سرویس جهان مشرق- عربستان سعودی مادامی که اعتقادات خود ساخته را ابزاری برای نیل به اهداف خویش قرار می داد به این حقیقت نمی اندیشید که چنین اعتقادات بدون مبنا یا با سست ترین پایه های فکری-دینی روزی در مقابل یکدیگر قرار می گیرند و اقناع افکار عمومی عربستان که قربانیان این تفکرات پوشالی هستند دیگر به سادگی قبل نخواهد بود؛ مخصوصا اگر این تضاد ارزش ها مربوط به اعتقادات قدیمی و ریشه دار مردم باشد. اگرچه روند پیش گفته کم و بیش از ابتدای استیلای این تفکر بر عربستان وجود داشته است اما اخیرا و با روی کار آمدن محمد بن سلمان سیری صعودی را تجربه می کند تا آنجا که پس از هر اظهار نظر وی باید منتظر مخالفت هایی از جانب اقشار مختلف جامعه عربستان بود.
از چرخش های جنجال برانگیز ولی عهد جوان عربستان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. آزادی اجتماعی: این طرح که شامل پنج اقدام مشخص است؛ بخش عمده ای از تغییرات مورد نظر را شامل می شود:
الف) اجرای سند ۲۰۳۰: بن سلمان با کلید زدن پروژه نئوم در راستای اجرای این سند گام برداشت. پروژه نئوم ایجاد شهری در شمال غربی عربستان مبتنی بر تکنولوژی روز دنیاست که به عنوان قطب علمی – اقتصادی شناخته می شود؛ اما از نظر علمای آزاد (که در مقابل علمای درباری قرار می گیرند) این حرکت بن سلمان آغازی بر پایان دین در عربستان است چرا که اندکی قبل ولی عهد عربستان اجرای این طرح را نشانه گرایش و سوق یافتن عربستان به سمت آنچه آن را «اسلام میانه رو» خوانده، عنوان کرده است.
البته لازم به ذکر است که محمد بن سلمان در پس پرده پروژه نئوم اهداف گوناگونی را دنبال می کند و این اهداف به خوبی ریسک خطرات احتمالی که نئوم به دنبال دارد را توجیه می کند .
در این زمینه بیشتر بخوانید؛
شهر مدرنی که قرار است منطقه را تغییر دهد/ «بن سلمان» پیمانکار پروژه «شیمون پرز» شد
ب) تهیه زیرساخت های تفریحی
ج) تحول بخش گردشگری
د) خصوصی سازی
و) تحولات اجتماعی: این بخش از جنجالی ترین مباحث مطرح شده در اعتراضات است چرا که تصمیم جنجالی قانونی شدن رانندگی خانم ها ذیل این مورد قرار می گیرد. قانونی شدن رانندگی خانم ها نه تنها علمای آزاد داخلی را به واکنش شدید بازداشت بلکه واکنش برخی تحلیلگران خارجی را نیز در پی داشته است؛ پر واضح است زاویه دید این دو گروه کاملا متمایز از یکدیگر است به طور مثال ۲۵ نفر از لیست ممنوع الخروجین جدید در اعتراض به این حکم، نامشروع بودن آن را یاد آور شده بودند؛ اما تحلیلگران خارجی بیشتر به این موضوع معترضند که احکام دینی در عربستان تنها به بازیچه ای برای پیاده سازی سیاست های حکام سعودی تبدیل شده است در این راستا محمد العربی الزیتوت دیپلمات سابق الجزایر در مصاحبه ای با شبکه الجزیره قطر با انتقاد از علمای سعودی می گوید «رانندگی خانم ها در عربستان حرام بود اما چگونه پس از اعلام بن سلمان نسبت به مجاز بودن آن ناگهان حکم مفتی ها تغییر کرد و حرام به حلال بدل شد؟»
۲. ابراز تمایل نسبت به رژیم صهیونیستی: بدنبال اظهارات بن سلمان مبنی بر اینکه اسراییل و عربستان می توانند همکاری های مفیدی داشته باشند، روشنفکران عربستان به انتقاد از این مواضع سخیف پرداختند و در پی این گروه، مردم نیز که تا پیش از این همواره از تریبون های دینی ندای یا فلسطین می شنیدند بن سلمان را به باد انتقاد گرفتند و به دفاع از آرمان فلسطین عربی مبادرت ورزیدند اما در این بین آنچه گسل اجتماعی عربستان را عمق بخشید سکوت علمای درباری بود؛ همان هایی که تا پیش از این دفاع از فلسطین را به عنوان وظیفه ای به مردم موعظه می کردند؛ از این علما می توان به «صالح بن حمید»، «عبدالعزیز آل شیخ»، «صالح الفوزان» اشاره کرد. از طرف دیگر به نقل از یکی از تجار اسراییلی، عربستان برای ایجاد پروژه نئوم به همکاری با تجار صهیونیست چشم دوخته است و به همکاری در این زمینه ابراز تمایل کرده است.
