سرویس جهان مشرق - دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز پنج‌شنبه (۱۹ اردیبهشت ۹۸) از طریق «سارا سندرز» سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد [۱] که قصد دارد «پاتریک شاناهان» را به عنوان نامزد تصدی وزارت دفاع معرفی کند. پس از آن‌که «جیمز متیس» وزیر دفاع قبلی ترامپ استعفای خود را تقدیم کرد، شاناهان از ابتدای سال جدید میلادی (۲۰۱۹) به عنوان وزیر موقت دفاع مشغول به کار شد. با این وجود، برخی موانع (که در ادامه این گزارش به آن‌ها خواهیم پرداخت) موجب شد تا شاناهان بیش از چهار ماه به صورت موقت مدیریت وزارت دفاع آمریکا را به عهده بگیرد. وزارت دفاع آمریکا تا کنون هیچ‌گاه این‌قدر بدون وزیر نمانده بود [۲] . در گزارش پیش رو بیش‌تر درباره دوران گذار در وزارت دفاع آمریکا و شخصیت پاتریک شاناهان خواهید خواند.

آمریکا از چهار ماه پیش که «جیمز متیس» (چپ) به خاطر لج‌بازی‌های ترامپ با دولت قهر کرد، وزیر دفاع ندارد (+)

جنگ بر سر وزارت دفاع

جیمز متیس، وزیر دفاع سابق آمریکا، یکی از معدود افرادی در کابینه ترامپ بود که از نظر هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات قابل‌احترام محسوب می‌شد. متیس را «ندای تعقل» در دولت آشفته ترامپ می‌دانستند و طبیعی بود که این ژنرال کارکشته نیروی ویژه تفنگداران دریایی آمریکا پس از مدتی، با ترامپ به مشکل بربخورد. رفت‌وآمد وزیر و مدیر در کابینه ترامپ چیز عجیبی نبود، اما وقتی متیس تصمیم به جدایی از دولت گرفت سر و صدای زیادی به پا شد. به علاوه، خود متیس در نامه استعفایش با ادبیاتی آرام اما نیش‌دار به انتقاد از جهان‌بینی ترامپ و رفتار وی با متحدان آمریکا پرداخته بود که موجب شد تا انتقادات شدیدی علیه ترامپ صورت گیرد. مجموع این عوامل و به خصوص عصبانیت ترامپ از پوشش گسترده نامه استعفای متیس در رسانه‌ها [۳] موجب شد تا ترامپ دو ماه پیش از تاریخی که متیس برای استعفایش در نظر گرفته بود، وزیر دفاعش را از کار بی‌کار کند. این‌جا بود که شاناهان، معاون وقت متیس، به طور موقت سکان‌دار وزارت دفاع آمریکا شد. با این وجود، هنوز همه چیز برای ارتقای شغلی شاناهان به سِمت وزارت دفاع آماده نبود.

«پاتریک شاناهان» در حال رفتن به محل کار به عنوان «وزیر موقت دفاع» برای اولین بار (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› ماجرای کودتا در دولت ترامپ چیست؟

اولاً کمپانی بوئینگ در حال حاضر در پی سقوط پی‌درپی دو فروند «بوئینگ ۷۳۷ مکس ۸» و زمین‌گیر شدن تمامی این هواپیماها در سراسر جهان به شدت مورد انتقاد و اتهام است و اعتماد عمومی به بوئینگ در پایین‌ترین سطح خود در طول تاریخ این کمپانی قرار دارد [۴] . دولت ترامپ با توجه به همین مسئله رغبت زیادی نداشت که شاناهان را به عنوان گزینه جدی تصدی وزارت دفاع معرفی کند. دوماً برخی مقامات کنونی و سابق آمریکا معتقد بودند عملکرد وزیر موقت دفاع، به خصوص دستپاچگی‌اش مقابل سؤالات ساده نمایندگان کنگره، نشان می‌دهد او شایستگی ترفیع را ندارد [۵] . به علاوه، شاناهان که پیش از ورود به دولت آمریکا بیش از ۳۰ سال برای کمپانی بوئینگ کار می‌کرد، ماه مارس سال ۲۰۱۹ متهم به سوءاستفاده از موقعیت جدیدش به سود این کمپانی شده بود [۶] . با این وجود، اواخر ماه آوریل بازرس کل وزارت دفاع آمریکا شاناهان را از اتهامات مطرح‌شده تبرئه کرد [۷] و بنابراین مسیر او به سوی وزارت دفاع هموارتر شد.

