سرویس سیاست مشرق - «آزموده را آزمودن خطاست»؛ اگر کسی در انجام وظیفه و یا وعده‌ای که برعهده گرفته است موفق نباشد و این ناکامی و ناتوانی به تکرار هم نشسته باشد، نمی‌توان از او در آن عرصه انتظار موفقیت داشت چرا که نتیجه از قبل مشخص است و آن خروج ناموفق از آزمون دیگر است.
در مهرماه ۸۲ توافق سعدآباد میان ایران و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) منعقد شد.
در کتاب خاطرات روحانی با عنوان «امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای» (خاطرات توافق سعدآباد) -ص ۵۸۸ - به نامه روحانی خطاب به البرادعی-مدیرکل وقت آژانس انرژی اتمی- درخصوص بدعهدی اروپا اشاره شده و آمده است: «متأسفانه، در مقابل اگر نگوییم هیچ، ایران مابه‌ازای بسیار اندکی دریافت کرد و بارها اقدامات اعتمادساز خود را افزایش داد و تنها در عوض آن، با قول‌های انجام نشده و درخواست‌های بیشتر روبه رو شد».
بیشتر بخوانید:
بررسی ادعای روحانی: آیا اروپا پشت سر ایران است؟
دیپلماسی دولا دولا
در بخش دیگری از کتاب خاطرات توافق سعدآباد-ص ۵۸۹- به نامه روحانی خطاب به آژانس انرژی اتمی اشاره شده و آمده است: «پس از گذشت بیش از سه ماه مذاکره بعد از موافقتنامه پاریس، آشکار شد که سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا خواهان تطویل مذاکرات و احتمالاً عدم دستیابی به نتیجه مطلوب هستند».
روحانی در بخش دیگری از خاطرات خود از توافق سعدآباد- ص ۶۰۳-تصریح کرده است: «بسته پیشنهادی طرف اروپایی...دربردارنده مجموعه‌ای از تقاضاهای یک جانبه و خودخواهانه و فراقانونی از ایران است که گستره آن از انکار حق حاکمیت تا واگذار کردن حقوق غیرقابل انکار خودش را در بر می‌گیرد... بسته پیشنهادی مذکور در زمینه تقاضاها از ایران بسیار طولانی، اما در مورد پیشنهادهای ارائه شده به ایران به طور مضحکی کوتاه و نارسا می‌باشد. فقدان هرگونه تلاش برای ایجاد ظاهری متوازن، این پیشنهاد را به دستور استعماری کاپیتولاسیون شبیه می‌سازد.»
واکنش دردناک و فوری!
۱۸ خرداد سال جاری آمریکا از برجام خارج شد. دولت، پیش از آن اعلام کرده بود که واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام، فوری، غیرقابل تصور، پشیمان‌کننده و دردناک خواهد بود؛ اما پس از خروج آمریکا از برجام، روحانی در اظهارنظری عجیب اعلام کرد که مزاحم رفت و ما برجام را بدون آمریکا ادامه می‌دهیم!
در حقیقت دولت بدون توجه به تجربه توافق سعدآباد، برجام اروپایی را کلید زد.
قرار بر این بود که اروپایی‌ها حداکثر تا ۱۰ خردادماه بسته پیشنهادی خود مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند؛ اما موگرینی صراحتاً اعلام کرد که درخصوص تعهدات برجامی به ایران تضمین نمی‌دهیم. اروپا در نهایت در نیمه تیرماه بسته پیشنهادی خود را ارائه کرد. روحانی در گفت و گوی تلفنی با «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان اعلام کرد که بسته پیشنهادی اروپا مأیوس کننده بود.
اکنون بیش از ۷ ماه از برجام اروپایی سپری شده است. نکته قابل تأمل اینجاست که بی عملی و وعده‌های سرخرمن اروپا حتی بزک کنندگان و حامیان برجام را نیز به اعتراف واداشته است.
