جایگاه ژئوپلتیکی عراق در منطقه موجب شد تا همه نگاه‌ها حتی در عرصه فرامنطقه ‌ای نیز به انتخابات پارلمانی این کشور و نتایج حاصل از آن معطوف شود. در این میان، یکی از مسائلی که همواره چه پیش از انتخابات پارلمانی، چه در حین و چه پس از برگزاری آن به چشم خورد، مداخلات خارج از عرف ریاض در این رویداد بزرگ و سرنوشت ساز بوده است.

بیشتر بخوانید:

آغاز بازشماری دستی آرای انتخابات پارلمانی عراق از کرکوک

ریاض و حربه‌های دخالت در انتخابات عراق

عربستان سعودی مدت ‌ها پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، دخالت های خود در آن را کلید زد. سعودی ها از همان زمان برای تأثیرگذاری بر نتایج انتخابات عراق چند فاکتور را مد نظر خود قرار دادند که ازجمله مهمترین آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد؛

*نزدیک کردن برخی شخصیت‌ها و سیاستمداران شیعی به ریاض؛ مسأله ای که با دعوت ریاض از «مقتدی صدر» رئیس جریان صدر و همچنین «سید عمار حکیم» رئیس جریان حکمت ملی برای انجام دیدار مشترک با مقامات سعودی نمود پیدا کرد.

با این حال، نه مقتدی صدر به جبهه سعودی پیوست و نه سید عمار حکیم. رئیس ائتلاف ملی شیعیان هرگونه دیدار خود با مقامات سعودی را به دست کشیدن سعودی از حمایت از تروریسم در سوریه، توقف دخالت در امور داخلی عراق و متوقف ساختن کشتار مردم یمن، مشروط کرد تا تیر خلاصی به طرح شوم ریاض شلیک کرده باشد.

*تخریب دیپلمات‌های شیعی شرافتمند در نزد افکار عمومی؛ عربستان سعودی به منظور تخریب چهره های شیعی شرافتمند در عرصه سیاسی عراق تمامی بوق های تبلیغاتیش اعم از رسانه های جیره‌خوار و همچنین شبکه های اجتماعی تحت حمایت خود را به کار گرفت تا علیه شخصیت های سیاسی و شیعی لجن پراکنی کرده و زمینه های دوری جستن مردم از آنها در جریان انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ را فراهم آورند. این پروژه نیز با آشکار شدن نتایج انتخابات، با شکست مواجه شد.

*ایجاد پایگاه اجتماعی در میان کُردها و اهل تسنن؛ تلاشی که سعودیها پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی عراق اصرار زیادی روی آن داشتند و در نهایت نیز برایشان نتیجه ای به دنبال نداشت. «نهله الهبابی» و «شیخ محمد الصهیود» دو نماینده سومین دوره از پارلمان عراق هستند که صراحتا بر سلسله تلاش های مذبوحانه عربستان سعودی برای نفوذ در صفوف اهل تسنّن عراق صحّه گذاشته‌ اند. طبق آخرین برآوردها، عربستان سعودی برای جامه عمل پوشاندن به این هدف خود مبلغی حدود ۳۰ میلیون دلار را در میان سنی ها تزریق کرد و در نهایت نیز هیچ رهاوردی به دست نیاورد.

چرایی عدم موفقیت نفوذ در صفوف اهل تسنن

اینکه عربستان سعودی نتوانست با وجود هزینه های هنگفت در انتخابات پارلمانی عراق و در حمایت از اهل تسنن موفقیتی کسب کند، به اشتباه محاسباتی و استراتژیک مقامات ریاض باز می گردد، زیرا آنها این اصل مهم و اساسی را فراموش کردند که نفوذ، دارای جنبه معنوی بوده و نفوذ واقعی زمانی حاصل خواهد شد که ارتباطات عمیق و ریشه ای میان هر دو طرف شکل گیرد.

سعودی‌ها این مسأله را به کلی نادیده گرفتند که حصول چنین ارتباطات عمیق و ریشه ای از طریق تزریق پول و منابع مالی، تقریبا غیرممکن است. برهمین اساس، آنها هیچگاه نتوانستند نفوذ به معنای واقعی آن در صفوف اهل تسنن عراق را تجربه کنند.

همچنین عربستان سعودی سال گذشته تلاش کرد که همایشی تحت عنوان «گردهمایی نیروهای سنی عراق» در ترکیه برگزار کند و از این طریق به برخی گروه‌های سیاسی سنی کمک مالی کند. درهمین ارتباط، روزنامه «العربی الجدید» با انتشار مطلبی به تلاش عربستان سعودی برای روی کار آوردن مُهره های خود در ساختار سیاسی عراق اشاره کرد.

این روزنامه به نقل از یک سیاستمدار عراقی نوشت: «ریاض از برخی شیوخ قبایل اهل سنت و سیاسیون عراقی سنی که به او نزدیکند درخواست کرد تا می ‌توانند دیگر گروه‌های سیاسی سنی را برای مشارکت در این گردهمایی قانع کنند». با این همه، این تلاش عربستان سعودی نیز بی ثمر ماند و ریاض روزنه ای برای نفوذ در میان اهل تسنن نیافت.

هوشیاری شیعیان و عدم دریافت کمک مالی

البته در این میان، احزاب، جریان ها و گروه های عراقی، احزاب و گروه های شیعی در مقایسه با دیگر گروه های سیاسی هوشیاری بیشتری را در نوع برخورد خود با عربستان سعودی به خرج دادند و هیچگاه در دام بهره‌برداری از منابع مالی سرشار ریاض برای مشارکت مؤثر در انتخابات گرفتار نشدند.