شاناهان از اتهامات مبنی بر سوءاستفاده از موقعیتش در دولت آمریکا به سود کمپانی بوئینگ جان سالم به در برد (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› «جیم» هم جیم زد / در کابینه ترامپ «سگ دیوانه» عقل کُل بود

سابقه پاتریک شاناهان در بوئینگ

«پاتریک مایکل شاناهان [۸] » ۲۷ ژوئن ۱۹۶۲ (۶ تیر ۱۳۴۱) در شهر «پالو آلتو» ی ایالت کالیفرنیا به دنیا آمد، اما در شهر «سیاتل» ایالت واشینگتن بزرگ شد. وی مدرک کارشناسی خود را در رشته مهندسی مکانیک از دانشگاه واشینگتن و سپس دو مدرک کارشناسی ارشد گرفت: یکی در رشته مهندسی مکانیک از «مؤسسه فناوری ماساچوست [۹] » ( MIT) و یکی در رشته مدیریت کسب‌وکار ( MBA) از «دانشکده مدیریت اسلون» در همان مؤسسه [۱۰] . شاناهان سال ۱۹۸۶، وقتی تنها ۲۴ سال داشت (و هنوز حتی مدرک کارشناسی ارشد خود را هم نگرفته بود) به عنوان کارشناس خدمات رایانه‌ای به بوئینگ پیوست و در پروژه بوئینگ ۷۷۷ مشغول به کار شد [۱۱] . وی سپس نایب‌رئیس بخش «هواپیماهای تجاری بوئینگ» و مدیرکل پروژه بوئینگ ۷۵۷ شد، جایی که مسئولیت طراحی، تولید و سوددهی خانواده هواپیماهای ۷۵۷ را به عهده داشت.

شاه‌کار «پاتریک شاناهان» در بوئینگ، نجات و احیای پروژه «۷۸۷ دریم‌لاینر» بود (+)

مقصد بعدی شاناهان در بوئینگ، «سامانه‌های بالگرد بوئینگ» در فیلادلفیا بود. وی در این سِمت، مسئولیت تمامی برنامه‌های هوایی ارتش آمریکا و فعالیت‌های تأسیسات بوئینگ در شهر فیلادلفیای ایالت پنسیلوانیا و شهر «میسا» در ایالت آریزونا بود. از جمله محصولات این تأسیسات، «وی-۲۲ آسپری [۱۲] » (محصول مشترک کمپانی‌های «بل هلیکوپتر» و «بوئینگ هلیکوپتر» که می‌تواند هم مانند هلیکوپتر و هم مانند هواپیما پرواز کند و گفته می‌شود ایده طراحی چنین پرنده‌ای پس از شکست آمریکا در طبس مطرح شده است [۱۳] )، «سی‌اچ -۴۷ شنوک [۱۴] » (بالگرد ترابری دوملخه) و «ای‌اچ -۶۴ آپاچی [۱۵] » (بالگرد تهاجمی). ماه دسامبر سال ۲۰۰۴، شاناهان در مسیر ترقی در کمپانی بوئینگ به عنوان نایب‌رئیس و مدیرکل بخش «سامانه‌های دفاع موشکی بوئینگ» انتخاب شد، جایی که بر پروژه‌های بزرگی از جمله «پدافند زمینی میانه مسیر» (برای رهگیری و هدف قرار دادن موشک‌ها در فاز میانه مسیر) «سامانه لیزری هوابرد» و «سامانه تاکتیکی پیشرفته لیزری» نظارت داشت.

«وی-۲۲ آسپری» هم قادر به پرواز عمودی مانند هلیکوپتر است و هم با چرخش ملخ‌هایش می‌توانند مانند هواپیما پرواز کند (+)

یکی از موفقیت‌های بزرگ شاناهان در بوئینگ زمانی بود که مسئولیت پروژه بحران‌زده «بوئینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر» را به عهده گرفت. وی به همراه یکی دیگر از همکارانش نقش اصلی را در احیای این پروژه به عهده داشت و در بوئینگ به «آقای درستش‌کن [۱۶] » مشهور شد. همین موفقیت هم موجب شد تا مدیر بوئینگ به شاناهان ارتقای رتبه بدهد و ابتدا او را نایب‌رئیس ارشد در امور پروژه‌های هواپیمایی در همان بخش هواپیماهای تجاری بوئینگ، و نهایتاً او را نایب‌رئیس ارشد در امور زنجیره تأمین و عملیات‌های کل کمپانی بوئینگ کند [۱۷] . شاناهان که عضو شورای اجرایی بوئینگ نیز بود، سال ۲۰۱۶ به اوج جایگاه خود در این کمپانی رسید و تا سال ۲۰۱۷ (در مجموع، بیش از ۳۰ سال) نیز در همین کمپانی مشغول به کار بود. با این وجود، سال ۲۰۱۷ زندگی شغلی شاناهان به سمت و سویی چرخید که شاید خودش هم انتظارش را نداشت.

