به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق، نشست نقدو بررسی کتاب «رستگاری در جزیره» به همت نشر شاهد برگزار شد.
در این نشست، ابتدا حجت الاسلام کاویانی راد، معاون فرهنگی و آموزشی بنیاد شهید با اشاره به لزوم نقد آثار فرهنگی گفت: در بنیاد شهید به شدت نیازمند جلسات نقد و بررسی آثار هستیم. در برخی موارد، ارزشی بودن سوژه، لایه ای از تقدس را در آنها ایجاد می کند که مانع نقد می شود اما مثلاً در موضوع دفاع مقدس که خودش حقیقتی مقدس است، هر کتابی که نوشته شود یا هر اثری که تولید شود، مقدس نیست و می شود آنها را نقد کرد.
وی افزود: اگر در حوزه نقد آثار و عملکردمان، درست عمل می کردیم، امروزه شاهد افرادی نبودیم که حتی مفاهیمی مثل خداوند را هم قابل نقد می دانند! این افراط، حاصل تفریط هایی است که قبلاً صورت گرفته.
معاون فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران، نقد یک محصول را مهارتی اجتماعی دانست و تصریح کرد: همه باید این مهارت را داشته باشند اما داشتن آن برای صاحب نظران، اولویت بیشتری دارد. هنرمندان و نویسندگان باید بدانند که آثارشان نقد می شود و همین احساس، آنها را به تولیدات بهتری رهنمون می شود.
کاویانی راد افزود: امروزه، چاپ کتاب، کار راحتی است و همین باعث شده که هر کسی، هر محصولی را حتی با کیفیت اندک، تولید کند؛ لذا باید در حوزه کتاب، نقد و بررسی، جدی گرفته شود.
در ادامه نشست، محمدرضا سهرابی، به عنوان منتقد مطالبی را ارائه داد.
سهرابی ابتدا به ظرفیت های بالای دفاع مقدس و تاریخ ایران اشاره کرد که هنوز از این ظرفیت ها در تولید آثار فاخر بهره برداری نشده و گفت: حق مطلب درباره دفاع مقدس ادا نشده است. در کشورهای دیگر از ساده ترین وقایع، آثار ارزشمندی خلق می شود.
وی درباره کتاب «رستگاری در جزیره» افزود: ارزشمند است که یک نویسنده با وجود مشکلات و تنگناهای زندگی در زمان حاضر، ۵ سال به نوشتن یک کتاب بپردازد. تلاش نویسنده برای مصاحبه با ۲۴ نفر قابل تقدیر است اگر چه به نظر من بهتر بود این تعداد زاویه دید برای این روایت، کمتر می شد.
این منتقد ادبی تصریح کرد: انتخاب ساختار روایت از زوایای مختلف کاری جدید و نو بود که در این کتاب دیده می شد. ارائه تصویری مستند و واقع گرا از مزیت های این کتاب است.
سهرابی استفاده از زبان محاوره را نیز از مزیت های این کتاب دانست و گفت: استفاده از این نوع زبان، موجب ایجاد صمیمیت بین مخاطب و نویسنده می شود.
وی افزود: شخصیت پردازی این کتاب عمدتاً از سوی راوی ها شکل گرفته و برخی مواقع از زبان دانای کل است و کاش روی شخصیت پردازی ها بیشتر کار می شد. این شخصیت ها از قهرمانان ما هستند و باید در این کتاب ها قهرمان پروری کنیم. کاش در این کتاب بر روی شخصیت شهید رستگار به عنوان یک قهرمان، کار بیشتری صورت می گرفت.
سهرابی به شعار زدگی در برخی از بخش های کتاب اشاره کرد و گفت: شعارزدگی در این کتاب ها ممکن است بر نسل جوان تاثیر منفی داشته باشد.
وی اضافه کرد: نام کتاب ما را به یاد فیلم «رستگاری در شاوشنک» می اندازد که اتفاقاً داستان جزیره ای نیز در آن مطرح است. این شباهت برای من جالب بوده است.
سهرابی گفت: معلوم نیست که این کتاب رمان هست یا نیست؟ گاهی آنقدر مستند است که از حالت داستانی خارج می شود. این بلا تکلیفی من را دچار چالش کرده است. نویسنده در وقت نوشتن باید به یک جمع بندی در این زمینه برسد. یکی از بزرگترین ضعف های این کتاب این است که در روایتش، به «چه چیزی؟ چه موقع؟ چه مقدار؟ و چگونه؟» توجه نداشته است. کاش روایت این کتاب خطی نبود. مثلاً از یک عملیات مهم شروع می شد و ادامه پیدا می کرد. بهتر بود که برای مباحث تلخ جنگی که در این کتاب آمده، روکش شیرین و جذابی فراهم می شد.
