به گزارش مشرق به نقل از معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، مطالعه بار بیماری‌ها، جامع‌ترین و دقیق ترین مطالعه اپیدمیولوژیک جهانی است که سالانه توسط انستیتوی سنجش و ارزیابی سلامت دانشگاه واشنگتن در سیاتل آمریکا و با مشارکت چندین هزار محقق از کشورهای مختلف دنیا انجام می شود و روند مرگ و میر ناشی از 359 بیماری و صدمات و 84 عامل خطر سلامت در 195 کشور و منطقه جهان را با استفاده از روش‌های دقیق و قابل مقایسه، در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی توصیف می‌کند و به بررسی میزان پیشرفت کشورها در اهداف شاخص‌های توسعه پایدار 2030 می‌پردازد.
بیشتر بخوانید:
چگونه از قاتل شماره یک ایرانی‌ها در امان بمانیم؟
«وزنه زدن» ریسک سکته قلبی را کاهش می‌دهد
مطالعه مهم جهانی بار بیماری‌ها در سال 2017 با مشارکت 3 هزار و 676 محقق از 146 کشور از جمله 200 محقق از ایران، انجام و نتایج آن نوامبر 2018، در مجله معتبر بین‌المللی لنست منتشر شده است.
82 میلیون ایرانی چه قدر به زندگی امیدوارتر شده اند؟
ملک‌زاده از نویسندگان همکار مطالعه جهانی بار بیماری‌ها، با اشاره به این که مطالعه، برای نخستین بار، نرخ جمعیت در 195 کشور مورد بررسی را اعلام کرده است، گفت: ایران با جمعیت 82.2 میلیون نفر، دارای سرانه درآمد ناخالص ملی 17.5 هزار دلار، نرخ باروری 1.7 و متوسط سالهای تحصیل 7.8 سال است.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سن امید به زندگی در ایران در سال 96 را برای زنان 79.4 و برای مردان 75.5 سال اعلام کرد و گفت: این در حالی است که سن امید به زندگی مورد انتظار و پیش‌بینی شده برای زنان ایران در سال گذشته، 77 و مردان 70 سال بود که این نشان از پیشرفت سریع‌تر ایران در دستیابی به شاخص جهانی افزایش سن امید به زندگی به ویژه در بین زنان دارد.
به گفته وی، سن امید به زندگی زنان ایرانی در سال 96، در مقایسه با 27 سال پیش از آن (سال 69)، بیش از 9 سال و در مردان 10 سال افزایش یافته است.
کاهش مرگ و میر کودکان ایرانی، فراتر از انتظار
استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به روند مرگ و میر کودکان ایرانی (یک مرگ به ازای 1000 تولد)، شمار مرگ کودکان زیر 5 سال کشور را در حال حاضر، 14 مورد در هر یک هزار تولد اعلام کرد و گفت: 27 سال پیش، شاهد مرگ بیش از 64 کودک زیر 5 سال به ازای یک هزار تولد بودیم.
ملک‌زاده خاطرنشان کرد: روند مرگ کودکان زیر یک سال ایرانی نیز نشان می‌دهد درحالی که در سال 69 ، مرگ 50 کودک زیر یک سال به ازای 1000 تولد گزارش شده ، در سال 2017 این رقم به 12 مرگ رسیده است
وی یادآور شد: مرگ و میر کودکان زیر یک سال و زیر 5 سال ایرانی در سال 69 بیش از عدد مورد انتظار بوده است اما در سال گذشته ، مرگ و میر کودکان ، حتی کمتر از عدد پیش‌بینی شده بوده و در این‌باره ایران به پیشرفتهای بسیار خوبی دست یافته است.
