به گزارش مشرق، دکترمحمدمهدی صادقی‌تهرانی در رشته هواپیمایی تحصیل و در همین رشته سالیان سال در دانشگاه تدریس کرده است. او از 15 سال گذشته با روزانه 15 ساعت کار روی اشعار حافظ، پژوهشی را آغاز کرد که قرار است در حدود 20 مجلد به چاپ برسد. به گفته صادقی پرداختن به مجموعه مفصل «فسون و فسانه حافظ» زمانی کلید خورد که او در یک مهمانی متوجه شد افراد زیادی هستند که از عهده قرائت درست اشعار حافظ برنمی‌آیند؛ چه برسد به تفسیر درست آن. به همین دلیل او به نوشتن فرهنگ واژگان و تفسیر عرفانی حافظ اقدام کرد. او می‌گوید «زمانی که این مجموعه را آغاز کردم رختخواب خودم را جمع کردم و 2-3 ساعت در شبانه روز در بستر ساده‌ای میخوابم». با صادقی‌تهرانی به بهانه انتشار جلد دوم این کتاب درباره حافظ و افسون و فسانه او به گفت‌وگو نشستیم.
اخیرا جلد دوم «فسون و فسانه حافظ» منتشر شده و قرار است فرهنگ لغات و تفسیر عرفانی حافظ در 20 مجلد به تفصیل بیاید. درباره این مجموعه در حال انتشار توضیح دهید.
من در مجلد نخستین «فسون و فسانه حافظ» 502 غزل حافظ را انتخاب کردم و علاوه بر آوردن خود غزلیات شرح مختصر و روانی از آن‌ها ارائه دادم. یعنی برای هربیت چند خط توضیح نوشتم و حافظ را به طور کلی معرفی کردم. این کار برای اولین بار انجام شده است که معنی آن این است که دیگران این کار را نکردند یا نخواستند انجام دهند. دکتر میرجلال‌الدین کزازی قبل از چاپ کتاب من را به خانه خودشان خواستند و گفتند: شما به چه جراتی نوشتید برای اولین بار؟ یعنی ماها نتوانستیم کاری انجام دهیم؟ من گفتم یا توانش را نداشتید یا جراتش را. این حرف باعث شد که خیلی به ایشان بربخورد. چون کسی داشت این حرف را می‌زند که رشته هوافضا خوانده و تحصیلات ادبی ندارد.
چگونه استاد کزازی را قانع کردید؟
ایشان طوری قانع شدند که دو صفحه برای این کتاب تقریظ نوشتند که در ابتدای جلد اول کتاب این تقریظ چاپ شده است که کار من را تایید کردند. کاری که من برای اولین بار کردم این است که شما برای تمام رشته‌ها فرهنگ لغت و لغت معنی دارید الا ادبیات. مثلا فرهنگ قرآنی، فیزیک، شیمی و همین‌طور انواع فرهنگ‌ها برای تمام رشته‌ها وجود دارد. در ادبیات فارسی ما دهخدا و فرهنگ لغت داریم اما فرهنگ واژگان ادبیات یا هیچ شاعری نداریم. چون کار مشکلی است و هر کلمه در ادبیات معانی مختلفی دارد که در هر عبارتی با بیت دیگر تفاوت دارد.
در حافظ هم که ایهام زیادتری داریم. چه طور این کار را انجام دادید؟
من این کار را به تنهایی انجام دادم و در سراسر ایران منتشر شده است. مثلا برای آب ننوشتم که این واژه یعنی h2o بلکه با شماره غزل گفتم که در این غزل‌ها آب معنی رودخانه می‌دهد و در غزل‌های دیگر معنی آب حیات یا آبرو می‌دهد.
