به گزارش مشرق، غلامرضا کریمی قائم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین الملل و رئیس مدارس خارج از کشور به سوال هایی پیرامون مسائل و حواشی مربوط به این حوزه پاسخ دهد. وی که عضو هیئت علمی دانشگاه خارجی است.
*یکی از چالش های آموزش و پرورش مباحث مربوط به تحصیل اتباع خارجی در کشور است که به طور خاص به تحصیل دانش آموزان افغانستانی می توانم اشاره کنم. ما حدود ۴۰۰ هزار دانش آموز افغانستانی در کشور داریم که اعلام شده به این تعداد هر سال ۱۰ تا ۱۵ درصد اضافه خواهد شد. در این میان موضوع تحصیل اتباع خارجی که دارای مدرک شناسایی نیستند به میان می آید و همچنین موضوع مربوط به ثبت نام دانش آموزان افغانستانی به شرط پرداخت شهریه هایی که جایی هم ثبت نمی شود، در رسانه ها مطرح شده است. در این باره توضیح می فرمایید.
- برخی از کشورهای دنیا با پدیده آوارگی و پناهندگی مواجه هستند. ما نیز در ۴۰ سال گذشته به دلیل فشارهای داخلی که در کشورهای همسایه و یا جنگ در این کشورها وجود دارد، با پدیده پناهندگی و آوارگی در کشورمان مواجه هستیم. در حال حاضر ۴۵۰ هزار دانش آموز پناهنده در کشور داریم که از این نظر رتبه اول دنیا را در پذیرش مهاجرین و همچنین تحصیل دانش آموزان اتباع خارجی داریم. از بین این ۴۵۰ هزار نفر، ۴۲۰ هزار نفرشان دانش آموزان افغانستانی هستند.
نکته اینجاست که در تمام کشورهای دنیا پناهنده را به صورت باز پذیرش نمی کنند به این معنا که آنها را در سطح شهر رها کنند بلکه اردوگاه های خاصی دارند که به آنها سرویس می دهد. در کشور ما پذیرش افغانستانی ها و عراقی ها به دلیل قرابت فرهنگی و مذهبی که با آنها داریم، محدودیت های دیگر کشورها نسبت به پناهندگان را در بر نمی گیرد و آنها را در سطح شهرها می پذیریم.
تا سال ۱۳۹۳ دانش آموزانی که در وزارت کشور ثبت شده بودند، در مدارس ثبت نام می شدند که ما ۳۰۰ هزار نفر را در آن سالها ثبت نام کرده بودیم. در سال ۱۳۹۳ مقام معظم رهبری دستور دادند به دلیل نیات بشر دوستانه، هر کودکی که در ایران است باید در مدارس ثبت نام شود و هیچ کودکی نباید خارج از مدرسه بماند. بنابراین از آن سال ما فارغ از اینکه کودکی مدرک معتبر دارد و یا نه و با توجه به اینکه هر فرد از اتباع خارجی با ارائه گواهی بهداشتی به وزارت کشور، کدی را دریافت می کرد، بر آن مبنا در مدارس ثبت نام انجام می دادیم که با این اقدام، افزایش ۱۱۰ هزار دانش آموزی را در این بخش شاهد بودیم. امسال هم در مدارس به روی اتباع خارجی باز است و کسانی که لازم التعلیم هستند و کد از وزارت کشور دارند در مدارس ثبت نام می شوند.
درباره بحث شرط پرداخت شهریه که برخی رسانه ها مطرح کردند، صحت ندارد. شاید برای ایرانی ها برخی مدارس از والدین کمک هزینه دریافت کنند که در واقع اولیا در این صورت دارند به فرزندان خود کمک می کنند، اما ما تاکید داریم هیچ دانش آموزی نباید بازمانده از تحصیل باشد.
*موضوع اضافه شدن سالی ۱۵ درصد به تعداد دانش آموزان اتباع خارجی آیا مبنای آماری دقیق دارد؟
- مرزهای ما در روز تعداد قابل توجهی ورودی دارد و دلیلش همان مسائلی است که در بالا ذکر کردم. افراد غیر مجاز وارد می شوند و در طول سال این تعداد انباشته می شوند و سال به سال تعداد دانش آموزان اتباع خارجی افزایش پیدا می کند. یک سیاست وزارت کشور که در حال عملیاتی کردن آن است، این است که کسانی که از راه می رسند، نتوانند وارد مدرسه شوند و مدتی در ایران اقامت داشته باشند و بعد مجوز ورود به مدرسه را بگیرند تا به این ترتیب تحصیل رایگان اتباع خارجی یک سیاست تشویقی برای این افراد نباشد.
*آیا آماری داریم که در چه پایه هایی تعداد دانش آموزان اتباع خارجی بیشتر است؟
-عمده محصلین اتباع خارجی در مقطع دبستان هستند. ۷۲ درصد آنها در مقطع دبستان، ۱۹ درصد در مقطع متوسطه اول و ۹ درصد در مقطع متوسطه دوم تحصیل می کنند. از این تعداد ۵۲ درصد پسر و ۴۸ درصد دختر هستند.