لازم به ذکر است که این طیف پیش از این با تیترهایی همچون «موگرینی: هر چه تهران بگوید»، «اروپا کنار ایران»، «اروپا علیه آمریکا» و... به بزک اروپا پرداخته بود.
اروپا عملاً از برجام خارج شده
«فریدون مجلسی» که پیش از این مطالب بسیاری در تعریف و تمجید از برجام نوشته بود-۷ آذر ۹۷- در مصاحبه با روزنامه اصلاح طلب «همدلی» گفت:
«اگر اروپا از برجام خروج کند به نسبت خروج ایران اهمیت زیادی ندارد چه بسا آنها همین الان هم از برجام خروج کرده‌اند و تنها اسم‌ها در برجام مانده‌اند».
وعده کانال مالی سرِکاری است، هدف برجام موشکی است
روزنامه اصلاح طلب «اعتماد» -۶ آذر ۹۷- در مطلبی با عنوان «درباره حمایت اروپا از ایران» نوشت:
«هفت ماه پس از اعلام آنکه اروپا موفق به ساخت مؤسسات مالی مستقل از ایالات متحده خواهد شد. وزیر اقتصاد فرانسه برنولومر، ناگزیر به اعتراف به این واقعیت است که اروپایی‌ها متاسفانه قادر نخواهند بود ارباب سرنوشت اقتصادی خود باشند یا آزادانه بتوانند با هرکس که می‌خواهند تجارت کنند...واقعیت این است که اروپا ابزار لازم را برای ایستادن در مقابل ایالات متحده ندارد. اروپا باید ذکاوت اعتراف به این مساله را داشته باشد تا ایرانیان دست از باور به این سراب فریبنده بردارند و از این پروژه‌های مکرر که با شکست مواجه شده، درس بگیرند تا بتوانند تصمیم خود را با آگاهی کامل از علل آن اتخاذ نمایند. با این وجود، با یا بدون حمایت سیاسی اروپا، ایران اشتباه خروج از توافق هسته‌ای را مرتکب نخواهد شد. آن هم از بیم تحریم‌های سختگیرانه تر یا حتی آنکه شاهد حمله‌های نظامی آمریکا یا اسرائیل باشد. هدف از این وضعیت انفعالی اروپا، وادار کردن ایران به نشستن پای میز مذاکره جهت مورد بحث قراردادن شرایط توافقی جدید است...بزرگ‌ترین آرزوی واشنگتن».
روزنامه اصلاح طلب «شرق» نیز-۲۷ آبان ۹۷- در مطلبی نوشته بود:
«تاکنون سه کشور اروپایی امضاکننده برجام، آلمان، بریتانیا و فرانسه نشان داده‌اند که تمایلی به میزبانی کانال مالی ندارند...اتریش و لوکزامبورگ و بلژیک نیز پذیرش نداده‌اند...اینکه چرا سه کشور اصلی جامعه اروپایی از رفتن زیر بار مسئولیت میزبانی شانه خالی کرده‌اند، محل سؤال است... اسکان گذرگاه ویژه چون فی نفسه امری تکنیکی نیست...و مربوط به اراده سیاسی است، نباید به درازا بکشد...می‌توان احتمال داد اروپا درصدد است تا با نگاهی فرابرجامی همه مسائلی که با ایران دارد، مانند مباحث و موضوعات حقوق بشر، موشکی و حضور در منطقه به ویژه سوریه را روی میز بگذارد و راجع به آنها با تهران وارد مذاکره شود و متناسب با نتایج حاصل، الگوی رفتاری نهایی خود را تنظیم کند».
قول‌های بیرنگ اروپایی
روزنامه اصلاح طلب «آرمان» نیز-۲۷ آبان ۹۷- در یادداشتی نوشته بود:
«درست است که اختلاف و نقاری میان کشورهای اروپایی با آمریکا پدیدار شده، اما از نظر اقتصادی و تجاری در عمل مایل نیستند که وارد رویارویی با آمریکا شوند. حتی قول‌های اروپایی‌ها مبنی بر خرید یک سوم نفت ایران یا نهاد مالی جداگانه‌ای که تعاملاتی با آمریکا نداشته باشد نیز تاحدودی به بیرنگی دچار شده است. لذا به‌نظر نمی‌رسد که اروپایی‌ها خیلی بخواهند خود را وارد درگیری با آمریکایی‌ها کنند».