انتخاب اشعار براساس نسخه غنی و علامه قزوینی است؟
نسخه غنی است با یک مقدار تغییر. یعنی 6-7 غزل را از نسخه دیگری گرفتم و با اختیار خودم چند غزلی از او را انتخاب نکردم. اساسا نسخه غنی را مبنا قرار دادم ولی با اندکی اختلاف. من حتی شماره غزل منتخب خودم را با غزل نسخه‌های دیگر مثل خطیب، سایه، انجوی، خانلری و...مقایسه کردم. مثلا نشان دادم غزل 256 من غزل چندم هرکدام از این نسخه‌ها است. تا هرکس با هر نسخه حافظ بتواند از این لغت معنی استفاده کند.
وضعیت چاپ و نگارش «فسون و فسانه حافظ» به چه نحو است. دورنمایی از این مجموعه مفصل بدهید.
جلد دوم این کتاب به تازگی منتشر شده و تا جلد 6 کتاب آماده انتشار است. اما به دلیل گرانی کاغذ چاپ آن مشکل است. از جلد اول تا ششم کتاب به فرهنگ لغات می‌پردازد و از جلد 6 به بعد به تفسیر عرفانی غزل‌های حافظ و زندگی‌نامه او اختصاص دارد. جلد اول فقط خود 502 غزل با یک معنی ساده است. جلد دوم فقط معنی لغات است. از جلد 2 تا 5 شرح واژگان است. مثلا عشق را در حدود 70 صفحه توضیح دادم. کتاب‌های من طوری است که هرکس بخواند می‌فهمد من چه می‌گویم.
مخاطب این مجموعه کیست؟
تمام مردم مخاطب من هستند نه فقط کسانی که ادبیات خوانده‌اند. تمام کتاب‌هایی که درباره حافظ منتشر شده برای اهل ادب نوشته شده است و اگر یک زیر دیپلم آن را بخواند در هر صفحه ده تا اشکال خواهد داشت.
آیا مجموعه‌ای تا این اندازه مفصل در حوصله مخاطب عادی حافظ می‌گنجد؟
لازم نیست حتما 500 غزل را بخواند. او می‌تواند یک غزل را بخواند و بفهمد. این در زندگی به کار او می‌آید. نظر من این بود که این مجموعه با جلد ساده و ارزان منتشر شود. بعدا اگر یک انتشاراتی پول داشت می‌تواند همه را شومیز منتشر کند.
چرا 500 تا غزل از دیوان حافظ انتخاب شد؟
در نسخ مختلف از 400 تا 600 غزل منتسب به حافظ وجود دارد که من با بررسی بیشتر به این تعداد غزل رسیدم.
چون کلمات حافظ تکرار می‌شود شما در تفسیر به تکرار نمی‌افتید؟ مثلا کلمات و معانی مشترک تکرار نمی‌شود؟
چرا تکرار می‌شود. از جلد ششم که هدف من فهم مخاطب و تفسیر حافظ است از تکرار مطالب و لغات خودداری نکردم. به طوری که اگر یک غزل را یک نفر انتخاب کند می‌تواند بدون نیاز به هیچ جای دیگر تمام غزل و شرح آن را با معنای ساده وعرفانی دریافت کند.
این کار تیم است. چرا شما تک نفره آن را انجام دادید؟
من تایپ این کتاب را هم خودم انجام دادم و متجاوز از 10-15 هزار صفحه کار تایپ انجام دادم. تمام هزینه کتاب را هم از جیب داده‌ام. اگر من در رشته خودم کار می‌کردم ماهی 15 میلیون درآمد داشتم. پارسال دوبی من را برای یک دانشگاه خواست و گفتند ماهی 20 هزار دلار با امکانات کامل به شما حقوق می‌دهیم و شما بیایید این دانشگاه را اداره کنید. اما من با حقوق بازنشستگی مختصر خودم زندگی می‌کنم که آن را هم در خدمت این مجموعه گذاشتم. حاضرم این 20 جلد را به هر فرهیخته‌ای هدیه کنم و هیچ پولی هم در قبال آن نمی‌خواهم به شرطی که آین مجموعه را چاپ کند و بدهد تا مردم استفاده کنند. اکثر مراکز فرهنگی ما در فکر بیلان هستند تا بودجه بگیرند؛ نه کار فرهنگی اصیل.