به گزارش مشرق، یازدهمین برنامه چهل سال با رسانه‌ها با موضوع رسانه‌ها و مسئولیت اجتماعی ۲۵ دی ماه در فرهنگ سرای رسانه برگزار شد.
در این برنامه مهمانانی همچون سیدضیاء هاشمی، مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی «ایرنا»؛ عباس سلیمی نمین، مدیر دفتر تاریخ مطالعات ایران و استاد دانشگاه؛ اکبر نصراللهی رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه با اجرای فرید محمدی، موضوع مورد نظر به بحث و گفتگو پرداختند.
عباس سلیمی‌نمین؛ مدیردفتر تاریخ مطالعات ایران، با اشاره به تعریفی از مسئولیت اجتماعی اظهار کرد: قطعاً هر رسانه اعم از اینکه دارای چه گذشته ای باشد، تعهدی در قبال مخاطبانش به عنوان حلقه واسطه دارد. کانون‌های قدرتمند و مراکز تصمیم ساز نیازمند یک تغییر واسط هستند تا یک ارتباط اصولی ایجاد شود و رسالت و وظیفه اجتماعی رسانه‌ها این است که دراین زمینه صادقانه عمل کنند.
وی افزود: رسانه‌ها باید قدرت انعکاس رویدادها را داشته باشد و در این زمینه صادقانه عمل کنند. این نگاه می‌تواند، تأییدی، اصلاحی و منفعتی به صاحبان قدرت باشند و تأثیر خود را بگذارند. همچنین بتوانند به حق از سوی مردم مسائل را مطرح و پیگیری کنند تا در حوزه تصمیم سازی نظرات مردم را اعمال کنند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رسانه‌ها را به پنج دسته تقسیم می‌کنم. این تقسیم بندی شامل رسانه‌های دولتی هستند که بودجه عمومی دارند. رسانه‌هایی که خبری هستند. رسانه‌هایی که به کانون قدرت‌های اقتصادی پنهان وابسته هستند. رسانه‌هایی که نگاه اقتصادی دارند بدون انکه نگاه حرفه ای در کارشان دخیل باشد. درواقع این رسانه‌ها نگاه کاسب کارانه ای دارند و در نهایت رسانه‌هایی که رسالت فرهنگی برعهده دارند و رویکردشان در راستای ارتقای منزلت فرهنگی جامعه است.
وی افزود: از رسانه‌های دولتی چندان نمی‌توان انتظار یک رسانه مستقل نسبت به دولت داشته باشند. برای مثال از خبرگزاری جمهوری اسلامی انتظار برخورد حزبی را نمی‌توانیم داشته باشیم البته باید نگاه منصفانه و منطقی در این رسانه باشد ضمن آنکه دولت و مردم را باید در مراحلی راضی نگه دارد.
بیشتر بخوانیم:
رسانه‌ها از ارکان حفظ اخلاق در جامعه هستند
رسانه‌ها به اعتمادسازیِ مردم کمک کنند
«رسانه‌ها و چالش‌های اقتصادی» و «اقتصاد مقاومتی» بررسی می‌شوند
وی یادآور شد: رسانه‌هایی که به کانون قدرت متکی هستند، گاهی در دو طرف مردم و دولت عملکردشان کمرنگ است. چراکه به کانون قدرت‌های اقتصادی پنهان متکی هستند و نه وظیفه تبیینی دارند و نه آنکه اجراکننده وظیفه اجتماعی هستند.
مدیر دفتر تاریخ مطالعات ایران تصریح کرد: سالم‌ترین کار رسانه، رسانه‌هایی هستند که با انگیزه حمایت از حقوق جامعه و در راستای ارتقای آگاهی‌های جامعه عمل می‌کنند. این قشر از رسانه به مرور تضعیف می‌شوند و هر یک از آنها زمانی که اخبارشان در رسانه ملی بازخوانی می‌شود، باید رسانه ملی تأکید کنند که این رسانه‌ها چه جایگاهی دارند تا مردم آنها را بیشتر بشناسند.
وی بیان کرد: ما براساس قانون اساسی، مطبوعات برای آنکه مستقل شوند و جایگاه مناسبی داشته باشند و بتوانند در برابر رسانه‌های حزبی و کانال‌های قدرت، ادامه حیات دهند، یارانه‌هایی را تصویب کرده ایم که به رسانه‌های فعال اختصاص دهند. در این مسأله نقض غرض وجود دارد.
