به گزارش مشرق، هرچند مسئولین کشور خواستار حفظ کشورهای اروپایی ازجمله آلمان در برجام هستند تا این توافق را بدون آمریکا حفظ کنند؛ ولی آلمانیها تمایلی به تداوم همکاری با ایران به دلیل تحریمهای ثانویه آمریکا ندارند.
پس از خروج آمریکا از برجام مقامات اروپایی ضمن اظهار تأسف، اعلام کردند که خواستار حفظ برجام بدون آمریکا هستند؛ چنانچه اخیراً هم مایا کوچیانچیک سخنگوی موگرینی اعلام کرد: «اروپا با همکاری دیگر طرف‌های برجام در حال انجام اقداماتی در جهت حفظ توافق هسته‌ای است». این در حالی است که برخی از شرکتهای اروپایی از جمله شرکت های آلمانی از ایران خارج شدند، که این موضوع قابل‌اعتماد نبودن کشورهای اروپایی را نشان می‌دهد.
سیاست یک بام و دوهوای اروپاییها و قابل‌اعتماد نبودن طرف‌های اروپایی برجام ازجمله دغدغه‌هایی بود که در همان روزهای ابتدایی اعلام خروج آمریکا از برجام توسط رهبر انقلاب مطرح شد؛ چنانچه ایشان در این زمینه عنوان کردند: «من به این سه کشور هم اعتماد ندارم و می‌گویم به این‌ها هم اعتماد نکنید. اگر می‌خواهید قراردادی ببندید، تضمین واقعی و عملی بگیرید وَالّا فردا این‌ها هم همان کار امروز آمریکا را به شیوه دیگری خواهند کرد».
اخیراً نیز ایشان در دیدار با رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت فرمودند: «ارتباط و ادامه مذاکره با اروپا ایراد ندارد اما باید ضمن ادامه این کار، از آن‌ها درباره مسائلی نظیر برجام و یا اقتصاد، قطع امید کنید». ایشان با انتقاد از رفتار نامناسب اروپا در مسائلی نظیر برجام و تحریمها خاطرنشان کردند: «باید با نگاه شک‌آلود به وعده‌های آن‌ها، از روند مسائل مراقبت جدی کرد».
وعده‌های آلمان برای همکاری با ایران
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، مسئولین آلمانی وعده های زیادی در مورد همکاری با ایران دادند. مشائیل کلور برشتولد سفیر آلمان در تهران در این زمینه گفته است: «تحکیم و تقویت مناسبات با جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های مختلف همواره موردتوجه و اهتمام مسئولان آلمانی قرار دارد». همچنین پیتر التمایر، وزیر اقتصاد آلمان گفته است: «به واشنگتن اجازه نمی‌دهیم به ما دیکته کند که با چه کشوری دادوستد داشته باشیم و ازاین‌رو به توافق هسته‌ای وین پایبند می‌مانیم به‌نحوی‌که ایران نتواند به سلاح اتمی دست یابد». التمایر با اشاره به اینکه شرکتهای آلمانی باید از امکان ادامه سرمایه‌گذاری در ایران به میزان دلخواه برخوردار باشند گفته است: «دولت آلمان همراه متحدان اروپایی خود در جستجوی راه‌هایی هستند تا تضمین شود که امکان تبادلات مالی همچنان وجود دارد».
خلف وعده آلمان در عمل
باوجودآنکه آلمانیها در صحبت ها و بیانیه‌های خود، موضع حمایتی از ایران دارند ولی در عمل چنین حمایت‌هایی مشاهده نمی‌شود. برای نمونه پیتر التمایر وزیر اقتصاد آلمان در اظهارنظر دیگری گفته است: «ما ازنظر حقوقی هیچ امکانی نداریم که شرکتهای آلمانی را علیه تصمیمات دولت آمریکا در این راستا حمایت کنیم یا برای آن‌ها استثنا قائل شویم».
آنگلا مرکل نیز، سخنان وزیر امور خارجه خود که خواستار بازنگری در روابط آلمان با آمریکا در مورد تحریمها علیه ایران بوده است را نظر شخصی او دانسته بود. چنین موضع‌گیری‌های متناقض مقامات آلمانی باعث شده است که بسیاری از شرکتهای اروپایی با آغاز دور جدید تحریمهای آمریکا علیه ایران، به صورت یک‌طرفه از قراردادها خارج و ایران را ترک کنند، بااین‌حال توجیه دولت‌های اروپایی، خصوصی بودن این شرکتها بود اما خبر خروج شرکت راه‌آهن دولتی آلمان، گواهی بر این مدعا است که اروپاییها و به‌ویژه آلمانیها اراده‌ای برای حفظ منافع ایران در برجام ندارند.
یک نشریه ایتالیایی هم در گزارشی با عنوان «خداحافظی شرکتهای المانی دویچه تلکام و دویچه باهن از ایران» نوشت: «این دو شرکت که اولی مربوط به شرکت مخابراتی آلمان و دومی مربوط به شرکت راه‌آهن این کشور است، در پی بازگشت تحریمهای آمریکا به‌تدریج ایران را ترک می‌کنند»، خبری که از سوی روزنامه آلمانی هندرز بلات نیز تایید شده است. این دو شرکت قطع همکاری خود با ایران را به خاطر اعمال تحریمهای آمریکا مطرح کردند.