در این میان جمعیت روشنفکران و علمای آزاد عربستان چنین تغییرات هدف‌داری را نمی‌پذیرند و انتظار دارند در این موارد حاکمیت سعودی بر اساس مبانی مشخص اولیه حرکت کند اما در جواب مطالبات خود با شدیدترین برخوردها مواجه می‌شوند همان‌گونه که در این ایام بسیاری از شخصیت‌های معترض یا در زندان به سر می‌برند و یا از کشور گریخته‌اند.
حکام سعودی به‌درستی دریافته‌اند که پاسخ به این مطالبات به‌گونه‌ای نقض غرض است چراکه از طرفی با رد این ادعا اقدامات اخیر آن‌ها مشروعیتی نخواهد داشت و از سوی دیگر با تائید این اقدامات به‌گونه‌ای ارزش‌های پیشین خود را لگدکوب کرده‌اند؛ لذا به خاموش کردن صدای مخالفین روی آورده‌اند و روزبه‌روز بر لیست بلندبالای دستگیرشدگان افزوده می‌شود اما کار به همین‌جا ختم نمی‌شود بلکه اخیراً دولت عربستان خانواده‌های افراد زندانی مرتبط با موضوعات اعتراضی را در لیست ممنوعیت خروج از کشور قرار داده که اسامی اعضاء خانواده سلمان العودة، استاد دانشگاه و متفکر سعودی نیز در این لیست به چشم می‌خورد. این اقدام بدین‌جهت است که هر اظهارنظری از خانواده‌های زندانیان در فضای آزاد خارج از کشور به التهاب فضای اجتماعی عربستان دامن می‌زند اگرچه هم‌اکنون نیز جنبش‌های گسترده مردمی در فضای مجازی سرنوشت این زندانیان را پیگیری می‌کنند و با راه‌اندازی جریان‌هایی مانند #معتقلی-الرأی علاوه بر حمایت از این افراد به پیگیری آراء و نظرات آنان می‌پردازند.
این تعارضات فکری-عملی موجب می‌شود راهبرد آنان در استفاده ابزاری از دین برای اقناع و کنترل مردم کارایی خود را از دست بدهد و حتی به چالش مشروعیتی برای سعودی بدل شود چراکه مردم با پیگیری تحولات به‌خوبی متوجه تغییرات اساسی در ارزش‌هایی شده‌اند که زمانی آن‌ها را لایتغیر می‌پنداشتند.
خفقان شدید حاکم بر عربستان موجب شده سیل اعتراضات به فضای مجازی گسیل شود و اکنون شاهد کمپین‌های اعتراضی گسترده در شبکه‌های اجتماعی مختلف هستیم. در این شرایط هر نسیمی که از صحرای دوگانگی می‌وزد پتانسیل تبدیل‌شدن به طوفان مشروعیتی را برای عربستان دارد. حال باید دید بن سلمان با چنین اقداماتی از جمله سرکوب مردم و روشنفکران تا کجا می‌تواند از بروز بحران داخلی جلوگیری کند.