اروپا به آمریکا وابسته است
«دیاکو حسینی» تحلیلگر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری-۱۱ مهر ۹۷- در مصاحبه با روزنامه آرمان گفت:
«در عمل اروپا برای اداره امور مربوط به خود همچنان به آمریکا وابسته است... فکر می‌کنم این درک در کشور ما ایجاد شده که نباید انتظار یک معجزه از گروه ۱+۴ را داشت توانایی آنها برای حمایت از برجام محدودیت و میزان استقامت آنها در برابر ایالات متحده هم محدودیت دارد».
روزنامه آرمان نیز چندی پیش نوشته بود:
«از زمان خروج ترامپ از برجام (اردیبهشت ماه گذشته) اتحادیه اروپا اقدامی برای حفظ برجام نکرده است و اساساً جرأت اقدام علیه ایالات متحده را هم ندارد...مشی سیاسی اروپا با کاخ سفید همسان است و باید توجه داشت که اتحادیه اروپا سالیانه بیش از ۱۲۰۰ میلیارد دلار مبادله تجاری دارند. آیا ممکن است از این رقم چشم پوشی کنند؟ حال به‌خاطر حفظ شأن و پرستیژ خود گاهی سخنانی مطرح می‌کنند و رفتارهایی انجام می‌دهند و به نوعی مقاومتی هم در برابر واشنگتن می‌شود! اما به نظر نمی‌رسد این مقاومت‌ها در برابر تهدیدات عملی آمریکا به جایی برسد».
جز وعده از اروپا چیزی ندیدیم
«محمدرضا بختیاری» دیپلمات سابق-۱۸ آذر ۹۷- در یادداشتی در روزنامه اعتماد با عنوان «اروپا با آمریکا نمی‌جنگد» نوشت:
«متاسفانه در شرایط کنونی در مساله توافق هسته‌ای هیچ راه حل منفعت آوری در مقابل کشورمان وجود ندارد...تا امروز از اتحادیه اروپا جز وعده هیچ حرکت جدی دیده نشده و موضوع طراحی مکانیسم ویژه انتقالات مالی بین ما و اروپا از حد حرف جلوتر نرفته و حتی در صورت وجود SPV هیچ کشور اروپایی زیر بار قبول ایجاد مرکز چنین تبادلاتی با کشورمان نمی‌رود...متاسفانه در تیم کارشناسان مذاکره کننده ما تعداد کافی از متخصصان به ویژه در حوزه‌های مالی، تجاری و بانکی حضور نداشتند که خط به خط و بند و به بند توافق را دقیق و به طور تخصصی بررسی کنند تا امروز دچار چنین شرایط ناشی از بی تعهدی آمریکا و اروپا نشویم».
شکافی میان اروپا و آمریکا نیست
«شکاف‌های موجود بین برخی از کشورهای اروپایی با آمریکا بیشتر شکل رسانه‌ای دارد و در واقعیت هیچ شکافی وجود ندارد...اتفاقاً صدای واحدی از همه آنها به گوش می‌رسد. در شرایط کنونی کشورهای اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که برجام باید باقی بماند؛ با این وجود این توافق نیاز به تقویت و متمم دارد که باید هر چه سریع‌تر انجام شود. به نظر می‌رسد آمریکا و کشورهای اروپایی در مقابل ایران تقسیم کار انجام داده‌اند. آمریکا فشارهای خود را نسبت به ایران افزایش داده و در مقابل کشورهای اروپایی تلاش می‌کنند در شرایطی که ایران تحت فشار است با ایران وارد مذاکره شوند تا نتیجه دلخواه هر دو گروه حاصل شود. همه کشورهای غربی نیز به دنبال این هستند که ایران از مواضع خود عقب نشینی کند تا شرایط برای شکل‌گیری یک «برجام ۲» و یا اضافه کردن مکمل به برجام به وجود بیاید».