دولت از طرفی به رسانه‌ها یارانه می‌دهد تا سالم بمانند و روی پای خودشان بایستند و مستقل عمل کنند و از طرفی هم پرداخت از سوی روابط عمومی به رسانه‌ها عادی سازی شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رسانه‌ها را باید به عنوان نهادی که میان مردم و حوزه‌های رسمی پیوند ایجاد می‌کنند، به رسمیت بشناسیم. متأسفانه این نقش هنوز به رسمیت شناخته نشده است. نه تنها رسانه‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم بلکه گاهی در جهت تخریب آنها قدم برمی داریم و حتی اعتبارات مصوب آنها را هم پرداخت نمی‌کنیم.
وی بیان کرد: آسیب‌های اجتماعی دارای سطح و عمق هستند. رسانه‌ها درباره آسیب‌های اجتماعی بسیار کوتاه مدت و در سطح کار کردند. برای مثال فقر یک ظاهر و باطن دارد.
سلیمی نمین اظهار کرد: گاهی اوقات برخی رسانه‌ها مدیری را اسوه می‌کنند که نگاه مناسبی به فقر و بی عدالتی ندارد. مدیری که فاصله اش با توده‌های فقیر بسیار است، دغدغه فقر را نخواهد فهمید. این نوع مدیران با آموزه‌های اسلامی و انقلابی ما درست نخواهد بود.
وی بیان کرد: رسانه‌ها نه تنها در سطح عمل می‌کنند بلکه در همین سطح، به جلب مخاطب می‌پردازند. مشکلی که جامعه امروز دارد، سطحی شدن آنها به واسطه بروز رسانه‌های نوین است. این رسانه‌های نوین ذائقه مخاطبان را سطحی کرده تا جایی که دیگر مخاطب به عمق ماجرا و مطالعه درباره آن موضوع نمی‌پردازد.
سلیمی نمین اظهار کرد: زمانی که بحث بودجه می‌شود، رسانه‌ها تنها روی مؤسساتی متمرکز می‌شوند که هیچ دلیلی برای تمرکز آن ندارد. درحالی که می‌توانند در این موضوع مسائل مهم‌تری را مورد توجه قرار دهند. اگر رسانه‌ها می‌خواهند در حل آسیب‌های اجتماعی نقش جدی ایفا کنند باید جامعه را به سمت عمیق‌تر شدن هدایت دهند و علاوه بر آن خودشان هم به عمق بخشی کمک کنند.
وی بیان کرد: مخاطبان را به عمیق شدن دعوت می‌کنم چراکه عوامل مختلفی دست به دست هم داده اند تا مردم را به سطحی بودن سوق دهند. اگر کسی وارد عمل شد تا اعتبارات حوزه علمیه را بگوید باید متوجه شویم که قصد او از فاش کردن این موضوع چیست. البته شفاف سازی خوب است اما باید انگیزه طرف مقابل مان را متوجه شویم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: امروزه متأسفانه از کارشناسان انحراف ذهنی، استفاده مبسوط می‌کنند تا مردم را فریب دهند و از موضوع اصلی به دور کنند.
در ادامه سیدضیاء هاشمی، مدیرعامل خبرگزاری ایرنا با اشاره به معنای مسئولیت اجتماعی گفت: مسئولیت اجتماعی به معنای نقدپذیری است؛ چراکه رسانه حق سوال دارد یعنی خودش هم در معرض سؤال قرار بگیرد و این یعنی رسانه نقاد باشد.
وی افزود: مسئولیت پذیری یعنی نقدپذیری است. رسانه چشم و گوش مردم است در عین حال که زبان مردم هم باید باشد تا مطالبات مردم را از مسئولان مطرح و پیگیری کنند. همچنین در این فرآیند رسانه‌ها باید ایمن باشند.
مدیرعامل خبرگزاری ایرنا تصریح کرد: در دنیای مدرن، رسانه‌ها کانون قدرت و ابزار است و رسانه از جمله کانال‌هایی بوده که در حوزه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دیگر حوزه‌ها اثرگذار است.
