاست مستقل داشته باشد و اگر اینگونه نباشد و کشورهایی مانند آلمان و فرانسه نتوانند تصمیم درستی بگیرند، ورود آمریکا به سوریه دقیقاً همانند ورود دروغین آنها به عراق در سال ۲۰۰۳ خواهد شد.
در آن زمان «تونی بلر» نخست‌وزیر بریتانیا بود و با آمریکا در حمله به عراق مشارکت کرد که به وضوح دیدیم ادعای وجود سلاح‌های کشتار جمعی دروغ از آب درآمد و وضعیت عراق را به این روز انداختند. در آن موقع هیچ فرمان و دستوری از سوی شورای امنیت صادر نشده بود و آمریکا یکجانبه عراق را هدف قرار داد که تمام این روند دروغ بزرگ بود.
درست است که تونی بلر عذرخواهی کرد اما واقعاً چه کسی جوابگوی خون‌های ریخته شده در عراق است؟ این روند را در سوریه بویژه در پرونده خان شیخون و غوطه‌شرقی به وضوح مشاهده کردیم. در آنجا هم ادعای استفاده از سلاح شیمیایی مطرح شد و دقیقاً ادعای آنها همانند عراق دروغ است، لذا اگر اروپا نتواند به صورت مستقل و هوشمندانه تصمیم بگیرد بدون تردید می‌تواند همانند بریتانیا در زمان تونی بلر، شریک جرم ایالات متحده در سوریه به دنیا معرفی شود.
منبع: روزنامه وطن امروز