گروه فرهنگ و هنر مشرق - همیشه یکی از دغدغه‌های مخاطبان نمایشگاه کتاب این است که چه کتابی را خریداری کنند، اینکه کتاب‌ها را از کدام نشر بگیرند یا اصلا ملاک انتخاب‌شان برای خرید کتاب چه باشد؛ دغدغه‌هایی که گاهی جدی می‌شود و مخاطب را در سالن‌های شلوغ نمایشگاه کتاب سرگردان می‌کند. به‌همین‌منظور در این گزارش به معرفی چند کتاب پرداخته‌ایم که می‌تواند مخاطب را در آن همهمه و شلوغی برساند به مقصد اصلی.
شش گوشه
کتاب «شش گوشه» به مستندنگاری مراحل نصب ضریح مطهر امام حسین(ع) پرداخته است. حامد حجتی برای مستندنگاری این واقعه، بیش از ۵۰ روز در کربلای معلی حضور داشته و از نزدیک در مراحل مختلف نصب آن ضریح بوده و مشاهدات خود را از اصل و حواشی این کار به رشته تحریر درآورده که در این کتاب آمده است. این کتاب توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. در بخشی از این کتاب آمده است: «کاش یک چشم بینایی میدید که به هر قطعه این ضریح نقرهای زیبا چقدر دل دخیل بسته است.
حاج محمود میگفت داخل دفتر کارگاه ضریح نشسته بودیم. پیرزنی آمد و گفت میخواهم کمک کنم. وقتی به داخل راهنماییاش کردیم از همان بیرون کفشهایش را درآورد. در و دیوار دفتر را میبوسید و گریه می‌کرد. آمد وسط دفتر دو رکعت نماز خواند. بعد ۴۳هزار تومان درآورد و گفت این تمام پسانداز یکساله من است؛ تقدیم به امام حسین ... پیرزن گفت من گونی میدوزم و بابت هر گونی مبلغ کمی میگیرم. همه داراییام فدای اربابم. حالا اگر این پارههای دل نیست، پس چیست؟ این رفتار عاشقانه را کجا باید پیدا کنیم؟»
سالیان
کتاب «سالیان» اشعار جدید سجاد سامانی است که مشتمل بر ۴۰ غزل عاشقانه، مناجات و آیینی در ۸۵ صفحه است. در کتاب «سالیان» هر غزل نماد یک سال است و غزل‌ها با نام سال‌های متوالی در این مجموعه نام‌گذاری شده‌اند.
چهلمین و آخرین غزل آن با نام «سال چهل» و مضمون مناجات پروردگار حسن ختام این مجموعه است. سجاد سامانی معتقد است دفتر شعری «سالیان» نسبت به مجموعه شعری «ایما» به لحاظ پختگی و زاویه‌دید شاعر به عشق و فضای عاشقانه و تجربه فضای مناجات برتری دارد. سوره مهر از سجاد سامانی پیشتر کتاب «ایما» شامل ۴۰ غزل عاشقانه را منتشر کرده بود که اکنون به چاپ دوم رسیده است. سجاد سامانی شاعر جوانی که به غیر از سرودن شعر دستی از دور بر آتش در حوزه مدیریت فرهنگی هم دارد. در بخشی از شعر سال ۴۰ در این کتاب آمده است:
به دامان تو ای پایان و ای آغاز برگشتم
پروبالی تکاندم، خسته از پرواز برگشتم
مرا چون موج، دوری از تو ممکن نیست ای ساحل
هزاران بار ترکت کردم اما باز برگشتم
اردوگاه اطفال
بخش دوم کتاب «آن بیست و سه نفر» که مورد عنایت مقام معظم رهبری قرار گرفت و از سوی علاقه‌مندان با استقبال زیادی مواجه شد در نمایشگاه کتاب تهران منتشر خواهد شد. این کتاب با عنوان «اردوگاه اطفال» ادامه داستان دوران اسارت ۴۰۰ اسیر نوجوان ایرانی را روایت می‌کند که در زندان القفسین اتفاق افتاده است. احمد یوسف‌زاده، نویسنده این کتاب می‌گوید: «کتاب «اردوگاه اطفال» روایتگر دو سال از خاطرات اسارت هشت ساله من است که در کتاب «آن بیست