نگاهی به روند مرگ در ایران طی 27 سال گذشته/ چه تعداد ایرانی سال گذشته فوت کردند؟
رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، شمار مرگ و میر هر دو جنس در جهان طی سال 2017 را 56 میلیون (30.5 میلیون مرد و 25.5 میلیون زن) برشمرد و با اشاره به سهم 2.9 میلیون نفری خاورمیانه از این تعداد مرگ در سال 2017 (1.7 میلیون مرد و 1.2 میلیون زن)، افزود: در سال گذشته، 380 هزار مرگ برای ایران شامل 220 هزار مرد و 160 هزار زن ثبت شده است.
ملک‌زاده با تاکید بر افزایش طبیعی شمار سالانه مرگها در کشور، درباره روند مرگ و میر استاندارد شده سنی در ایران طی سالهای 69 تا 94 گفت: آنچه در بررسی روند مرگهای یک کشور مهم تلقی می‌شود «شاخص مرگ و میر استاندارد شده سنی» (یک مرگ به ازای هر 100 هزار نفر) است که بررسی سالهای یاد شده نشان می دهد میزان مرگ و میر استاندارد شده سنی در ایران بسیار کاهش یافته و این کاهش در کل جهان و خاورمیانه نیز رخ داده است.
مهمترین علل مرگدر ایران / سرعت سرسام آور چند بیماری کشنده و ناتوان کننده
مجری بزرگ‌ترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقا در ایران، در ادامه، فهرستی از علل مهم مرگ و میر در ایران طی 10 سال گذشته و روند تغییرات (افزایش یا کاهش) هر یک از این علل ارائه کرد و گفت: بیماری‌های قلبی عروقی با 27 درصد افزایش، سکته مغزی با 19 درصد افزایش، آلزایمر با 103 درصد افزایش، صدمات جاده‌ای با 31 درصد کاهش، بیماری‌های قلبی ناشی از فشار خون بالا با 55 درصد افزایش، دیابت با 76 درصد افزایش، بیماری‌های مزمن انسدادی ریوی با 40 درصد افزایش، بیماری‌های مزمن کلیوی با 56 درصد افزایش، اختلال‌های نوزادی با 60 درصد کاهش، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی با 0.6 درصد افزایش، نواقص مادرزادی با 54 درصد کاهش مهمترین علل مرگ در ایران را تشکیل می‌دهند.
10 علت مرگهای زودرس در ایران بر اساس تازه‌ترین نتایج جهانی
اما مرگهای زودرس که بنا بر آمار رسمی معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سبب شده نیمی از ایرانیان، 70 سالگی را نبینند! ، یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های نظام سلامت ایران است که سرعت افزایش یا کاهش علل آنها، در مطالعه جهانی بار بیماری‌های 2017 به طور دقیق اندازه‌گیری و فهرستی کامل از علل آنها ارائه شده است.
به گفته محقق ایرانی همکار این مطالعه، بیماری‌های قلبی عروقی با 13 درصد افزایش، صدمات جاده‌ای با 38 درصد کاهش، اختلال‌های نوزادی با 60 درصد کاهش، سکته مغزی با بیش از 8 درصد افزایش، نواقص مادرزادی با 55 درصد کاهش، دیابت با 63 درصد افزایش، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی با 38 درصد کاهش، بیماری‌های قلبی ناشی از فشار خون بالا با 38 درصد افزایش، صدمه به خود با 12 درصد کاهش، آلزایمر با 73 درصد افزایش و سرطان خون با 6 درصد کاهش، 10 علت مهم مرگهای زودرس در ایران هستند.
پیام داده‌های جهانی به نظام سلامت ایران در سرعت برخی بیماری‌ها
ملک‌زاده با اشاراتی که در خصوص علل مهم مرگ و میر کلی ایرانیان و علل مرگهای زودرس در کشور و میزان افزایش یا کاهش سرعت هر بیماری رفت، ذکر چند نکته را در این زمینه ضروری دانست و گفت: علی‌رغم افزایش سرعت قابل توجه در کاهش مرگها بر اثر عواملی همچون بیماری های قابل انتقال مادر به کودک، مرگهای نوزادی، سوءتغذیه و ... در ایران، اما نیازمند سرعت بیشتری در کاهش مرگهای ناشی از بیماری‌های غیرواگیر هستیم که از سال 79 تا 93، کاهش سرعت کمی داشته‌اند و تنها طی سه سال گذشته، اندکی از سرعت مجموع بیماری‌های غیرواگیر کاسته شده است.