وی بیان کرد: رسانه‌ها در برابر تعهدات اجتماعی باید تأثیرگذار باشند براساس اصول علمی، صحت مطالب و تحلیل‌هایش پاسخگو باشد. همچنین رسانه‌ها باید از استقلال حرفه ای برخوردار باشند که این امر نیازمند مطالب دقیق و قابل ارزیابی است.
وی با اشاره به این موضوع که رسانه دولتی به معنای روابط عمومی دولت نیست، گفت: رسانه در ذات خود نیاز دارد که استقلال ملی داشته باشد و رسانه دولت مستقل از دولت است و این امکان وجود ندارد که رسانه استقلال نداشته باشد.
مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی تصریح کرد: رسانه‌ها باید حقایق را منتشر کنند و اگر وابسته به حزب و نهاد اقتصادی باشند و تبدیل به بلندگوی آن نهاد شود، دیگر رسانه نیستد. اگر به رسانه‌ها اعتماد نباشد، رسانه اعتمادش را از دست خواهد داد.
وی بیان کرد: اگر رسانه‌ها نتوانند با مخاطبان شان ارتباط برقرار کنند، استقلال خود را از دست خواهند داد.
هاشمی اظهار کرد: اگر رسانه مرجعیت رسانه‌ای نداشته باشد، هیچ خدمتی به نظام نکرده است و جا را برای رسانه‌های بیگانه باز می‌کند. ما باید بتوانیم اصول حرفه ای را حفظ کنیم.
وی افزود: خبرگزاری ایرنا، صدای خبرگزاری ملت، خبرگزاری میزان صدای قوه قضاییه و دیگر رسانه‌ها که صدای نهادها و سازمان‌های مختلف هستند، باید استقلال رسانه داشته باشند. اگر یک خبرگزاری روابط عمومی یک قوه، نهاد و سازمانی باشد، نمی‌تواند رسالت خود را انجام دهد.
مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی تصریح کرد: دانشگاه‌ها محل ایده پردازی هستند. اگر قرار نیست این ایده‌ها اجرایی شوند، پس چرا در دانشگاه‌ها مطرح می‌شود. هر رسانه‌ای از منظر خود تولید و پخش محتوا می‌کنند. هر رسانه‌ای با رسانه دیگر متفاوت بوده و این تکثر رسانه به نفع کشور است، اما رسانه‌ها باید صداقت، دقت و استقلال حرفه ای داشته باشند.
وی بیان کرد: خبرگزاری ایرنا، رسانه نظام است اما عملکردش با روابط عمومی متفاوت است.
وی افزود:.همه رسانه‌ها اعم از حوزه‌های علمیه، مجموعه‌های فرهنگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادها باید پاسخگوی مسائل و مشکلات کشور باشند.
مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی تصریح کرد: رسانه‌ها باید مسائل کشور را از مسئولان مطالبه کنند تا آنها پاسخگو باشند. ما باید تکلیف را روشن کنیم و استقلال حرفه ای داشته باشیم تا بتوانیم رسانه‌ای در تراز انقلاب داشته باشیم.
وی بیان کرد: رسانه مسئولیت اجتماعی دارد و نقد پذیر است. ما نیاز به رسانه‌های مستقل هستیم. به نفع نظام است که رسانه‌ها نقاد و نقد پذیر باشند. به هرحال این عوامل مهم‌ترین رکن رسانه‌های مستقل هستند. ما باید از رسانه‌های مستقل حمایت کنیم و آنها را به رسمیت بشناسیم.
هاشمی با اشاره به نقش مهم رسانه‌ها در حوزه اجتماعی گفت: دنیای امروز براساس اصل ارتباطات است و رسانه‌ها نقش تعیین کننده ای در تحولات اجتماعی جامعه دارند. آنها طی چند دهه اخیر عملکرد موفقی داشته اند تا جایی که امروزه بیش از ۱۰ هزار رسانه فعال هستند و نقش آفرینی می‌کنند. در عین حال باید شاهد حرکت‌های جدید در عملکرد رسانه‌ها باشیم که این حرکت‌ها در شأن انقلاب باشد.
وی افزود: رسانه مطلوب رسانه‌ای است که آگاهی بخش و شفافیت داشته باشد تا بتواند مشارکت و اعتماد مخاطب را جلب کند. بحث کارتن خوابی را رسانه‌ها آغاز کردند و پس مدیران وارد عمل شدند و یا در مسائل فقر و مناطق محروم، نقش رسانه‌ها بسیار مهم بود.