و سه نفر» تنها هشت ماه از آن روایت شده است. این کتاب دقیقا از نقطه‌ای آغاز می‌شود که «آن بیست و سه نفر» به پایان رسید و روایتگر سال‌های ۶۲ و ۶۳ در اردوگاه بین‌القفسین است که بعدها به دلیل جمع‌آوری حدود ۴۰۰ نوجوانان در آن با عنوان اردوگاه اطفال معروف شد. در ابتدای این کتاب ۲۳ نفر را از استخبارات بغداد به همراه تعداد زیادی از اسرای نوجوانان ۱۷ تا ۱۹ سال به اردوگاه اطفال منتقل کردند. در این کتاب به تقابل اسرای جوان با اسرای جاسوس و خائنی که به دلایل مختلف با رژیم بعث همکاری می‌کردند، پرداخته‌ام. البته نام اسرایی که زیر بار شکنجه‌های رژیم بعث عراق طاقت نیاورده و به کشور خود پشت کردند و گاه در عراق ماندگار شدند در این کتاب به اختصار یا اسم جعلی بیان شده است.»
لب خط‌قرمز
کتاب «لب خط‌قرمز» مجموعه طنزهای مطبوعاتی و داستان‌های کوتاه اسماعیل امینی است که در سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در غرفه سوره مهر در اختیار علاقه‌مندان به آثار طنز قرار می‌گیرد. امینی درباره این کتاب می‌گوید: «تعدادی از نوشته‌های کتاب «لب خط‌قرمز» را از نثرهایی که در مطبوعات نوشتم، انتخاب کردم. آنهایی را انتخاب کردم که خیلی زمان‌مند نیستند و مصرف روزمره ندارند و می‌توانند ماندگار باشند. تعداد دیگری از نوشته‌های این مجموعه داستان کوتاه است. یک قالب دیگر که در این کتاب به چشم می‌خورد کار خودم است و آن هم گفت‌وگوهای انتزاعی است؛ یعنی مناظره‌هایی بین چیزهایی که حرف نمی‌زنند. به عنوان مثال مناظره بین برج آزادی با برج میلاد یا مناظره بین اسکناس کهنه و نو.
دعوای این کتاب سر این بوده که آن چیزهایی که خط قرمزهایی برساخته و مورد نظر سیاستمداران است، در نظام اعتقادی و فکری ما اعتباری ندارند.»
این کتاب می‌خواهد این مساله را نشان دهد که ما خود حریم‌هایی داریم که آنها مربوط به بنیان‌های اعتقادی و مقدسات واقعی ماست.
آن مادران این دختران
جدیدترین اثر بلقیس سلیمانی با عنوان «آن مادران این دختران» در نمایشگاه کتاب عرضه می‌شود. این رمان به رابطه یک مادر و دختر و چالش‌هایی که میان آنها وجود دارد، می‌پردازد.
سلیمانی درباره این کتاب می‌گوید: «این اثر نیز مانند چند اثر دیگرم یک فضای دوگانه دارد و بین تهران و گوران اتفاق می‌افتد. این کتاب به نحوی به زیست دوگانه یک مادر از نسلی آرمان‌خواه و دختری از نسل آرمان‌گریز می‌پردازد. درواقع در این اثر مخاطب شاهد روزمرگی‌های یک معلم با دخترش است و به نوعی شکاف بین نسلی را مشاهده می‌کند؛ شکافی که گاهی به نفی یکدیگر ختم می‌شود؛ چراکه در برخی مواقع دختر به شکل محسوسی مادر را نفی می‌کند. این رمان فضایی کاملا زنانه دارد و حتی علاوه‌بر شخصیت‌های اصلی، شخصیت‌های پیرامون داستان را نیز زنان تشکیل می‌دهند. داستان در دنیای امروز ما اتفاق می‌افتد؛ اما فلش‌بک‌هایی به عقب دارد و در قسمت‌هایی به سال‌های دهه ۶۰ برمی‌گردد. «آن مادران، این دختران» کاری به‌شدت غیرسیاسی است؛ حتی وقتی به دهه ۶۰ نیز فلش‌بک می‌زنیم، وارد داستان‌های سیاسی نمی‌شویم. تمام تلاش من این بوده که بیشتر به شیوه‌های زیستی بپردازم.»