وی ادامه داد: گاهی در کتاب؛ دانای کل، حالتی طرفدارانه و جانب گرایانه می گیرد. باید سعی کنیم به جای گفتن، نشان بدهیم. صحنه های نبرد در این کتاب، گاهی ملال آور می شوند. در فصل های ۶ و ۷، روایت ها تکراری اند و برخی فصل ها مثل فصل ۵، بلند و طولانی است. برخی صحنه ها در کتاب وجود داشته که قابلیت پرداخت داشته اند اما از کتار آنها به راحتی گذشته ایم. گاهی در صفحات زیادی از کتاب، خبری از حاج کاظم نجفی رستگار نیست!
سهرابی تاکید کرد: روایت های مستقیم از زبان راوی ها بهتر از روایت های دانای کل شده است؛ به خصوص روایت برادر همسر و همسر شهید که از روایت های خوب این کتاب هستند. روایت همسر شهید در کنار خشونت های مطرح در چهره جنگ، چهره ای عاطفی از شهید را به نمایش می گذارد.
محمدعلی قربانی، دیگر منتقد حاضر در جلسه بود. او با اشاره به شناخته شدن شهید رستگار توسط نسل های آینده گفت: زندگی نامه مستند از سخت ترین قالب های نوشتاری است که نویسنده چیره دست باید به خوبی بداند که در آن چگونه از چاشنی ادبیات بهره ببرد. باید ابتدا صفتی بارز از شهید را در نظر گرفت و بقیه زندگی او در خدمت نشان دادن آن نکته بارز باشد.
این منتقد به غلط های ویرایشی و تایپی کتاب اشاره کرد و گفت: حشوهای زیادی در این کتاب دیده می شود که می شد توسط انتشارات و ویراستار مورد توجه قرار گرفته و حذف شود. اسم فصل ها شاعرانه است و کمکی به شناخت خواننده نسبت به کتاب نمی کند. در بخش راوی دانای کل، شاهد نثری آیین نامه ای هستیم که شایسته این کتاب نیست. بخش هایی از کتاب، از منظر ادبیات دفاع مقدس، به دوره اولیه این آثار یعنی دوره شعارزدگی و بروز احساسات نزدیک می شود. نام برخی افراد در کتاب گویا نشده که قطعاً برای نسل جوان، ابهاماتی را ایجاد می کند.
قربانی با اشاره به لزوم کوتاه کردن حجم این کتاب خطاب به بنیاد شهید گفت: اگر شما برای نوشتن کتاب ها، مبنای حجم و کلمه نداشته باشید، مقدار زیادی از این مشکلات حذف می شود و مثلاً می توان از این کتاب ۴۰۰ صفحه ای، یک کتاب ۲۰۰ صفحه ای مناسب، منتشر کرد که بسیار گیرا باشد.
محمدعلی آقامیرزایی نویسنده کتاب نیز سخنران بعدی نشست بود. او درباره کتابش گفت: این کتاب، رمان و داستان نیست و یک اثر در حوزه تاریخ شفاهی است تا یک شخصیت بزرگ که به شدت مورد بی مهری واقع شده را مطرح کند. من قصد داستان پردازی نداشته ام و کارم با مستندات بوده است. به نظر من یکی از ضعف های کار، کم بودن راوی هاست. من حداقل باید با ۵۰ نفر درباره این شهید، گفتگو می کردم که امکانش فراهم نشد.
آقا میرزایی درباره مشکلات ویرایشی کتاب گفت: ویرایش اثر بر عهده ناشر است و دست ما در گویاسازی ها هم بسته بوده است چرا که گمان می شده این گویا سازی ها برای بالا بردن حجم کتاب انجام گرفته است!
در آخرین بخش از نشست نیز، ناصر نجفی رستگار، برادر شهید، در مورد شخصیت شهید حاج کاظم نجفی رستگار گفت: در جامعه فرهنگی هم سلطان هایی داریم که هر کس را می خواهند مطرح و هر کس را نخواهند گمنام می کنند و باید با این سلطان ها برخورد کرد.
وی افزود: استعفای شهید رستگار از فرماندهی لشگر بوده و نه از سپاه و وقتی نامه ای به حضرت امام می نویسند، ایشان در پاسخ، شهید را به ادامه فعالیت در لشگر مامور می کنند و این نشانه نصب شهید از سوی امام بر این مسئولیت است.
ناصر نجفی رستگار گفت: متاسفانه حضور خانواده شهید در این کتاب کمرنگ است و مثلاً به موضوع مهم شرکت نماینده آقای سید حسن نصر الله در مراسم رجعت پیکر شهید اشاره ای نشده است. جناب نصر الله معتقد است شهید رستگار، پایه گذار حزب الله لبنان بوده است. در زمان شهرداری آقای قالیباف، قرار شد خیابان و معبری به نام شهید نامگذاری شود که متاسفانه همان را هم مدام کوچک می کنند.
کتاب «رستگاری در جزیره» را نشر شاهد در ۴۳۳ صفحه و با قیمت ۲۰,۰۰۰ تومان منتشر کرده است.