مدیرعامل خبرگزاری ایرنا تصریح کرد: رسانه‌ها باید در بحث نظارتی شجاعانه‌تر و خلاقانه تر باشد تا اعتماد مخاطب را جلب کند و رسانه به عنوان یک مرجع باشد. رسانه‌ها باید در مسئولیت اجتماعی با مخاطبانش باشد؛ چراکه رسانه بدون مخاطب وجود ندارد. رسانه‌ها باید شجاعانه واقعیت را مطرح کنند چراکه آنها چشم و گوش و زبان گویای مردم هستند.
وی ادامه داد: رسانه قرار نیست که باور همه را به دوش بکشد و حوزه‌های نظارتی باید کارشان را به درستی انجام دهند؛ همچنین حوزه فرهنگ باید کارآمدی داشته باشند. رسانه‌ها نباید به دلیل منافع خودشان از واقعیات چشم پوشی کنند. اگر ظلمی وجود دارد حتماً رسانه‌ها باید وارد میدان شوند.
وی بیان کرد: عدالت امر شریفی است که بدون آن نظام و جامعه بها پیدا نمی‌کند. به تعبیر حضرت علی (ع)؛ خدمت بدون عدالت معنا ندارد. عدالت در عمل سخت است و باید برای تحقق آن تلاش کنیم. امروز رسانه‌ها باید با مسأله پول شویی مقابله کنند و از مسئولان مربوطه پرسش‌های خود را جویا شوند.
مدیرعامل خبرگزاری ایرنا تصریح کرد: وقتی اتفاقی در دانشگاه رخ می‌دهد، مقامات باید پاسخگو باشد. شهردار امروز و گذشته هم باید پاسخگوی بسیاری از مشکلات و مسائل باشد. همه اینها حق الناس است. مبنای دینی رسانه‌های کشور امر به معروف و نهی از منکر بوده و ما باید همراه با این رویکرد اشکالات را ببینیم.
در ادامه اکبر نصراللهی، استاد دانشگاه، مسئولیت رسانه‌ها را به پاسخگوبودن تعبیر کرد و گفت: پاسخگویی برای همه رسانه‌ها تعیین شده است و زمانی که مسئولیت اجتماعی مطرح می‌شود به این معناست که رسانه‌ها تا چه اندازه در ایجاد فضای حرفه ای، دقت و سرعت و در قبال وظایف شان پاسخگو هستند.
وی افزود: یکی از نقش‌های رسانه، اطلاع رسانی، آموزش و سرگرمی است و نقش نظارتی مهم‌ترین وظیفه رسانه‌ها به شمار می‌رود. درواقع رسانه مسئول یعنی رسانه‌ای که در این چهار گزینه باید در قبال وقایعی که مردم حق دارند، آگاهی یابند، سرعت عمل داشته باشند و آن را انعکاس دهند، اما رسانه‌ها تا چه اندازه توانستند موضوع آموزش را در برابر بحران‌ها برای مردم داشته باشند. یا تا چه اندازه مردم را سرگرم تفریحات سالم و مناسب کرده اند. چراکه سرگرمی مناسب سبب شاد شدن مردم می‌شود تا آنها کشور را بسازند و در روند رو به توسعه نقش مهمی داشته باشند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رسانه‌ها باید بر عملکرد مسئولان و چشم اندازها و برنامه‌هایی که در کشور طراحی می‌شود، نظارت داشته باشند. درواقع رسانه‌ها باید به موازات دستگاه‌های نظارتی در کشور و حتی بر عملکرد خود دستگاه‌های نظارتی، نظارت‌های ویژه ای داشته باشند و مطالبات مردم را از آنها پیگیری کنند.
وی بیان کرد: به تعبیر مقام معظم رهبری رسانه مسئول، رسانه‌ای است که مسئولان را در قبال وظایفی که دارند، به پاسخگویی دعوت کنند.
نصراللهی اظهار کرد: موضوعاتی که در دانشگاه مطرح می‌شود با عمل متفاوت است. چه اشکالی دارد که خبرگزاری جمهوری اسلامی، سخنگوی دولت باشد و خدمات دولت را به خوبی انعکاس دهد وحتی به دولت کمک کند تا متوجه ضعف‌هایش شود تا بتواند آن را اصلاح کند.
