به گزارش گروه فرهنگ و هنر مشرق، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به‌عنوان یکی از بزرگترین رویدادهای فرهنگی کشور، میعادگاهی برای پیوند کتاب با دوستداران آن است. هرساله آثار بسیاری در حوزه‌های مختلف تخصصی و عمومی از سوی ناشران و مراکز علمی ایران و کشورهایی از قاره‌های مختلف به اهالی فرهنگ، علم، ادب و هنر عرضه می‌شود و بسیاری نهادها و موسسات علمی دولتی و غیردولتی نیز دستاوردهای خود در حوزه کتاب را ارائه می‌کنند. موسسه خانه کتاب نیز در کنار دیگر فعالیت‌های خود در این آوردگاه بزرگ کتاب، معرفی بهترین‌های حوزه‌های تخصصی را از ماموریت‌های اصلی خود می‌داند. در این راستا در نمایشگاه پیش‌رو که از 12 تا 22 اردیبهشت‌ماه در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) برپاست، آثار برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی در دوره‌های مختلف از سوی موسسه خانه کتاب به نمایش گذاشته می شود.
در این گزارش برخی از آثار راه‌یافته به مرحله نهایی سی‌وپنجمین دوره جایزه کتاب سال در گروه دین، به علاقه‌مندان معرفی و پیشنهاد شده است.
خاندان‌های شیعه: خاندان ابورافع (پژوهش و بازسازی میراث مکتوب خاندان ابورافع)/ تالیف منصور داداش‌نژاد/ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/ 384 صفحه
یکی از کهن‌ترین خـاندان‌های علمی شیعه که در خدمت اهل بیت (ع) بوده و سهم قابل‌توجهی در انتقال میراث ائمه (ع) به نسل‌های بعد داشته اند خاندان ابو رافع است که فعالیت‌های علمی و فرهنگی ایشان در این نوشته تحقیق، پژوهش و باز سازی شده است. شناسایی و نشان دادن سهم این خاندان در تحولات فرهنگی شیعه با مطالعه روایات نقل شده از ایشان در لابلای متون حدیثی، تاریخی و دیگر منابع، محقَق شده است. با مطالعه تک‌تک روایات نقل شده و منسوب به این خاندان تلاش شده گرایش‌هایشان و میزان تأثیر آنان در این عرصه بازنمایی شود.
در پژوهش حاضر ضمن شناسایی و ارائه شرح حال افراد و وابستگان به این خاندان، روایات برجای مانده از آن‌ها سنخ‌شناسی شده و در پایان میراث برجای مانده آنان ذیل چهار کتاب «اخبار ابی رافع»، «السنن و الاحکام»، «قضایا امیر المؤمنین(ع)» و «تسمیه من شهد مع علی(ع) حروبه» گردآوری و تنظیم شده است.
دین رسانه‌ای، آثار و پیامدها: تبیین و بررسی حضور مفاهیم دینی در رسانه‌های جمعی و الکترونیکی/ تالیف عصمت‌الله احمدی‌رشاد/ بوستان کتاب/ 336 صفحه
دین تحت‌تأثیر «رسانه‌ای شدن» تغییرات فاحشی را در محتوا و روش خود پذیرفته و به‌عنوان یک فهم فرافرهنگی، فراتر از ساختار فکری جامعه، از راه رسانه‌ها و گفتمان‌های عمومی، تحقق می‌یابد. رسانه‌ها شکل جدیدی از دینداری را تولید و رابطه جدیدی بین دین، سیاست، زندگی و اقتصاد برقرار می‌کنند.
کتاب «دین رسانه‌ای»، حاصل کاوش‌های فکری نویسنده آن درباره مسائل فوق است. احمدی‌رشاد در این کتاب، در پنج فصل به آثار و پیامدهای دین رسانه‌ای پرداخته و حضور مفاهیم دینی را در رسانه‌های جمعی و الکترونیکی تبیین و بررسی کرده است. عناوین فصل‌های کتاب عبارتند از: ادبیات و مفاهیم، چارچوب نظری رسانه و دین، ابعاد اجتماعی و دینی رسانه‌ای شدن، آثار و پیامدهای حضور دین در رسانه‌های تکنولوژیک و نتیجه و دسته‌بندی.