این ناقوس مرگ کیست؟
رابرت جردن، روزنامه‌نگار جوان آمریکایی در گروه بریگادهای بین‌المللی ضدفاشیست ثبت‌نام می‌کند. آنها دستور دارند پلی را منهدم کنند که محل عبور نیروهای وفادار به فرانکوست. ارنست میلر همینگوی، برنده جایزه ادبی نوبل و پولیتزر، در سال ۱۹۳۷ به اسپانیا رفت تا از جنگ‌های داخلی گزارش تهیه کند. پس از جنگ او و آندره مالرو- که در نیروی هوایی خدمت می‌کرد- توافق کردند که هر یک بخشی از رویدادهای جنگ را بنویسند؛ همینگوی «این ناقوس مرگ کیست؟» را نوشت و مالرو کتاب «امید انسان را». از رمان «این ناقوس مرگ کیست؟» به‌محض انتشار یک میلیون نسخه به فروش رسید. این اثر در جنگ جهانی دوم به عنوان کتاب درسی جنگ‌های پارتیزانی، هم در ارتش آمریکا و هم در ارتش شوروی، تدریس می‌شد. این کتاب توسط نشر افق در نمایشگاه کتاب عرضه می‌شود.
ترجمه‌هایی که قبلا از این اثر در ایران منتشر شده‌بودند ترجمه کامل اثر نیستند و بعضی دیگر از ترجمه‌ها نیز اصطلاحات و ترکیبات فرانسوی و اسپانیایی کتاب را ترجمه نکرده‌اند و برای همین مترجم اثر در این نسخه سعی کرده است به مانند نسخه اصلی کتاب آن را ترجمه کند.
شریعتی به روایت اسناد ساواک
کتاب «شریعتی به روایت اسناد ساواک» پس از ۲۰ سال برای نخستین بار توسط موسسه فرهنگی- هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی، با اضافاتی نسبت به چاپ اول، تجدید چاپ و در سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه خواهد شد. در این مجموعه سه جلدی - که چاپ اول آن به سال ۱۳۷۸ برمی‌گردد - قریب به دو هزار برگ سند شامل گزارش‌ها و اسناد ساواک از دکتر علی شریعتی منتشر شده است که تمام پرونده او در ساواک را دربرمی‌گیرد. از جمله اسناد مهم در این مجموعه می‌توان به گزارشی از ساواک درباره مباحثه آیت‌ا... خامنه‌ای، استاد مطهری و دکتر شریعتی اشاره کرد که بسیار خواندنی است. اسناد دستگیری شریعتی در دهه ۳۰ از جمله برگ‌های ناخوانده دیگری از زندگی دکتر شریعتی است که در این کتاب به انتشار می‌رسد. همچنین نامه ۴۰ صفحه‌ای و مهم شریعتی به ساواک یکی دیگر از اسناد مهمی است که هر خواننده‌ای را برای مطالعه این اثر ترغیب می‌کند. مهم‌ترین و کمیاب‌ترین قسمت کتاب، اسناد مهم مربوط به درگذشت دکتر شریعتی در لندن است که متن لاتین و ترجمه آن از قسمت‌های مغفول تاریخ است و جزئیات گزارش‌های پزشکی از درگذشت شریعتی را به خوبی بازنمایی می‌کند.
