به گزارش مشرق، اگر چه عباسعلی آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی درباره دریافت ۱۱ هواپیمای جدید بوئینگ گفته است ایران از همه ظرفیت‌های قانونی و قراردادی خود استفاده می‌کند و ادامه داده که ما باید در هر شرایطی بتوانیم با تکیه بر ظرفیت‌های موجود در قالب قرارداد اقدام کنیم اما کارشناسان نظر دیگری دارند. کارشناسان می‌گویند در این قرارداد محملی برای طرح شکایت علیه هواپیماساز وجود ندارد. علیرضا منظری، کارشناس صنعت هواپیمایی و نماینده اسبق ایران در ایکائو درباره تعللی که در ورود هواپیماهای بوئینگ به ایران رخ داده است، گفت: قراردادی بین ایران و شرکت بوئینگ امضا شده تا تعدادی هواپیما خریداری شود اما این تنها در حد یک قرارداد است و تاکنون اقدام عملی صورت نگرفته است.
بیشتر بخوانید:
ضرر ۲۰ میلیارد دلاری بوئینگ از فسخ قرارداد
معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری اظهار داشت: طبق این قرارداد، ایران تعهداتی را پذیرفته است که باید به آن پایبند باشد، از جمله تامین مالی خرید هواپیما از راه‌های گوناگون مانند فاینانس که گویا هنوز انجام نشده است بنابراین هر زمان این توافقات مالی صورت بگیرد مطمئنا قرارداد به حالت اجرایی درخواهد آمد. کارشناس صنعت هواپیمایی در پاسخ به اینکه در صورت عدم تامین فاینانس عاقبت این قرارداد چه خواهد بود، گفت: بستگی دارد چه موضوعاتی در این قرارداد قید شده باشد، آنچه مشخص است این قرارداد محرمانه است و هیچکس به آن دسترسی ندارد.
به طور کلی قراردادهای خرید و فروش هواپیما به همین شکل است، اگر کسی به تعهداتش عمل نکند طرف دیگر می‌تواند قرارداد را فسخ کند و محدودیتی در این موضوع وجود ندارد. وی در پاسخ به اینکه آیا این احتمال وجود دارد که مسائل سیاسی موجب شود تصمیماتی گرفته شود تا موانعی سد راه اجرای قرارداد فی‌مابین ایران و آمریکا قرار گیرد؟ گفت: بحث خرید و فروش هواپیما یک موضوع ساده و تجاری نیست و دولت‌ها می‌توانند روی قراردادها نقش داشته باشند؛ دولت آمریکا هم روی بوئینگ تاثیرگذار است و موانعی را سر راه این شرکت هواپیمایی قرار می‌دهد.
منظری درباره فرجام معاملات خرید هواپیما میان ایران و ۲ شرکت بوئینگ آمریکا و ایرباس فرانسه پس از خروج آمریکا از برجام گفت: وزارت راه باید عواقب معامله با کشوری را که به تعهدات بین‌المللی کم‌توجه است، مدنظر قرار می‌داد.
وی با بیان اینکه معامله با آمریکا در خرید هواپیما از سوی ایران از ابتدا کاملا اشتباه بود، تصریح کرد: بی‌تردید قرارداد معامله خرید هواپیما باید طوری امضا می‌شد تا به مسائل سیاسی گره نخورد. نماینده اسبق ایران در ایکائو تصریح کرد: تصمیم‌گیران خرید هواپیما باید استراتژی خاصی را برای خرید هواپیما تعریف می‌کردند و انرژی خود را برای خرید هواپیما صرف معامله با آمریکا نمی‌کردند، چرا که می‌توانستند نسبت به خرید هواپیماهای دست دوم پیشرفته از دیگر کشورها غیر از آمریکا اقدام کنند.
پیش از این هم حمید بنایی، عضو کمیسیون عمران مجلس درباره اینکه هیچ تحویلی به ایران که بخشی از برنامه تولید امسال شرکت بوئینگ باشد انجام نشده و در نتیجه این تحویل‌ها طبق پروسه دولت آمریکا به تاخیر افتاده است، گفت: در نشست کمیسیون عمران با حضور عباس آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی موضوع خرید هواپیمای بوئینگ مطرح شد که در صورت بازگشت تحریم‌ها برای تحویل بوئینگ به ایران مشکلی وجود دارد یا خیر و آیا ضمانت کافی گرفته شده و قرارداد به نحوی امضا شده که آمریکایی‌ها دبه نکنند؟ که وزیر راه‌وشهرسازی در این نشست به مجلس اطمینان داد با بازگشت تحریم‌ها یا این موضوع که آمریکا از برجام خارج شود، مشکلی برای تحویل هواپیماها ایجاد نمی‌شود و قرارداد با بوئینگ پابرجاست.
محاکم بین‌المللی بوئینگ را محکوم نمی‌کنند
همچنین منظری درباره وجود امکان برای ادعای خسارت از بوئینگ و شکایت ایران‌ایر از این شرکت آمریکایی در محاکم بین‌المللی، بیان داشت: هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است که آیا توافقی که میان ایران‌ایر و بوئینگ به امضا رسید، یک قرارداد رسمی تجاری بوده یا یک تفاهمنامه داخلی میان ۲ شرکت؛ اگر فرض بگیریم یک قرارداد تجاری رسمی بوده، قاعدتا مفادی از این قرارداد به موضوعات حقوقی و دعواهای اینچنینی اختصاص دارد.