سیاستگذاری فرهنگی مسجد در جمهوری اسلامی ایران/ تالیف میثم فرخی/ دانشگاه امام صادق علیه‌السلام/ 386 صفحه
در این کتاب به‌طور خاص دو موضوع مورد بررسی قرار گرفته است؛ نخست، تبیین رابطه حکومت و مسجد و دوم نقش سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با حوزه مسجد. در این پژوهش، چند اتفاق خوب روی داد که برخی برای نخستین‌بار بوده است. مورد نخست، مربوط به مهمترین اقدامات سیاستی پیامبر (ص) در حوزه مسجد است که براساس منابع تاریخ‌پژوهی و سیره‌پژوهی صورت گرفت. مورد دیگر، مختصات حوزه مسجد در جمهوری اسلامی ایران است که در این زمینه تمام بیانات امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری تجزیه و تحلیل شد. معرفی جایگاه، رویکرد و نحوه ظهور و بروز حکومت در حوزه مسجد نیز از دیگر محورهای مورد بحث در کتاب است.
کتاب به خلأهای حوزه مسجد از دریچه سیاستگذاری، پاسخ جامع و کاملی (شامل خطمشی، پیشنهاد و بررسی مشکلات) داده است. روش‌مند بودن از دیگر ویژگی‌های این اثر است؛ در این کتاب از روش‌های مختلف پژوهش از جمله سیره‌پژوهی، سیاست‌پژوهی، تحلیل محتوا و مطالعه اسنادی استفاده شد. درباره مسجد کارهای مختلفی صورت گرفته، ولی در این کتاب از دریچه بحث‌های نظری، یک کار جدی درباره یک نهاد دینی انجام شده است.
مطالعه تطبیقی سازمان روحانیت کاتولیک و تشیع/ تالیف علی الشیخ/ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی/ 400 صفحه
مسیحیت کاتولیک و اسلام شیعی، بنابر گستردگی و سابقه پرفراز و نشیب خود، از سازمان روحانیت فعال و منسجمی برخوردارند که فرهنگ خاصی را پدید آورده‌اند و نقش‌ها و اهداف به‌خصوصی را برای خود تعریف کرده‌اند. مطالعات زیادی چه از درون روحانیت شیعه و کاتولیک و چه از بیرون، در تعریف و تحلیل و حتی نقد و بررسی آن‌ها انجام شده است؛ اما افراد کمتری به فکر مقایسه این دو سازمان افتاده‌اند. مقایسه دو سازمان روحانیت کاتولیک و شیعه، از آن‌جایی‌که در دو بستر تاریخی و جغرافیایی متفاوتی شکل گرفته‌اند، می‌تواند باعث انتقال تجربیات مفید و توسعه و بهبود عملکرد آن‌ها در حیطه فعالیت‌هایشان شود. همکاری متقابل که تا پیش از گسترش ارتباطات در دوره معاصر مفهومِ چندان متداولی نبوده است، امروزه به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است.
این کتاب از چهار بخش با عنوان‌های «زایش و شکل گیری؛ مطالعه دوره آغازین سازمان‌های روحانیت کاتولیک و تشیع»، «ساختار داخلی سازمان روحانیت کاتولیک و روحانیت تشیع؛ نظام آموزشی، تبلیغی، قضایی، إداری و اقتصادی»، «وظایف و کارکردهای سازمان روحانیت کاتولیک و تشیع؛ تبلیغی و آموزشی، اجتماعی و عمومی، سیاسی و فرهنگی» و «بررسی تعاملات اجتماعی سازمان روحانیت کاتولیک و تشیع با نهادها و سازمان‌های دیگر».
مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین/ تالیف مسعود معینی‌پور/ سوره مهر/ 280 صفحه
در این مجموعه مقالات، تلاش شده با رویکردی جامعه‌شناختی، ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی اربعین به مثابه یکی از مهمترین مناسک دینی بررسی شود.
کتاب «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» به چهار فصل تقسیم می‌شود؛ فصل نخست این کتاب با عنوان «مدنیت و امت در بستر اربعین» به موضوعاتی مانند ظرفیت‌های تمدنی کنگره اربعین، مدنیت و معنویت در آن و تلاش‌های راهبردی در تاثیرات راهپیمایی اربعین بر تمدن‌سازی اسلامی پرداخته است. فصل دوم با عنوان «ظرفیت‌های کلان اجتماعی یک آیین دینی» موضوعاتی از قبیل ظرفیت‌های گردهمایی اربعین، فرصت‌های پنهان آن، مدیریت رسانه‌ای و اصلاح الگوی زیارت گردشگرانه را مورد بررسی قرار داده است.