ادوارد براون جاسوسی در پوشش ایران‌شناسی
کتاب «ادوارد براون جاسوسی در پوشش ایران‌شناسی»، بدون تقسیمات مرسوم کتاب‌های دیگر به فصل‌های مختلف، به بررسی دقیق و تحلیلی تاریخ دو برهه حساس ایران یعنی «تاسیس فرقه ضاله بهاییت» و «مشروطه» با توجه به عامل نفوذی خارجی و با تمرکز بر شخصیت ادوارد براون، نجیب‌زاده انگلیسی می‌پردازد. کتاب ادوارد براون جاسوسی در پوشش ایران‌شناسی، جلد شصت‌ویکم از مجموعه نیمه‌پنهان انتشارات دفتر پژوهش‌های موسسه کیهان است که توسط پروین نخعی‌مقدم به تحریر درآمده است. نویسنده در بخشی از کتاب این‌گونه می‌نویسد: «شبکه اطلاعاتی که براون از ایران تا استانبول و عکا و قبرس از بابیان و بهاییان دایر کرد، بدون‌شک بی‌نظیر بود. او مشابه همین شبکه را در دوران مشروطیت از میان زرتشتی‌ها، بهاییان و مشروطه‌خواهان متمایل به انگلستان از ایران تا اروپا فعال کرد. اگر چه در همان دورانی که براون درباره بابیت کسب اطلاع می‌کرد، طیف گسترده‌ای از مستشرقین دیگر نیز وجود داشتند. اما از دیدگاه بهاییت، او به خاطر خدماتش و ادامه آنها بیش از هر کسی لایق سپاسگزاری است.»
پنج نمایشنامه از انقلاب مشروطیت
کتاب «پنج نمایشگاه از انقلاب مشروطیت» توسط انتشارات نگاه برای نمایشگاه ارائه شده است. در این کتاب آمده شده است. «گیر افتادن احمقانه‌اس. چه گیر بیفتی و چه بری خودتو بدی دست اونا، هر دوش یکیس. هر جوری شده باید در رفت، به هر کلکی شده باهاس زنده موند. تا هستی ازت می‌ترسن و روت حساب می‌کنن و اهمیت داری. اما وقتی گیر افتادی دیگه تمومه، سر و کارت با طناب داره، دیگه یه پاپاسی هم نمی ارزی.»
این کتاب شامل پنج نمایشنامه از آثار غلامحسین ساعدی نمایشنامه‌نویس تواناست به نام‌های «از پا نیفتاده‌ها»، «گرگ‌ها»، «ننه انسی»، «خانه‌ها را خراب کنید» و «بام‌ها و زیربام‌ها» که برخی از آنها به کارگردانی جعفر والی در تلویزیون ایران اجرا شده است. در بخشی از این کتاب آمده است: «هر دو خارج می‌شوند. همهمۀ جمعیت شنیده می‌شود که رفته رفته زیادتر شده، ناگهان یک دفعه خاموش می‌شود. تنها صدای پریدن و آواز کبوترها از بیرون شنیده می‌شود. همهمه جمعیت دوباره اوج می‌گیرد. صدای نعره طبل‌ها هر لحظه بیشتر و بلندتر می‌شود. یک دفعه صداها همه قاطی می‌شود و فریاد عده‌ای که نعره می‌زنند: آهای...»
خاطرات سفیر
کتاب «خاطرات سفیر» به روایت نیلوفر شادمهری با نگارشی صمیمی و ساده، خواننده را به خوابگاهی در پاریس می‌برد و او را با رویدادها، تجربه‌ها و خاطراتش شریک می‌کند. خاطرات دختر مسلمانی که در کشور فرانسه، هرچند برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری حضور دارد اما سفیری شده است برای دفاع از حقیقت اسلام. مواجهه او با آدم‌های مختلف و اتفاقات متفاوت این خاطرات را جذاب‌تر می‌کند؛ از قبول نشدنش در بهترین دانشگاه فرانسه تنها به دلیل حجابش و دست ندادن با سرشناس‌ترین اساتید مرد تا برگزاری دعای عهد در اتاق خوابگاه و خواندن دعای کمیل برای «یک سلیم النفس».
خاطرات منتشر شده در این کتاب، ابتدا در وبلاگی به نام «سفیر ایران» توسط نویسنده نوشته شده و سپس به مرور بر آن افزوده شده است.