وی ادامه داد: بند «فورس ماژور» در قراردادهای تجاری رسمی بین‌المللی درج می‌شود که البته هنوز اعلام نشده است که آیا در قرارداد هما و بوئینگ هم این بند آمده یا نه اما با فرض درج این ماده در قرارداد مذکور، عنوان می‌دارد که اگر اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی اتفاق بیفتد، این قرارداد خود به خود فسخ می‌شود. وی اظهار داشت: با توجه به تصمیم اخیر دولت آمریکا که اثر غیرارادی بر اجرای قرارداد از سوی بوئینگ دارد، طبیعتا شرکت بوئینگ به عنوان فروشنده هواپیما به ایران می‌تواند به استناد این ماده قرارداد را فسخ کند. به گفته منظری، در صورتی که ایران به محاکم بین‌المللی هم شکایت کند، اگر این بند در قرارداد وجود داشته باشد، معمولا دادگاه فعل یا اقدام دولت (آمریکا) را که اثر نامطلوب غیرارادی بر قرارداد ۲ شرکت دارد به رسمیت شناخته و شرکت فسخ‌کننده را محکوم نمی‌کند.
وی تصریح کرد: اگر ایران پولی به عناوین مختلف مانند پیش‌پرداخت یا قسط اولیه یا موارد مشابه مانند انتخاب فاینانسر داده بود، می‌توانست اصل پول و سود آن با نرخ‌های رایج بین‌المللی را بازپس بگیرد که این اتفاق نیز رخ نداده است و ما امکان اعلام هیچ نوع ادعای مالی علیه بوئینگ را نداریم. وی درباره اظهارنظر وزیر راه‌وشهرسازی خاطرنشان کرد: آقای آخوندی یک مقام سیاسی است و از اظهاراتش نیز برداشت سیاسی می‌شود؛ وقتی می‌گوید از ظرفیت‌های قانونی قرارداد استفاده می‌کنیم، معلوم نیست با توجه به کلی‌گویی وی، آیا فقط قرارداد هما با بوئینگ را مدنظر دارد یا قرارداد ایرباس را هم در نظر داشته است اما به نظر می‌رسد استفاده از ظرفیت‌های قانونی قرارداد هما با بوئینگ منتفی است.
پرنده‌ها به آشیانه نیامدند
یکی از مهم‌ترین قراردادهایی که ایران پس از برجام توانست با شرکت‌های بزرگ اروپایی و آمریکایی به امضا برساند، قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیمای بوئینگ در تایپ‌های مختلف توسط شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی (هما) بود که اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری این کشور (اوفک) نیز در دوره ریاست‌جمهوری اوباما، با این قرارداد موافقت کرد. در نخستین سال امضای قرارداد ایران‌ایر و بوئینگ، این شرکت یک فروند از هواپیماهای مرجوعی و سفارشی ترکیش‌ایر را که به دلیل ناتوانی مالی، این شرکت هواپیمایی ترکیه از تحویل گرفتن آن امتناع کرده بود به هما پیشنهاد داد اما ایران با بررسی امکانات این هواپیما به بوئینگ اعلام کرد نیازی به آن ندارد و دوباره خود شرکت ترکیش‌ایر این یک فروند را از بوئینگ دریافت کرد.
مذاکرات خرید هواپیما همزمان و همراستا با مذاکرات هسته‌ای پیش رفت و در نهایت ۲ ماه پس از امضای توافق هسته‌ای میان ایران و ۱+۵، قرارداد میان ایران‌ایر و بوئینگ برای خرید ۱۸۰ فروند هواپیما به امضا رسید. ضمن اینکه با فشار غربی‌ها، قرار شد ایران ۲۰ فروند هواپیمای ای‌تی‌آر نیز از این شرکت ایتالیایی- فرانسوی خریداری کند. فرهاد پرورش، مدیرعامل سابق ایران‌ایر در آن زمان گفته بود مبلغ ۳۳۰ میلیون دلار به صورت پیش‌پرداخت سهم ایران از فاینانس (۱۵ درصد) پرداخت شده و ایرباس و بوئینگ نیز سهم خود (۸۵ درصد) را به صورت تسهیلات تأمین خواهند کرد. با این حال آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که ایران همه ۱۱ هواپیمای تحویل داده شده را به صورت نقدی خریداری کرد.
مجوز اوفک ایرباس هم باطل می‌شود
مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بوئینگ گفت: این شرکت از لغو قرارداد فروش هواپیما به ایران ۲۰ میلیارد دلار ضرر می‌کند. نیویورک ایمز نوشت: موریس مولیِنبرگ در نشست باشگاه اقتصادی واشنگتن اعلام کرد این شرکت به دلیل لزوم تبعیت از دستور رئیس‌جمهور آمریکا برای فسخ قرارداد با ایران، ۲۰ میلیارد دلار ضرر می‌کند. وی با این حال تأکید کرد: ما (بوئینگ) در هر حال از دستور دولت آمریکا تبعیت خواهیم کرد. وی افزود: این شرکت به هیچ کدام از تک تک تولیدات هواپیما برای ایران متعهد نیست و حتی یک فروند از هواپیماهایی را که برای ایران طراحی کرده‌ایم هم به این کشور تحویل نمی‌دهیم. نیویورک‌تایمز در پایان همین خبر اعلام کرد: مقامات رسمی آمریکا می‌گویند بزودی مجوز اوفک ایرباس، رقیب بوئینگ نیز باطل خواهد شد.
منبع: روزنامه وطن امروز