*اینکه دانش آموزان افغانستانی عمدتا در مدارس عادی ما تحصیل می کنند، آیا برای مدیران مدارس و معلمان چالشی ایجاد نمی کند؟
- ما چند مدرسه مخصوص دانش آموزان افغانستانی داریم که معلم ها را خودشان تامین می کنند اما کتاب های درسی ما را آموزش می دهند. اما عمده دانش آموزان افغانستانی در مدارس عادی درس می خوانند. امسال ما یک دوره های آموزشی چند فرهنگی برای مدیران این مدارس که دانش آموزان افغانستانی در آنها زیادتر از دانش آموزان ایرانی است، برگزار می کنیم چون در این مدارس دچار چالش شده ایم. باید مدیران و معلمان این مدارس با مهارت های بین فرهنگی آشنا شوند.
*بحث بعدی هزینه ای است که آموزش و پرورش برای تحصیل اتباع خارجی می پردازد. آیا کمک های بین المللی جبران این هزینه ها را می کند؟
- ما سالانه هزار میلیارد تومان برای تحصیل اتباع خارجی هزینه می کنیم. کمک های بین المللی دو درصد این هزینه را هم پوشش نمی دهد. تمام کمک های بین المللی در سال گذشته، ۶ میلیون دلار بود. نهایتا آنها سالانه ۱۰ تا ۱۵ مدرسه در ایران بسازند و کمک های نقدی ناچیزی بکنند. این یکی از مشکلات ما در این حوزه است و تقاضا می کنیم بخش های بین المللی وارد ایران شوند و به ما کمک کنند تا بتوانیم خدمات بهتری به این دانش آموزان ارائه دهیم؛ ضمن اینکه این دانش آموزان عمدتا در تهیه امکانات اولیه نیز دچار مشکل هستند؛ یعنی در زمینه های بهداشتی، تهیه لوازم التحریر و پوشش و کتب درسی هم با مشکل مواجه هستند. با برخی از موسسات پناهندگی بین المللی وارد مذاکره شده ایم مثل موسسه پناهندگی دانمارک و نروژ تا توجه مجامع را به این بحران جلب کنند.
*در کدام استان های کشور با بیشترین پناهنده رو به رو هستیم؟
- تهران رتبه اول در بحث پوشش تحصیلی اتباع خارجی را دارد که بالای صد هزار دانش آموز پناهنده در تهران داریم. در شهرهای اصفهان و خراسان رضوی بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار دانش آموز اتباع خارجی داریم و در استان های فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان و قم و البرز بین ۲۰ تا ۵۰ هزار دانش آموز است.
*اجازه بدهید به بحث درباره آیسسکو(سازمان اسلامی، آموزشی، علمی و فرهنگی) نیز بپردازیم. درباره عملکرد ایران در این سازمان توضیح می فرمایید.
- سازمان آیسسکو اصطلاحا یونسکوی اسلامی است و همان کارکرد یونسکو را در سطح کشورهای اسلامی دارد و هدفش ارتقا وحدت امت اسلامی از طریق آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات است. مقر اصلی آن کشور مغرب است و ۵۴ کشور نیز عضو این سازمان هستند. دو دفتر منطقه ای دارد که یکی از آنها در تهران است که ۱۲ کشور را پوشش می دهد و یک دفتر هم در شارجه دارد. این سازمان سال ۱۹۸۲ تاسیس شد و ایران پس از ده سال به این سازمان پیوست. کمیسیون ملی آن در ایران در وزارت آموزش و پرورش مستقر است. اجلاس های مختلفی تشکیل می شود. به طور مثال وزرای کودک کشورهای اسلامی هر سه سال یکبار تشکیل جلسه می دهد، اجلاس وزرای فرهنگ، وزرای علوم و محیط زیست و آب در کشورهای اسلامی را هم داریم که از هر کدام از اجلاس ها بیانیه هایی خروجی در می آید که مبنای عملکرد آیسسکو در کشورهای مختلف اسلامی است.
سالانه بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ فعالیت در کل کشورهای اسلامی و همچنین اقلیت های مسلمان در خارج از جهان اسلام قابل پیگیری است. در حال حاضر اجلاس دبیران کل کمیسیون های ملی آیسسکو را پیش رو داریم که ۱۱ و ۱۲ شهریور ماه در شیراز برگزار می شود.
یکی از کارکردهای این سازمان انتخاب پایتخت های فرهنگی در جهان اسلام است. در حال حاضر دو شهر اصفهان و مشهد ما پایتخت جهان اسلام شده اند. در اصفهان بیش از ۶۰ فعالیت انجام شده و مشهد نیز ۲۰۱۷ به عنوان پایتخت معرفی شد. شهر قم خود را کاندید بعدی اعلام کرده است که از سال ۲۰۲۵ به بعد می تواند در دستور کار باشد چون تا سال ۲۰۲۵ شهرها انتخاب شده اند.