همچنین جو کاریزر مدیرعامل زیمنس آلمان در اردیبهشت‌ماه امسال در گفت‌وگو با CNN اعلام کرد: «این شرکت دیگر قادر به تحمل فشارهای آمریکا نیست و از تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران تبعیت می‌کند». رویترز نیز در اواسط مردادماه اعلام کرد شرکت خودروسازی دایملر که تولیدکننده خودرو بنز است به دلیل شروع تحریمهای آمریکا علیه ایران، طرح توسعه کسب‌وکار خود در ایران را متوقف می‌کند.
غیرممکن بودن حمایت‌های آلمان از ایران
شواهد نشان می‌دهد که آلمانیها شریک غیرقابل‌اعتمادی در راستای حفظ برجام هستند؛ چراکه آن‌ها در روابطشان با ایران به خاطر وابستگی که به دلار آمریکا دارند، از سیاستهای تحریمی آمریکا علیه ایران تبعیت می‌کنند. چنانچه علی ماجدی سفیر ایران در آلمان در این زمینه می‌گوید: «رئیس بانک مرکزی آلمان یا رئیس بافین آلمان نیز عملاً ترس از این دارند که با ایران رابطه مالی داشته باشند و بنابراین شرایط نامناسب و سهم دلار در بانک‌ها برای آن‌ها اجازه نمی‌دهد که با ایران همکاری داشته باشند». با این اوصاف نمی‌توان به گشایش‌های اقتصادی حاصل از اعتماد به آلمان و سایر کشورهای اروپایی، امید داشت. چراکه اروپا نمی‌تواند روابط بانکی خودش را با ایران بدون توجه به ملاحظات آمریکا ادامه دهد. هرچند که اروپاییها بحث اجرای قانون مسدودسازی سال ۱۹۹۶ را مطرح می‌کنند ولی این ادعا صرفاً در حد حرف است و در عمل نمی‌تواند کارایی داشته باشد.
به گزارش فارین پالیسی «تهدید اروپا به مقابله با تحریمهای آمریکا علیه ایران «توخالی» است چراکه تحریمهای آمریکا در سال ۱۹۹۶ ناچیز بود و به همین دلیل شرکتهای خارجی سود سرشار ناشی از تجارت با ایران را به پایبندی به تحریمهای آمریکا ترجیح می‌دادند» اما در سال ۲۰۱۰ قانون جدیدی در کنگره آمریکا (در قالب تحریمهای ثانویه) تصویب شد که قانون مسدودسازی اروپا را منسوخ کرد. این قانون که به گزارش فارین پالیسی، «تهدید به قطع دسترسی شرکتهای اروپایی به نظام مالی آمریکاست»، به اهرم قدرتمند آمریکا علیه سیاستهای ضد تحریمی تبدیل‌شده است.
به گزارش الجزیره «قانون مسدودسازی اروپا برای شرکتهای کوچک می‌توانست مناسب باشد، اما شرکتهای چندملیتی بزرگ که با دلار سروکار داشتند، راهکار مناسبی نبوده است چنانچه این شرکتها به تجارت با ایران ادامه دهند تحریم خواهند شد». چنانچه به گزارش اسپوتنیک، یکی از مقامات آمریکایی می‌گوید: «طی ۹۰ روز ما می‌بینیم که چه شرکت‌هایی از ایران خارج می‌شوند و شکی نیست که تحریمها کار می‌کنند. تقریباً ۱۰۰ شرکت از بخش مالی و انرژی اعلام کرده‌اند که قصد خروج از ایران را دارند».
ریشه همه این مشکلات به نقش دلار، در پیشبرد اهداف آمریکا و تسلیم شدن سایر کشورها در برابر آمریکا برمی‌گردد. همانطور که والری ژیسکار دستن رئیس‌جمهور اسبق فرانسه می‌گوید: «دلار امتیاز فوق‌العاده‌ای به آمریکا داده است». پائول کریگ رابرتز، معاون اسبق وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز، در مورد نقش محوری دلار در سیاستهای آمریکا در همراه کردن کشورهای دیگر با خود می‌گوید: «تنها دلیلی که آمریکا را به چنین قدرتی رسانده، تسلیم شدن و همراهی احمقانه کشورهای دیگر با سازوکار امپریالیستی دلار آمریکاست».
وجود چنین سازوکارهایی موجب شده است که مقامات آمریکایی نسبت به قانون مسدودسازی اروپا چندان واکنشی نشان ندهند؛ چراکه می‌دانند اعمال چنین قانونی اساساً غیرممکن است. به گزارش خبرگزاری «آسوشیتدپرس»، یک مقام ارشد آمریکایی در این زمینه می‌گوید: «واشنگتن از تلاش‌های اروپا در حمایت از شرکتهای فعالش در ایران درزمینه اعمال مجدد تحریمها نگرانی ندارد».
براین اساس مسئولین به‌جای اینکه امیدشان به آلمان و دیگر کشورهای اروپایی برای گشایش اقتصادی باشد، بهتر است که راهکارهای عملیاتی‌تری را برای شکوفایی و پویایی اقتصاد کشور دنبال کنند. چنانچه جهت‌گیری سیاست خارجی به سمت کشورهای غیراروپایی و نوظهور و همچنین همسایگان، ازجمله الزامات سیاست خارجی در این برهه زمانی محسوب می‌شود.