نیلوفر شادمهری در این کتاب، حدود ۳۰ خاطره را به رشته تحریر درآورده و توضیح داده است که این مجموعه درواقع بخش اندکی از تمام خاطرات او است و ابراز امیدواری کرده که بتواند فصل‌های بعدی این کتاب را بنویسد. رهبر انقلاب نیز چندی پیش در جریان یکی از دیدارها گفتند: «کتاب خاطرات سفیر را توصیه کنید که خانم‌هایتان بخوانند.»
سه سه
کتاب «سه سه» عنوان مجموعه ۶ نمایشنامه، سه نمایشنامه کوتاه و سه نمایشنامه بلند، از سیروس همتی نمایشنامه‌نویس، بازیگر و کارگردان تئاتر است. مجموعه نمایشنامه‌های او در «سه سه» با نمایشنامه درمان شروع می‌شود که همتی از آن به عنوان کوتاه‌ترین نمایشنامه به زبان فارسی نیز یاد می‌کند. در این نمایشنامه او در مقام مجادله یک کودک و مرد در دستشویی بیمارستان سعی در بیان نکته‌های اجتماعی درباب زندگی سالم داشته است. در نمایشنامه دوم که با عنوان «مهندس» و با تقدیم به نصرا... قادری، توحید معصومی و توحید حسین‌قلی‌پور تالیف شده است، شخصیتی خیالی که تنها صدایی از او روایت شده، سعی دارد از محبوب خود پاسخ این سوال را بشنود که شوهر نوعروس، باغبان جوان، گرگ و دزد کدام‌یک لایق نفرین‌شدن هستند. وی در قالب استعاره‌ای که برای هر یک از این افراد ساخته است، به طرح پاسخ‌هایی می‌پردازد. نمایشنامه سوم با عنوان «راه»، داستانی در حوزه دفاع مقدس را روایت می‌کند که همتی سه پایان را برای آن متصور شده و انتخاب هر یکی از آنها را به عهده گروه اجرایی و نیز مخاطب خود قرار داده است.
لبه آب
انتشارات کتاب نیستان رمانی تازه از هادی خورشاهیان را با عنوان «لبه آب» روانه بازار کتاب کرد.
خورشاهیان که یکی از پرکارترین نویسندگان این روزهای کشور به شمار می‌رود در داستان تازه خود به سراغ مضمونی جالب رفته است. او داستانی را در حاشیه ماجرای حادثه تروریستی مجلس شورای اسلامی روایت کرده است که می‌توان از آن به عنوان یک تریلر داستانی طنز یاد کرد. در این رمان، داستانی از شخصیتی بازگو می‌شود که با یک مرد و یک زن در روز حادثه تروریستی مجلس در مکانی خلوت در روبه‌روی مجلس دیده می‌شوند و شک همکاری آنها با تروریست‌ها می‌رود. خورشاهیان در این رمان سعی کرده با تکیه بر زبان طنز و شخصیت‌پردازی از طریق نگارش دیالوگ‌های ممتد و جذاب داستانی زیبا را پیش ببرد و به همین منظور تا حد ممکن از توصیف جغرافیا بدون نگارش دیالوگ دوری کرده است. «لبه آب» داستانی است بلند که از چند منظر می‌توان به آن توجه جدی داشت. نخست انتخاب جسورانه سوژه، دوم انتخاب زبان طنز، سوم استخدام زبانی که هر یکی از شخصیت‌های قصه را می‌توان به واسطه آن در ذهن مجسم کرد.