کتاب «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» در فصل سوم خود با عنوان «آیین حسینی؛ ظرفیت های فرادینی» درباره نقش آیین اربعین به منزله گفتمانی برای تعامل و تفاهم گفتمان‌های متنوع مذهبی، آیین اربعین و جهانی‌سازی و ظرفیت‌های فرادینی و بین‌المللی مراسم اربعین حسینی(ع) بحث می‌کند. فصل چهارم و پایانی این کتاب هم که عنوان «الگویی برای مطالعات آینده اربعین پژوهشی» را به خود گرفته با محور قرار دادن مطالعات و پژوهش‌هایی که درباره این رویداد بزرگ صورت می‌گیرد، تلاش دارد یک الگوی نظری برای این پژوهش‌ها بازشناسی کند.
کتاب «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» جزو اولین تلاش‌های فکری اندیشه‌ای در زمینه نظریه‌پردازی درباره رویداد بزرگ و گردهمایی عظیم شیعیان در آیین اربعین حسینی(ع) است.
اسلام در سن‌پترزبورگ/ تالیف گروهی از نویسندگان، ترجمه مهناز نوروزی/ مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)/ 1000 صفحه
دانشنامه اسلام در سن‌پترزبورگ یکی از کتاب‌های مجموعه «اسلام در فدراسیون روسیه» است که تألیف آن‌ها به همت گروهی از نویسندگان، مورخان و اسلام‌شناسان روسی از سال 2007 آغاز شده است. اسلام و مسلمانان همواره جزء لاینفک تاریخ و فرهنگ سرزمین روسیه بوده‌اند.
این کتاب به‌طور جامع و کامل به بررسی و مطالعه چگونگی گسترش اسلام در سن‌پترزبورگ و نواحی شمال غربی روسیه، تحولات پیشین و کنونی تمدن اسلامی و فرهنگ مسلمانان می‌پردازد. این مباحث در قالب موضوعات گوناگونی مانند: معرفی شخصیت‌های مهم نظامی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی؛ اسلام‌شناسی؛ معرفی مراکز، مؤسسات و انجمن‌های اسلامی؛ تاریخ‌نگاری روسیه در قالب مفاهیم دینی و مذهبی؛ زندگی و فعالیت مسلمانان در دوره‌ها و موقعیت‌های گوناگون؛ قرآن‌شناسی؛ هنر و معماری اسلامی؛ توضیح و تفسیر اصطلاحات و لغات مذهبی و غیره مطرح شده است.
اسطوره به روایت تصویر/ تالیف کریستوفر دل، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور/ پیکره/ 288 صفحه
کتاب حاضر به کمک تصاویر از سراسر جهان گردآوری شده، به اسطوره‌ها می‌نگرد. گاهی با باورهایی که این تصاویر رقم می‌زنند هم‌عصرند و گاهی مربوط به اعصار متأخرند. این کتاب به هشت بخش تقسیم شده که دلایل جذابیت اسطوره‌ها را برای مخاطب فاش می‌کند. کتاب با بررسی قلمرو فرا طبیعی آغاز می‌شود، سرچشمه‌ها و انواع گوناگون موجوداتی را که در قلمرو فرا طبیعی هستند، بررسی می‌شوند و در پایان با عمق بیشتری به قهرمانان اساطیری و برخی از ماجراجویی‌های اصلی آن پرداخته می‌شود.
خاندان پیامبران در کتاب مقدس و قرآن/ سیدروح‌اله شفیعی/ دانشگاه ادیان و مذاهب/ 600 صفحه
نخستین گفتار کتاب به «کلیات پژوهش» اختصاص دارد که در آن مواردی همچون زمینه پژوهش، بایستگی پژوهش، پرسش‌های کلیدی پژوهش، فرضیه پژوهش و تنگناهای فراروی پژوهش مطرح شده است. «روش‌شناسی پژوهش» موضوع دومین گفتار کتاب است که با نگاهی گذرا به بررسی‌های تاریخی و تطبیقی در حوزه الهیات، جایگاه کتاب مقدس در دستگاه اندیشه یهودی و مسیحی، چیستی مقایسه قرآن و کتاب مقدس، پیشینه و چیستی بینامتنیت، بازیابی پیشینه رهیافت تفسیری بینامتنی میان قرآن و کتاب مقدس و رهیافت تفسیری بینامتنی میان قرآن و کتاب مقدس را بررسی کرده است.
نویسنده در سومین گفتار با محوریت «گردآوری و پردازش داده‌ها» که بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده، به مباحثی مانند پیامبری و پیامبران، سازوکارهای انتقال جایگاه و کارکردهای پیامبران در کتاب مقدس و قرآن، خانواده و پیوندهای خویشاوندی از نگاه جامعه‌شناسی و روان‌شناسی، نگرش کتاب مقدس و قرآن به پیوندهای خویشاوندی خدا-انسان، نگرش کتاب مقدس و قرآن به پیوندهای خویشاوندی انسان-انسان، خاندان پیامبران مشترک میان قرآن و کتاب مقدس و خاندان پیامبران ویژه قرآن پرداخته است. گفتار پایانی این کتاب نیز به جمع‌بندی مباحث اختصاص دارد.