افزایش خیره کننده دیابت در ایران
وی پیام «داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها» را لزوم اتخاذ و اجرای سیاست‌هایی برای پیشگیری از افزایش سکته‌های قلبی و مغزی بسیار متاثر از فشار خون بالا، نارسایی‌های مزمن کلیوی عمدتاً به علت فشار خون بالا با هزینه‌های غیرقابل جبران، بیماری‌های اعصاب با افزایش در طول سالهای 69 تاکنون، سرطان‌ها (به ویژه سرطان روده بزرگ) که چاقی، بی‌تحرکی و رژیم‌های نامناسب غذایی نقش مهمی در بروز انواع این بیماری دارند، آلزایمر با افزایش دو برابری و نیز دیابت با افزایش 76 درصدی (به عنوان علت کلی مرگ و میر) طی 10 سال گذشته دانست و گفت: ما قطعاً در آینده شاهد مشکلات بزرگ بهداشتی ناشی از بیماری دیابت برای نظام سلامت خواهیم بود؛ به طوری که هم اکنون 25 درصد ایرانی‌ها در مرحله پیش دیابت و 10 درصد مبتلا به دیابت هستند و پیش‌بینی می‌شود تا 20 سال آینده یک چهارم جمعیت ایران نیاز به درمان دیابت داشته باشند؛ در حالی که این بیماری با رعایت اعتدال در مصرف مواد غذایی، کاهش وزن و تحرک بدنی کاملاً قابل پیشگیری است.
بیشترین ناتوانی ها در ایران ناشی از کدام مشکلات سلامت هستند؟
ملک‌زاده، در ادامه، اختلال‌های سردرد (14 درصد افزایش)، کمردرد (23 درصد افزایش)، اختلال‌های افسردگی (23 درصد افزایش)، اختلال‌های مرتبط با مصرف مواد مخدر (2.6 درصد افزایش)، اختلال‌های اضطراب (10 درصد افزایش)، دیابت (73 درصد افزایش)، گردن درد (30 درصد افزایش)، اختلال‌های نوزادی (23 درصد افزایش)، سایر اختلال‌های اسکلتی ــ عضلانی (34 درصد کاهش)، افت شنوایی مرتبط با افزایش سن (32 درصد افزایش) و نابینایی و اختلال‌های بینایی (26 درصد افزایش) را عمده‌ترین مشکلات سلامت عامل بیشترین ناتوانی‌ها در ایران برشمرد.
شایع‌ترین عامل مرگ و ناتوانی در ایران امروز و فردا
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، درباره عوامل خطری که علل مرگ و ناتوانی در ایران را شکل می‌دهند، گفت: همان طور که بر اساس نتایج مطالعات مهم ملی و جهانی بارها هشدار داده‌ام، فشار خون بالا در ایران، مهمترین عامل خطر مرگ و ناتوانی در ایران است. فشار خون بالا در سال 86، سومین عامل خطر مرگ و ناتوانی در ایران بوده است که با افزایش 24 درصدی طی 10 سال گذشته، اکنون به رتبه نخست رسیده است.
به گفته وی، 28 درصد ایرانیان بالای 18 سال مبتلا به فشار خون بالا هستند که سهم زنان بیشتر است. همچنین نیمی از ایرانیان بالای 55 سال مبتلا به فشار خون بالا می‌شوند.