رهش
رضا امیرخانی در رمان «رهش» موضوع توسعه شهری را دستمایه قرار داده و تاثیرات آن را بر عرصه‌های زندگی انسان معاصر در قالب داستان زوجی معمار در تهران امروز به تصویر می‌کشد. این کتاب توسط نشر افق منتشر شده و در نمایشگاه کتاب عرضه خواهد شد. «تهران - با این نماهای رومی- شده است برشی از معادن سنگ! معدنِ سنگِ عمودی‌شده‌ی بی‌ریختی است منطقه‌ی یک تهران. حالا هگمتانه چه حرفی برای دانش‌جوی معماری دارد؟ بگذریم؛ اتوبوس که بین‌راه در لالجین ایستاد، رفتم و زیباترین بشقاب‌ها را انتخاب کردم. برای دوره‌ی دانش‌جویی کمی گران بود و کسی از بچه‌ها طرف‌شان نرفته بود. دو تا برداشتم. یکی از دخترها که همیشه مانتوی جین می‌پوشید، گفت: به‌به! شاه‌زاده‌ی قصه‌ی ما هم وقتی اسب سفیدش را پارک کرد دم در خانه‌ی ویلاییِ لیا، برای کیک عصرانه بشقاب سفالی هم دارد.» این اثر یک رمان معمارانه است و در آن بیشتر دارم به سراغ واکاوی این مساله می‌روم که چه اتفاقی برای شهر در حال رخ دادن است. به نظرم در دنیا شهرهای بزرگ الگوهای توسعه متفاوتی دارند. از توسعه شهرهای بزرگ معمولا به عنوان عبرت بزرگ یا عبرت منفی یاد می‌کنند.
خورشید از سمت غروب
انتشارات کتاب نیستان مجموعه‌ای از نمایشنامه‌های علی موذنی با عنوان «خورشید از سمت غروب» را که پیش از این در سال ۱۳۸۸ برای نخستین بار منتشر شده بود با طرح جلدی تازه تجدید چاپ کرده است. این مجموعه شامل چهار نمایشنامه با عناوین «خورشید از سمت غروب» با موضوع داستان حضرت سلیمان(ع)، «هاقیل» با موضوع داستان هابیل و قابیل، «دریایی» با موضوع داستان حضرت یونس(ع) و «مفرد مذکر غائب» با موضوع موعود است. موذنی که در کنار داستان‌نویسی، فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی از نمایشنامه‌نویسان معاصر ایران نیز به شمار می‌رود و در این حوزه صاحب‌سبک است. او در این کتاب تلاش کرده با استفاده از روایات نقل شده در قرآن کریم، دست به خلق آثاری بزند که از سویی جنبه رئالیستی قابل‌توجهی در خود دارد و از سوی دیگر نمایانگر توان و ایده‌های زبانی و معنایی او در بازگویی روایت‌های داستانی از قرآن کریم است. وی پیش از این درباره این مجموعه نمایشنامه گفته بود: «من با نوشتن این اثر درواقع به دنبال پرکردن خلأهای درونی خود هستم. نویسنده نیز مانند سایر انسان‌ها سوالات کلی و اساسی از خود دارد. از قبیل اینکه در حال حاضر او دارای چه وظیفه‌ای در برابر حیات خود است.»
هفت روز آخر
می‌گویند داستان جنگ زمانی تمام می‌شود که سرباز جنگ خاطراتش را از آن بنویسد. همانطور که جنگ قادر است رزمنده و فرمانده خود را شناسایی کرده و در دل خود ببالاند، می‌تواند نویسنده خود را هم بشناسد و سر مگویش را با او در میان بگذارد. محمدرضا بایرامی از رزمندگان نویسنده هشت سال دفاع مقدس، در طول فعالیت هنری مستمر و پردوام خود در سه دهه گذشته، بخش زیادی از زمان و انرژی ذهنی‌اش را به روایت از جنگ اختصاص داده است. کتاب «هفت روز آخر» روایتی است دست اول و ناب از این نویسنده که شرح حضور خود در هفت روز پایانی جنگ تحمیلی را روایت می‌کند؛ روایتی که بخش نخست از آن با رشادت جمعی از رزمندگان ایرانی و مقاومت آنها در مقابل تهاجم سراسری عراق در این مقطع از جنگ شروع می‌شود و در ادامه شرحی از نبرد تن به تن او و جمعی از همرزمانش در مقابله با مرگ؛ آن هم نه با آتش و گلوله، که در برابر تشنگی است. شرح پیاده‌روی‌های او و گروهی از رزمندگان در بیابان‌های جنوب غرب ایران و چکونگی مواجهه‌شان با تهاجم سراسری عراق به ایران در روزهای پایانی هشت سال دفاع مقدس، از این کتاب گزارشی ناب و دست اول از مقطعی حساس از دفاع مقدس ساخته است.
*نویسنده : زهرا جعفری / فرهیختگان