موارد فوق تنها بخشی از اعتراف فعالین اصلاح طلب درخصوص سرکاری بودن برجام اروپایی است.
رهبر معظم انقلاب -۱۹ اردیبهشت ۹۷- در دانشگاه فرهنگیان فرمودند:
«من به این سه کشور (اروپایی) هم اعتماد ندارم. من می‌گویم به اینها هم اعتماد نکنید؛ [اگر] می‌خواهید قرارداد بگذارید، تضمین به‌دست بیاورید ــ تضمین واقعی، تضمین عملی ــ وَالّا فردا اینها هم همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد، [امّا] به‌یک‌شیوه دیگر. روش‌های سیاسی و دیپلماسی، روش‌های ویژه‌ای است؛ گاهی لبخند می‌زنند و در حال لبخند، خنجر را تا دسته در سینه انسان فرو می‌کنند؛ دیپلماسی این است دیگر؛ با اخلاق خوش، با تعریف و تمجید که «بله، شما خیلی خوبید، شما آقایید، ما می‌دانیم شما قرارداد را به هم نمی‌زنید»! اگر چنانچه توانستید تضمین از آنها بگیرید به‌طوری که بشود اعتماد کرد، خب، اشکالی ندارد، حرکتتان را ادامه بدهید؛ اگر نتوانید چنین تضمین قطعی‌ای را بگیرید ــ که بنده هم بسیار بعید می‌دانم که بتوانید تضمین بگیرید ــ آن‌وقت دیگر نمی‌شود این‌جوری حرکت کرد و این‌جوری ادامه داد».
لزوم توقف برجام اروپایی
طرف اروپایی در برجام (انگلیس، فرانسه، آلمان و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) بارها تاکید کرده‌اند که:
- هیچ تضمینی برای اجرای تعهدات برجامی خود به ایران نمی‌دهند.
- در مقابل تحریم‌های آمریکا علیه ایران صرفاً ابراز تأسف می‌کنند و خبری از اقدام عملی نیست.
- ایران بدون چشم داشت باید یکطرفه تمامی تعهدات خود را اجرا کند.
- ایران نباید انتظار دریافت امتیاز داشته باشد و صرفاً باید در جایگاه متهم نشسته و درباره توان موشکی و قدرت منطقه‌ای و دیگر موارد نیز جواب پس بدهد.
باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا در سخنرانی خداحافظی خود گفته بود که افتخارش این است که بدون شلیک حتی یک گلوله توان هسته‌ای ایران را متوقف کرد. متاسفانه رویکرد منفعلانه دولت آقای روحانی و تیم مذاکره کننده به ریاست ظریف موجب شده است تا آمریکا-اروپا به خیال خام خود در پی این باشند تا این روند خسارت بار برای ما و پرمنفعت برای خودشان را به دیگر حوزه‌ها تعمیم دهند.
در حال حاضر اروپا به نیابت از آمریکا در پی تعمیم برجام به حوزه موشکی و منطقه‌ای است. همانطور که اصلاح طلبان و بزک کنندگان برجام نیز اعتراف کردند، کانال مالی و موارد مشابه همگی وعده‌های سرخرمن برای وقت کشی و خرید زمان برای آمریکاست.
طرف آمریکایی-اروپایی با همکاری جریان خاص در داخل کشور در پی آن است تا با استمرار وضعیت نامناسب اقتصادی در داخل ایران و مذاکرات فرسایشی ایران- اروپا، این پالس غلط را به افکار عمومی ارسال کند که راه حل رفع مشکلات تن دادن به برجام موشکی و منطقه‌ای است.
در شرایط فعلی دولت باید با اجرای دقیق اقتصاد مقاومتی و توقف امید واهی به برجام اروپایی، این نقشه شوم را ناکام بگذارد. متاسفانه عملکرد ستاد اقتصادی دولت و دستگاه دیپلماسی در مقابله با نقشه شوم دشمن رضایت بخش نیست.