ملک‌زاده یادآور شد: فشار خون بالا، طی 25 سال گذشته در ایران، 39 درصد افزایش یافته و در سال 95، 44 هزار مرگ بر اثر فشار خون بالا رخ داده است. نکته مهم دیگر آن که 33 درصد مرگ و میرهای قلبی عروقی به علت فشار خون بالا رخ می‌دهد و 926 هزار سال عمر ایرانی‌ها در سال 95 با ناتوانی‌های ناشی از فشار خون بالا از دست رفته است.
سرپرست مطالعه بزرگ کوهورت گلستان، با ابراز نگرانی شدید از این وضعیت تأسف بار خاطرنشان کرد: فاجعه بزرگتر آن که 6.5 میلیون ایرانی مبتلا به فشار خون بالا از ابتلای خود به این عامل خطر بیماری‌های کشند و ناتوان کننده (سکته‌های قلبی، سکته‌های مغزی، نارسایی‌های مزمن کلیوی و ... ) بی‌اطلاع هستند. چنانچه مطالعه 50 هزار نفره کوهورت گلستان نیز نشان داده است که تنها 18 درصد افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود آگاهی داشتند؛ تنها نیمی از مبتلایان آگاه، فشار خونشان تحت درمان بوده و از افراد تحت درمان نیز تنها 26 درصد فشارخونشان کنترل شده است.
افت فشار خون بالای ایران فقط با یک قدم
این مشکل بزرگ برای نظام سلامت ایران که عمدتاً ناشی از چاقی، اضافه وزن و مصرف بالای نمک است، در حالی است که به گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت، با کنترل فشار خون بالا و درمان آن، شاهد کاهش 25 درصدی سکته‌های قلبی و مغزی در ایران خواهیم بود.
سایر عوامل خطر محرک بیماری‌های مرگبار و ناتوان کننده در ایران
معاون تحقیقات وزیر بهداشت گفت: پس از خطر فشار خون بالا به عنوان شایع‌ترین عامل محرک مرگ و ناتوانی در ایران، پرخوری و رژیم غذایی نامناسب و پرخطر (21 درصد افزایش)، قند خون بالا (66 درصد افزایش)، شاخص توده بدنی بالا (41 درصد افزایش)، مصرف تنباکو (23 درصد افزایش)، چربی خون بالا (14 درصد افزایش)، مصرف مواد مخدر (4 درصد افزایش)، آلودگی هوا (18 درصد افزایش) و نارسایی‌های مزمن کلیوی (30 درصد افزایش) مهمترین محرکهای علل مرگ و میر کلی و مرگهای زودرس در ایران با تغییرات افزایشی یا کاهشی گفته شده در طول 10 سال گذشته هستند.
وی در همین‌باره افزود: داده‌های مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در خصوص عوامل خطر مرگ و ناتوانی عمدتاً در چند موضوع بسیار حیاتی خلاصه شده است: کنترل فشار خون، کنترل قند خون، پرهیز از پرخوری و افزایش تحرک در جامعه ایران
بیشترین عوامل خطر مؤثر در بروز سرطان در ایران
رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، در ادامه این گزارش، به موضوع بسیار مهم دیگری با عنوان نقش عوامل خطر در بروز سرطان‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: مصرف تنباکو، پرخوری و رژیم غذایی پرخطر، خطرات شغلی، شاخص توده بدنی بالا، قند خون بالا ، آلودگی هوا، مصرف مواد مخدر، سایر عوامل محیطی، مصرف الکل و کم تحرکی مهمترین عوامل خطر در بروز سرطان مردان هستند.
ملک زاده خاطرنشان کرد: مصرف تنباکو، پرخوری و رژیم غذایی پرخطر، شاخص توده بدنی بالا، قند خون بالا، روابط جنسی ناایمن (پرخطر)، آلودگی هوا، کم تحرکی، سایر عوامل محیطی، مصرف مواد، خطرات شغلی، مصرف الکل مهمترین عوامل خطر در بروز سرطان ها در میان زنان ایرانی به شمار می‌روند.
