گروه فرهنگ و هنر مشرق - گزارش معرفی کتاب «نه گفتن کافی نیست؛ مقاومت در برابر شوک‌های جدید و به دست آوردن جهانی که می‌خواهیم» در زمانی نوشته می‌شود که جهان در «شوک» رسانه‌ای حمله موشکی مشترک آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه است. حمله‌ای که دقیقاً شاهدی بر مدعیات نویسنده کتاب، خانم «نیومی کلاین» است!
نیومی کلاین ژورنالیست کانادایی-آمریکایی که طی چند سال گذشته کتاب‌ها و مقالات گوناگونی را در نقد اقتصاد نئولیبرال و شرکت‌های تجاری منتشر کرده است. می‌توان او را یک چپ‌گرا به حساب آورد اما نه یک چپ ارتدکس. بلکه چپی جدید که به احزاب و کمپین‌های چپ‌گرا نیز منتقد است.
او بعد از کتاب‌های «نه گفتن به لوگو: هدف قراردادن برندهای زورگو» و «دکترین شوک؛ ظهور سرمایه‌داری فاجعه‌بار» در ژوئن سال 2017 کتابی با عنوان «نه گفتن کافی نیست؛ مقاومت در برابر شوک‌های جدید و به دست آوردن جهانی که می‌خواهیم» منتشر کرد که می‌توان آن را یکی از آثار برجسته روزنامه‌نگاری تحقیقی و تحلیلی در نقد آمریکای پساترامپ به‌حساب آورد.
نیومی کلاین در این کتاب درصدد است تا پدیده ترامپ و «ترامپیسم» را قابل فهم کند. او برای توضیح این پدیده از واژه «شوک» استفاده کرده است. به زعم کلاین، ترامپ و انتخاب شدنش به ریاست جمهوری آمریکا می‌تواند به‌مثابه یک شوک در نظر گرفته شود. همچنین اقدامات ترامپ نیز در قالب راهبرد شوک تعریف می‌شود و اکنون ما می‌توانیم با بصیرتی که کلاین به ما داده است، حملات اخیر سه کشور غربی به سوریه را در چارچوب همان «شوک‌درمانی» ببینیم که نویسنده آن را در این کتاب و کتاب مهم و مفصل قبلی خود با عنوان «دکترین شوک؛ ظهور سرمایه‌داری فاجعه‌بار» تعریف کرده است.
کلاین در تعریف دکترین شوک می‌نویسد: «اصطلاح دکترین شوک تاکتیک کاملاً وحشتناکی را توصیف می‌کند که برای سوءاستفاده از سردرگمی مردم پس از یک شوک جمعی (جنگ‌ها، کودتاها، حملات تروریستی، سقوط بازارها یا بلایای طبیعی) به‌صورت نظام‌مند جهت پیشبرد اقدامات افراط‌گرایانه‌ای استفاده می‌شوند که به نفع شرکت‌ها هستند و اغلب شوک‌درمانی نامیده می‌شوند.»
نویسنده معتقد است ترامپ راهبرد شوک‌درمانی را دقیقاً در راستای منافع شرکت‌ها به کار می‌بندد. این راهبرد با ایجاد شوک‌های گوناگون و ایجاد شرایط اضطراری، قوانین و مقررات عادی را که عمدتاً حافظ منافع عمومی و ضامن دموکراسی و تأمین اجتماعی و امنیت و صلح است، کنار می‌زند و زمینه را برای سودجویی برندهای تجاری و شرکت‌های فعال بازار آزاد مساعدتر می‌کند.
به نظر کلاین، اوج و قله سوداگری و سلطه‌گری برندها در خود برند ترامپ و شرکت‌های وابسته به او نمایان می‌شود و ریاست جمهوری ترامپ در حقیقت تاج‌گذاری و بسط برند ترامپ است.
او ستون‌های اصلی پروژه‌های سیاسی و اقتصادی ترامپ را این‌گونه برمی‌شمارد: «بنیان‌فکنی دولت قانونی، حمله تمام‌عیار به دولت رفاه و خدمات اجتماعی، راه‌اندازی جنون استفاده از سوخت‌های فسیلی و راه‌اندازی یک جنگ تمدنی علیه مهاجران و تروریسم اسلام‌گرایان افراطی.»
نوک پیکان حمله کلاین به سمت سیاست‌های نئولیبرالیستی و نژادپرستانه‌ای است که توسط ترامپ در حال گسترش است. این کتاب برخلاف کتاب‌های پیشین نویسنده که در طی چند سال تحقیق و پژوهش نوشته می‌شده است، ظرف چند ماه و در حجمی کمتر نوشته شده و مخاطب عام‌تری را شامل می‌شود. بسیاری از اطلاعات کتاب حالت روزمره و خبری دارد و چه بسا دیرخواندن کتاب موجب کهنه شدن اخبار درج شده در کتاب شود. هر چند نظرگاه تحلیلی‌ای که نویسنده به ما می‌دهد به هیچ وجه کهنه نمی‌شود و حتی می‌تواند ما را در پیش‌بینی وقایع آینده و مصون ماندن از تبعات شوک‌های احتمالی تصمیمات ترامپ یاری کند.