این درحالی است که عربستان سعودی همانطور که پیشتر هم گفته شد، نسبت به نزدیک شدن گروه های شیعی عراقی به خود و ارائه کمک های مالی به آنها تمایل زیادی داشت. لذا گروه های شیعی با ذکاوتی مثال‌زدنی از پذیرش برخی پیشنهادات اغواگرایانه سعودیها سرباز زده و هیچ پولی را از ریاض بابت مشارکت در انتخابات پارلمانی دریافت نکردند.

شکست نفوذ در کُردها

سعودی ها علاوه بر شکست در زمینه نفوذ به صفوف شیعیان و اهل تسنن، شکست دیگری را نیز در عراق متحمل شدند و آن، نفوذ در صفوف کُردها محسوب می شود. عربستان سعودی تلاش زیادی را به کار بست تا از رهگذر وجود برخی اختلافات میان بخشی از کُردها با دولت مرکزی بغداد نهایت بهره برداری را داشته باشد و بدین ترتیب، فاصله خود با آنها را کمتر و کمتر کند.

اما با این حال، این حربه نیز کارگر نیفتاد و مقامات سعودی هیچگاه نتوانستند روابط حسنه ای با کُردها و به ویژه اقلیم کردستان عراق برقرار کنند. درست به همین دلیل است که مقامات ارشد ریاض حتی کورسوی امید خود برای تأثیرگذاری بر روند شکل گیری ساختار سیاسی عراق برای یک دوره چهار ساله دیگر را از دست داده اند؛ اما این بدان معنا نیست که مداخلاتِ خلافِ موازین دیپلماتیکِ آنها در امور داخلی عراق پایان یافته است.

سفر مشکوک مقام سعودی و اخراج از خاک عراق

واقعیت این است که مداخلات عربستان سعودی در انتخابات پارلمانی عراق به دوران ماقبل از برگزاری این انتخابات محدود و محصور نمی شود و حتی پس از این انتخابات هم، مداخلات ریاض ادامه پیدا کرد. در ادامه این مداخلات بود که چندی پیش دولت بغداد یکی از دیپلمات های عربستان سعودی را به صورت ناگهانی و بدون اعلام قبلی به دلیل تلاش برای مداخله در انتخابات عراق، از کشور اخراج کرد.

این دیپلمات سعودی «یحیی شراحیلی» نام دارد که کاردار سابق سفارت عربستان در بغداد بوده است و هم اکنون نیز معاون «ثامر السبهان» وزیر مشاور در امور خلیج فارس عربستان است. این فرد در سال ۲۰۱۶ عراق را ترک کرد اما در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور به صورت مشکوک به بغداد بازگشت و نقش مداخله جویانه خود را کلید زد.

وی در طول حضور خود در عراق تلاش کرد از طریق برقراری ارتباط با سران احزاب و جریان های شیعی و سنی بر نوع و ماهیت ائتلاف های انتخاباتی آنها، در راستای تأمین منافع ریاض، تأثیر بگذارد. ایجاد شکاف های گسترده در میان ائتلاف های شیعی نیز ازجمله دیگر وظایف و مسئولیت های این دیپلمات سعودی بوده است.

تلاش ناکام رسانه‌های سعودی

در گیر و دار رایزنی های فشرده سیاسی میان احزاب و جریان های مختلف عراق به ویژه میان شیعیان، بوق های تبلیغاتی ـ رسانه ای عربستان سعودی با فرمان اربابان خود دست به کار شده تا از ظرفیت رسانه ای خود برای نزدیک جلوه دادن برخی جریان ها و شخصیت های شیعی به ریاض، بهره برداری کنند. به عنوان نمونه این دست رسانه ها اینگونه به افکار عمومی القاء می کنند که «مقتدی صدر» رئیس جریان صدر و ائتلاف «سائرون» موضع منفی نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشته و در مقابل، با ریاض تفاهماتی حاصل کرده است.

این تلاش های مذبوحانه درحالی اتفاق می افتد که جریان متبوع مقتدی صدر همواره اعلام کرده که رئیس این جریان همواره روابط خوب و حسنه ای با جمهوری اسلامی ایران داشته و دارد. درهمین ارتباط، «جعفر الموسوی» از اعضای ارشد ائتلاف «سائرون» ضمن تکذیب تمامی اخبار مبنی بر موضع منفی مقتدی صدر در مقابل ایران، می گوید: « مقتدی صدر بارها و بارها اعلام کرده که حقیقتا با ایران روابط خیلی خوبی دارد». وی همچنین تأکید می کند: «ایران کشوری است که ما برای آن احترام قائلیم».

سخن پایانی

در هر صورت، واقعیت مطلب آن است که عربستان سعودی و عراق دارای بیش از ۸۰۰ کیلومتر مرز جغرافیایی مشترک هستند و در عین حال، با یکدیگر ارتباطات و مناسبات عشیره ای نیز دارند. اما وجود چنین اشتراکاتی به هیچ وجه برای برقراری روابط و مناسبات دوجانبه بر پایه «منافع مشترک» و «احترام متقابل» کافی نیست و داشتن چنین روابطی مستلزم وجود فاکتورهای دیگری نیز هست.

مقامات و شخصیت های دیپلماتیک عراقی معتقدند که هرگونه روابط با هر کشوری می بایست بر در چارچوب موازین دیپلماتیک صورت پذیرد و در غیر این صورت، بغداد با هر رفتاری خارج از این چارچوب برخورد خواهد کرد؛ کما اینکه پیشتر شخصیت های مختلف عراق از جمله سید عمار حکیم، هادی العامری، مقتدی صدر و ... در مناسبت های مختلف تأکید کرده اند که عراق زیر بار دخالت دیگران در امور داخلی خود نخواهد رفت و بازیچه دخالت ‌های خارجی نخواهد شد.