وی افزود: انتظاری که از همه گروه‌های رسانه می‌رود این است که منصف باشند و اصول حرفه ای را رعایت کنند. همچنین رسانه‌ها باید با استفاده از ظرفیت‌های حرفه ای، به رعایت امنیت ملی بپردازند. درواقع رسانه‌ها باید منافع ملی و امنیت ملی را رعایت کنند.
نصراللهی با اشاره به این موضوع که رسانه باید نسبت به عملکرد گذشته، کنونی و آینده پاسخگو باشد، گفت: مسئولیت سطوح مختلفی دارد که می‌توان به مسئولیت در برابر خدا، خویش و خانواده، دیگران، طبیعت و زیست محیطی اشاره کرد. در هر کدام از این سطوح چهارگانه با چالش‌های جدی روبرو هستیم.
وی افزود: برای آنکه بتوانیم مسئولیت خودمان را به درستی انجام دهیم، باید نسبت به مسئولیتی که انجام می‌دهیم، آگاهی داشته باشیم و این مسئولیت در برابر اراده، قدرت و آزادی است. در این شرایط رسانه‌ها در بسیاری از مخاطرات، بحران‌ها، چالش‌ها و مسائلی که در کشور وجود دارد، قرار دارند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ۴۰ بحران طبیعی شناخته شده است که از این تعداد ۳۰ بحران در ایران اتفاق رخ داده است یا ظرفیت وقوع آن بحران در کشور وجود دارد. در بلایای طبیعی کشورمان در رده نهم قرار گرفته است. آیا رسانه‌های ما موضوعات مربوط به محیط زیست همچون ریزگردها را مورد بررسی قرار داده اند. موضوع ریزگردها از سال ۸۲ در خوزستان انجام شد و امروز در سال ۹۷ به سر می بریم. در این سال‌ها رسانه‌ها چه کردند؟ اگر امروز موضوع ریزگردها اهمیت یافته به دلیل وجود شبکه‌های اجتماعی بود. رسانه‌های رسمی از مردم عقب تر هستند و باید خود را به روز کنند.
وی بیان کرد: رسانه‌های رسمی ما مستقل از مردم هستند درحالی که نباید این اتفاق رخ دهد. آنها باید با مردم باشند. این رسانه‌ها برای مردم ایران است. مسئولان اگر کارشان را درست انجام نمی‌دهند، روزنامه‌ها باید وارد میدان شوند.
وی افزود: رسانه‌ها در برخی موضوعات اجتماعی خوب عمل کردند که می‌توان به جلب کمک‌های مردم به آسیب دیدگان زلزله، کودکان کار، گورخواب ها، راهپیمایی ۲۲ بهمن، راهپیمایی روز قدس، انتخابات رسانه‌ها اشاره کرد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در برخی از حوزه‌ها رسانه‌ها عملکرد خوبی داشته اند و در برخی دیگر اقدامات شان ناکافی بود. رسانه‌ها باید به موضوعات توجه کنند.
وی بیان کرد: آستانه تحمل مسئولان باید افزایش یابد و متأسفانه در این امر قوه قضاییه آستانه تحمل پایینی دارد. برای مثال در نامگذاری سال، رسانه‌ها تنها کارهای فرمولی انجام می‌دهند. برای مثال رسانه‌ها باید وعده‌هایی که مسئولان به خصوص در زمان انتخابات می‌دهند را پیگیری کنند.
نصراللهی اظهار کرد: رسانه‌ها تنها به طرح موضوع نباید اکتفا کنند بلکه در کنار آن به رفع مشکل با حضور کارشناسان بپردازند و راهکارهای لازم را ارائه کنند.
وی بیان کرد: رسانه‌ها باید مستقل باشند اما متأسفانه آنها مستقل از مردم شده اند درحالی که باید حامی آنها شوند. تحقق این امر نیازمند آگاهی، توانایی و آزادی عمل است. مسئولان باید آستانه تحمل شان را ارتقاء دهند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: مسئولان باید رسانه را باور کند و آستانه تحمل بالایی داشته باشند تا با آزادی کامل و بدون نگرانی از ایجاد مشکل به مسئولان کمک کنند.