پیشرفت ایران در میزان دسترسی به خدمات بهداشتی
معاون تحقیقات وزیر بهداشت با اشاره به برخی پیشرفتهای ایران در شاخص های نظام سلامت گفت: در سال 69، میزان دسترسی ایرانیان به مراقبت‌های بهداشتی فردی 49 درصد بود که این رقم در سال 79 به 61 درصد و در سال 95 به 71 درصد افزایش یافته است.
صعود چند پله ای ایران در شاخص « سرمایه انسانی» توسعه پایدار
نویسنده همکار در مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در 2017 درباره روند تغییرات صورت گرفته در شاخص «سرمایه انسانی» ایران طی سالهای 69 تا 95، به فهرستی از 10 کشور منتخب برای مقایسه اشاره کرد و گفت: بیشترین پیشرفت صورت گرفته در زمینه شاخص « سرمایه انسانی» در بین کشورهای: «آلمان، آمریکا، چین، روسیه، برزیل، ایران، مکزیک، اندونزی، هند و نیجریه»، مربوط به سه کشور: چین با رتبه 20، برزیل با رتبه 16 و ایران با رتبه 15 بوده است.
تشریح وضعیت سلامت جهان / سه عامل نخست از دست رفتن سلامتی
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، سپس به تشریح وضعیت سلامت در جهان و مهمترین پیشرفتها و عقب‌ماندگی‌ها بر اساس مطالعه بار بیماری‌ها در 2017 پرداخت و با اشاره به این که بیشترین رشد جمعیت در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین صورت گرفته است، فشار خون بالا، مصرف سیگار و قند خون بالا را سه عامل از دست رفتن سلامتی در جهان برشمرد.
به گفته وی «بیماری‌های قلبی عروقی، اختلال‌های نوزادی، سکته‌های مغزی، عفونت‌های دستگاه تنفسی، اسهال، حوادث جاده‌ای، بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی»، هر یک، عامل بیش از یک میلیون مرگ در جهان طی سال گذشته بوده‌اند نویسنده همکار در مطالعه جهانی بار بیماری‌ها در 2017 گفت: مرگ و میر و البته امید به زندگی در جهان از سال 1950 افزایش یافته و از سویی دیگر، 80 عامل خطر جدید وارد فهرست 359 بیماری و صدمات شده اند.
وی خاطرنشان کرد: این مطالعه مهم افزایش سریع مرگ و میر در جهان را تا حد زیادی متاثر از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و مقاومت بدن در برابر آنها می‌داند.
پیشرفتها و عقب ماندگی جهان در سلامت
ملک‌زاده گفت: جهان طی 25 سال گذشته پیشرفتهای چشمگیری در بقای مادران و کودکان داشته است. کارکنان آموزش دیده شامل پزشکان، پرستاران، ماماها نقش بیشتری در تولد نوزادان داشته‌اند؛ در بسیاری از کشورها دسترسی به خدمات اولیه سلامت به ویژه در زمینه درمان ایدز و پیشگیری از مالاریا بهبود یافته؛ اکنون تعداد کمتری از مردم به علت عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و دفع بهداشتی فاضلاب می‌میرند و همچنین مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا کاهش یافته است.
وی افزود: در کشورهایی که در شرایط اقتصادی و اجتماعی بهتری قرار دارند روند کاهش مرگ ناشی از بیماری‌های مزمن، تصادفات جاده ای و خشونت سریع‌تر بوده و در کشورهایی که در شرایط اقتصادی و اجتماعی نامناسب‌تری قرار دارند، روند کاهش لاغری مفرط و کوتاهی قد در کودکان سریع‌تر بوده است.
نویسنده همکار در مطالعه جهانی بار بیماری‌ها گفت: درآمد، تحصیلات و نرخ باروری در پیشرفت سلامت نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند ولی سرمایه‌گذاری در این حیطه‌ها به تنهایی کافی نیست.