خدای عشق و مسئله شر (توصیف، بررسی و نقد تئودیسه ایرنائوسی پرورش روح جان هیک)/ تالیف اکرم خلیلی نوش‌آبادی/ کتاب طه/ 362 صفحه
جان هیک از جمله متفکرانی است که در کتاب «خدای عشق و مسأله شر» صادقانه به دنبال تبیین معقولی از دین در دنیای مدرن است. مسأله‌ای که او در این کتاب به آن می‌پردازد، در مورد علت وجود شر و ارتباط آن با عشق خداوند به انسان‌هاست. در واقع تأکیدی که مسیحیت بر خدا دارد، به‌عنوان خدای عشق با آنچه از مسیحیت در جهان می‌بینیم، تعارض دارد؛ اگر خدا عاشق انسان‌هاست، باید این عشق در آفرینش تجلی پیدا کند.
هیک برخلاف آگوستین «گناه اولیه» را اسطوره‌ای می‌داند و معتقد است مسأله شر نه تنها برای مؤمنان اهمیت دارد و گاهی ایمانشان را از آن‌ها می‌ستاند، بلکه برای غیرمؤمنان هم مسأله شر مهم است. جان هیک معتقد است هر مساله‌ای در ارتباط با غایت و کاربردش، خیر یا شر است؛ مثل چاقوی تیز. هرچه در این جهان است، وقتی آن را به خیر و شر توصیف می‌کنیم، معمولا با مبنایی در ارتباط است. برخی لذت شخص را مبنا قرار می‌دهند و می‌گویند چون برخی علل این آسایش و لذت را از من می‌گیرد پس شر وجود دارد؛ در حالی‌که هیک معتقد است اگر واقعا خدا را در ارتباط با جهان ببینیم، خدا آنچه انجام می‌دهد، خیر است. هیک با مثالی تصریح می‌کند پدر عاشق نسبت به فرزندش این طرح را دارد که تمام ظرفیت‌های وجودی‌اش به کمال برسد، برای همین با وجود برخی مسائل به ظاهر شر، این فضایل اخلاقی و ارزش‌ها معنی پیدا می‌کند.
تاریخ اندیشه‌های دینیتالیف میرچا الیاده/ ترجمه بهزاد سالکی/ بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه
کتاب «تاریخ اندیشه‌های دینی» جلد سوم، نوشته «میرچا الیاده» و ترجمه‌ی «بهزاد سالکی» است و از محمد (ص) تا عصر اصلاحات را شرح می‌دهد. «ادیان اوراسیایی باستان: ترک – مغول‌ها، فینو-اوگری‌ها، بالتو-اسلاوها»، «کلیساهای مسیحی تا بحران شمایل شکنی (سده هشتم تا نهم)»، «محمد (ص) و ظهور اسلام»، «آیین کاتولیک غربی از شارلمانی تا یواخیم فیوره»، «الهیات مسلمانان و سنت‌های عرفانی»، «یهودیت از قیام برکوخباتا حسیدیسم» عنوان برخی از فصل‌های کتاب است.
در توضیحات پشت جلد کتاب آمده است: «تاریخ اندیشه‌های دینی را میراث بزرگ میرچا الیاده و منبعی ضروری برای نسل‌های آینده می‌دانند؛ میراث و منبعی برای تجدید نظر مستمر در رابطه ما با امر مقدس. این اثر سه جلدی، گویای عشق او به دانش و اشراف عمیق او به بعد دینی تاریخ انسان است. کمتر اندیشمندی با این میزان دانش و معرفت، در عرضه علم و شناخت خود، چنین سخاوتمند و با وجدان بوده است. این جلد تکمیل کننده سه‌گانه «تاریخ اندیشه‌های دینی» است. الیاده در کتاب سوم، ظهور و خاستگاه دین اسلام را تشریح کرده و علاوه بر روند تغییرات در دین یهودیت، هندوئیسم، بودائیسم و مسیحیت تا دوره اصلاح دینی، به الهیات مسلمانان بر پایه شخصیت‌های تاثیرگذاری چون ابن عربی و جلال‌الدین محمد مولوی نیز پرداخته و چشم‌انداز با ارزش برای محققان گشوده است.»