کتاب از چهار بخش و 14 فصل و یک الحاقیه تشکیل شده است. چهار بخش کتاب عبارتند از: 1- چطور به اینجا رسیدیم: ظهور ابربرندها 2- حالا کجا هستیم: آب‌وهوای نابرابری 3- اوضاع چگونه می‌تواند وخیم‌تر شود: شوک‌هایی که در راه هستند 4- چطور می‌توان اوضاع را بهتر کرد.
نویسنده در 14 فصل کتاب به طور مفصل و همراه جزییات، ایده اصلی خودش را بسط می‌دهد و ضمن آن موضوعاتی مانند برندهای تجاری، بحران‌های آب‌وهوایی و زیست‌محیطی، پوپولیسم اقتصادی، بحران دموکراسی و حوزه عمومی و... را مطرح می‌کند. آنچه در این کتاب و به‌ویژه در بخش چهارم آن قابل مشاهده است، امیدی است که نویسنده به بهتر شدن شرایط می‌دهد. او در بخش چهارم کتاب توضیح می‌دهد که چگونه «نه گفتن به ترامپ» کافی نیست و از لزوم یک «بله گفتن» به تصویر و برنامه‌ای سخن می‌گوید که ما را در راه مبارزه یاری می‌کند و نمی‌گذارد از مسیر خارج شویم. او معتقد است که احزاب میانه‌رو هرچند سیاست‌های محدودی را برای بهتر شدن اوضاع وضع کنند اما نمی‌توانند یک «بله» جذاب را برای مردم به ارمغان بیاورند. زیرا همان اعتقاد به بازارهای مالی و مصرف‌گرایی همراه با شادی بی‌انتها در آنان نیز وجود دارد. کلاین همچنین راهکار احزاب چپ‌گرا و سرکش آمریکا و هر کجای دیگر جهان را ناکافی توصیف می‌کند و معتقد است آنها مشکل را به تمامی درک نکرده‌اند و بیشتر بر مسائل گذشته توجه داشته‌اند و نیازهای اساسی را در نظر نگرفته‌اند.
کلاین در بخش نتیجه‌گیری ابتدا یک راهکار شخصی برای مقابله با ایده ترامپ ارائه می‌دهد: ترامپ درونت را بکش! او به انگاره‌هایی اشاره می‌کند در همه ما ممکن است وجود داشته باشد و زمینه را برای بسط سیطره ترامپیسم فراهم می‌کند. انگاره‌هایی مانند اینکه «طمع چیز بدی نیست» یا «هرکس ناتوان است و شرایط بدی دارد مستحق آن بوده است».
او با بازخوانی برخی تجربیات در زمینه مقاومت در برابر شوک‌ها، مردم را به واکنش در برابر شوک‌های آینده فرامی‌خواند و در انتها به سبک چپ‌گرایان،
در الحاقیه کتاب با عنوان «مانیفست جهش» مرام‌نامه خود را برای مبازره در راه بهبود سیاست‌گذاری‌ها و اثرگذاری بر فرآیندها ارائه می‌دهد. مترجم کتاب، آقای محمدرضا فرهادی‌پور در گفت‌وگو با «صبح نو» درباره علت توجهش به این کتاب و ترجمه آن خاطره جالبی را بیان می‌کند: من 50 صفحه از این کتاب را خوانده بودم که در جایی از آن نویسنده گفته بود که «استیو بنن» که یکی از استراتژیست‌های اصلی ترامپ است، شاید زمانی که شما این کتاب را می‌خوانید برکنار شده باشد چراکه ترامپ حتی بنن را هم نمی‌تواند تحمل کند. همان شب اخبار ساعت 12 اعلام کرد که بنن برکنار شد! آن وقت من فهمیدم که نویسنده چیزهایی از درون می‌داند و از قضا پیش‌بینی‌هایی کرده است که به تحقق پیوسته است.
فرهادی‌پور درباره آورده‌های این کتاب برای جامعه ایرانی این‌طور می‌گوید: بخش زیادی از کتاب صرف توضیح این مطلب شده است که به ما بگوید نوع تفکر ترامپ را که نظام‌مند نیست و نظم موجود را به هم می‌زند و قابل پیش‌بینی نیست و به‌دنبال حداکثر کردن منافع یک گروه خاص سرمایه‌دار است، باید به هم بزنیم. یک زاویه دیگر اهمیت کتاب برای ما تغییرات زیست‌محیطی است که در جامعه ما هم مشهود است و این کتاب به طور مفصل به آن پرداخته است. نکته دیگر کتاب بحث توزیع درآمد است که در اقتصاد ما حتی نابرابرتر از اقتصاد آمریکاست و اقتصاد نئولیبرال و ترامپ در مسیر نابرابرتر کردن آن قدم برمی‌دارد و این سیاست‌ها ممکن است در ایران هم اجرا شود. موضوع جنگ‌ها و حملات به خاورمیانه از سمت ترامپ و شوک‌های حاصل از آن نیز کاملاً به ما و جامعه ما مربوط می‌شود.
انتشارات «آمه» کتاب «نه گفتن کافی نیست» را با ترجمه آقای محمدرضا فرهادی پور در 350 صفحه به قیمت 45هزار تومان در واپسین روزهای زمستان سال 1396 منتشر و روانه بازار نشر کرده است.
*روزنامه صبح نو