*ارتباط آموزش و پرورش با یونسکو در حال حاضر در چه سطحی است؟
- یکی از مهمترین بخش های یونسکو آموزش و پرورش است. ما فعالیت های مختلفی با این سازمان داریم. در بحث پیش دبستانی و آموزش دبستان و کودکان استثنایی و همچنین فنی و حرفه ای ما همکاری های خوبی با این سازمان داریم. حمایت یونسکو از مدارس شبانه روزی هم صورت می گیرد. البته برخی موضوعات در حواشی سند ۲۰۳۰ باعث شد برخی فعالیت ها تضعیف شود اما در جایی که مصلحت کشور است و بر اساس سند تحول بنیادین در مجامع بین المللی حضور داریم.
*سند ۲۰۳۰ به معنای واقعی از دستور کار خارج شده است؟ برخی اخبار حکایت از اجرا شدن برخی مفاد آن در برخی مدارس دارد!
- سند۲۰۳۰ سال ۲۰۰۰ در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد و به منزله لازم الاجرا بودنش نبود که بخواهد برود مجلس و تصویب شود و سازوکار ملی برایش تعیین شود. تندروی و افراطی برخورد کردن در داخل ایران باعث شد که بخواهند سند ملی ۲۰۳۰ تدوین کنند و تعدادی از وزرا نیز این طرح را افتتاح کردند که باعث نگرانی بخش هایی از حاکمیت شد و که بعد از فرمایش رهبری مبنی بر خارج کردنش از دستور کار، این سند از دستور کار خارج شد و مصوبه هیئت دولت نیز باطل شد. اما تمام فعالیت های بین المللی نباید از اسناد ۲۰۳۰ تلقی شود. ما بر اساس سند تحول بنیادین باید در کنفرانس های بین المللی حضور داشته باشیم یا اینکه گاهی یک ورزشی در پیش دبستانی صورت می گیرد و ربطش می دهند به ۲۰۳۰ که این اتفاق غلط است.
ما قرار نیست با یونسکو قطع ارتباط کنیم. اتفاقا آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند که به خاطر دفاع یونسکو از ملت های جهان اسلام دارند از یونسکو خارج می شوند. ایران دارای حرف ها و اندیشه های محکمی است که یونسکو جایی برای ابراز مناسب این دیدگاه است.
*نکته بعدی درباره بحث آموزش زبان فارسی در مدارس دیگر کشورهای دنیا و تفاهم نامه آموزش و پرورش با دیگر کشورها در این زمینه است و همچنین بحث آموزش زبان های خارجی به جز انگلیسی در مدارس داخل کشور. این موضوع به کجا رسید؟
-یکی از اولویت های اصلی ما در دیپلماسی کشور، گسترش زبان فارسی در جهان است و نهادهای مختلفی از جمله بنیاد سعدی و آموزش و پرورش روی آن کار می کنند. بسیاری از کشورها زبان فارسی را در نظام آموزشی اختیاری کشورشان پذیرفته اند. در سال ۱۳۸۲ نیز مصوب شد مدارس داخل کشور بتوانند زبان های روسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی و ایتالیایی را به عنوان زبان خارجی در مدارس تدریس کنند. این موضوع اجباری نیست اما اگر مدرسه ای بخواهد یک کلاس زبان را به یکی از این دروس به جای انگلیسی اختصاص بدهد امکانش هست. قرار نیست زبان انگلیسی حذف شود. اما به هر صورت ما با چالش جدی در آموزش زبان رو به رو هستیم. حتی در دانشگاه های ما بچه ها زبان خارجی را یاد نمی گیرند. در حالیکه نیازهای قرن جدید به این سمت می رود که باید زبان دومی را یاد بگیریم. مثلا در چین و در سیستم دولتی ۳ هزار پست سازمانی تعریف شده است که باید به زبان فارسی در حد ترجمه مسلط باشند. آنها دارند برای ۱۰ سال بعد برنامه ریزی می کنند.
البته ما در مدارس خارج از کشور شنبه و یکشنبه که تعطیل است، آن فضا را در اختیار بنیاد سعدی می گذاریم تا به علاقمندان فارسی یاد بدهد.
*ممنون از وقتی که گذاشتید. سخن آخری اگر هست، بفرمایید.
- حرف آخرم این است که محدودیت های ارزی نباید مانع توسعه حوزه بین الملل در حوزه آموزش به طور کلان شود. باید در حوزه هایی که رفت و آمد زیاد است آن کاهش ۵۰ درصدی اعمال شود نه در حوزه های آموزش و علم. اگر سیاست به این سمت باشد که این حوزه را به ۵۰ درصد کاهش دهند ما دچار خسران خواهیم شد. انتظار هست توجه بیشتری به ضرورت تعاملات بین المللی و رصد تحولات بین المللی صورت بگیرد.