برترین هدف در برترین نهاد: پرتوی از زندگی امام حسین علیه‌السلام/ تالیف شیخ عبدالله علایی، ترجمه سیدمحمدمهدی جعفری/ اطلاعات/ 680 صفحه
کار بسیار مهم نویسنده در این کتاب، تحلیل اوضاع و شرایط سیاسی، اجتماعی و حتی عقیدتی و فرهنگی جامعه عرب از پیش از اسلام تا قیام امام حسین (ع) در سال در یثرب دو جامعه متمدن زندگی می‌کردند؛ یکی یهود که از قرن اول قبل از میلاد مسیح از فلسطین به یثرب کوچ کرده و تمدن بنی‌اسرائیل را در آنجا پایه‌گذاری کردند و گروه دیگر تمدن سبائی و قبایل اوس و خزرج که از یمن به مدینه کوچ کرده بودند؛ پیامبر (ص) به یثرب هجرت کرد که اسلام را به این دو جامعه متمدن عرضه کند.
از جمله مهمترین مباحث مطرح شده در این اثر، ریشه‌یابی و علت قیام، تجزیه و تحلیل شخصیت یزید و بنی‌امیه، تجزیه و تحلیل شخصیت امام حسین (ع) در چارچوب بنی‌هاشم و خاندان رسول الله (ص) است. برای اینکه بدانیم یک نهضت چگونه شکل گرفته، انجام شده و چه نتیجه‌ای داشته، بررسی زمینه‌ها لازم است.
نویسنده به‌ویژه در جلد سوم کتاب، امام حسین (ع) را مظهر اخلاق انسانی در مقابل یزید و معاویه به‌عنوان مظهر اخلاق قبیله‌ای که تظاهرشان به اسلام برای رسیدن به قدرت و عقب نیافتادن از قافله روز بود، معرفی کرده است. وی در کتاب بیان کرده که هرکس دیگری هم جای امام حسین (ع) بود، یزید با او مخالفت می‌کرد، چراکه یزید کینه اسلام را در دل داشت. ایستادگی امام حسین (ع) مقابل یزید، برای تاریخ درسی بود که باید مقابل جامعه قبیله‌ای ایستاد.
طبقات اعلام‌الشیعه: نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر/ تالیف آغابزرگ الطهرانی/ تصحیح محمد طباطبائی بهبهانی (منصور)/ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی/ 710 صفحه
شیخ آقا بزرگ تهرانی، دایرةالمعارفی به نام طبقات اعلام الشیعه در سرگذشت احوال علمای سده چهارم تا چهاردهم هجری فراهم آورده است. وی با مراجعه و کنکاش در کتابخانه‌ها و با بهره‌گیری از منابع و نسخه‌های خطی فراوان به این مهم دست یافته است.
انگیزه نویسنده از تألیف این اثر گران‌سنگ، تهیه زندگی‌نامه و فهرستی از تألیفات و آثار قلمی شیعه است.
وی افزون بر عنوان کلی «طبقات اعلام الشیعه» برای مجموعه خویش، برای هر قرن نام خاصی برگزیده است. برای مثال برای ترجمه علمای قرن سیزدهم کرام البرره و برای علمای قرن چهاردهم نقباء البشر. مصحح این اثر با استفاده از منابع و نسخه‌های خطی با یادداشت‌های کتابشناسانه خویش به غنای کتاب افزوده است.
شهید ثانی: پژوهشی در زندگی، کارنامه علمی و روزگار او/ تالیف محمدکاظم رحمتی/ بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی/ 780 صفحه
موضوع اصلی کتاب، مقالاتی درباره فقیه نامور شیعی قرن دهم به نام زین‌الدین بن علی عاملی و میراث علمی اوست که هنوز هم برخی آثار وی تدریس می‌شود و در بسیاری حوزه‌ها تالیفات این فقیه، بدیع و همچنان محل مراجعه است. کتاب در حقیقت ترجمه مقالات دون استوارت و برخی مقالات بنده و حاصل دو دهه تحقیق درباره شهید ثانی است.
این کتاب با مقدمه بلند درباره تحولات دینی عصر صفویه در قالب مقالات بلندی از جنبه‌های مختلف زندگی شهید ثانی که برخی از آن‌ها برای فهم تاریخ صفویه نیز اهمیت دارد، آغاز و در ادامه براساس بررسی نسخه‌های خطی متعدد از کتابخانه‌های داخل و خارج، نکات مهمی از زندگی این فقیه برجسته شیعی بیان و در پایان سال‌شمار دقیقی از زندگی شهید ثانی ارائه شده است. / ایبنا