«پاتریک شاناهان» (دوم از چپ) تا پیش از سال ۲۰۱۷ تجربه فعالیت سیاسی را نداشت (+)

شاناهان در وزارت دفاع آمریکا

دونالد ترامپ ۱۶ مارس ۲۰۱۷ اعلام کرد که قصد دارد شاناهان را نامزد معاونت وزارت دفاع کند. این سِمت، دومین موقعیت غیرنظامی در پنتاگون محسوب می‌شود و رئیس‌جمهور آمریکا امیدوار بود شاناهان بتواند رهبری طرح‌ها برای بزرگ‌تر کردن ارتش آمریکا را به عهده بگیرد. شاناهان تا پیش از این، سابقه فعالیت سیاسی در این سطح را نداشت و وقتی به سؤال «جان مک‌کین» (از باسابقه‌ترین و قدرتمندترین سناتورهای آمریکا و رئیس وقت کمیته خدمات مسلح مجلس سنا) درباره تسلیح اوکراین برای مقابله نظامی با روسیه جواب سر بالا داد، مک‌کین تهدید کرد که مانع از نامزدی شاناهان و رأی‌گیری درباره صلاحیت او خواهد شد: «شما به شکلی غیرقابل‌توضیح پاسخ دادید که باید این مسئله را بررسی کنید. این پاسخ قانع‌کننده نیست، آقای شاناهان. شروع خوبی نداشتید. این کارتان تکرار نشود، آقای شاناهان، وگرنه اسم شما را برای رأی [اعتماد] در این کمیته نخواهم پذیرفت. کاملاً واضح است [۱۸] ؟» با وجود این تهدید، رأی‌گیری برای تأیید صلاحیت شاناهان در تاریخ ۱۸ جولای ۲۰۱۷ برگزار شد و وی با کسب ۹۲ رأی موافق توانست سی‌وسومین معاون وزارت دفاع آمریکا و جایگزین «رابرت وُرک» شود که از دولت اوباما تا زمان تأیید صلاحیت شاناهان در کابینه ترامپ باقی مانده بود [۱۹] .

در همین‌باره بخوانید:

›› «جان مک‌کین» هم آرزوی سرنگونی نظام ایران را به گور برد

صفحه زندگی‌نامه شاناهان در وزارت دفاع آمریکا توضیح می‌دهد که وی به عنوان معاون وزیر دفاع، در تدوین سیاست‌ها و استراتژی‌های کلیدی این وزارت دفاع از جمله «استراتژی دفاع ملی ۲۰۱۸»، «استراتژی سایبری ۲۰۱۸ وزارت دفاع»، «بازنگری موضع سایبری ۲۰۱۸»، «بازنگری موضع هسته‌ای ۲۰۱۸» و «بازنگری دفاع موشکی ۲۰۱۹» ایفا کرده است. و هم‌چنین از حامیان پیشرفت وزارت دفاع در حوزه‌های دیجیتال و فناوری، از جمله در زمینه‌های مدرن‌سازی امنیت سایبری، هوش مصنوعی، رایانش ابری، و فرماندهی، کنترل و ارتباطات بوده است. این صفحه هم‌چنین خاطرنشان می‌کند که شاناهان ماه ژوئن سال ۲۰۱۸ «مرکز مشترک هوش مصنوعی» را تأسیس و سند «استراتژی هوش مصنوعی وزارت دفاع» را نیز منتشر کرده است [۲۰] .

مواضع «پاتریک شاناهان» تا کنون چیزی جز تکرار طوطی‌وار مواضع «جان بولتون» مشاور امنیت ملی و «مایک پمپئو» وزیر خارجه ترامپ نبوده است (+)

چنان‌که گفته شد، آغاز سال ۲۰۱۹ میلادی با آغاز سِمت شاناهان به عنوان وزیر دفاع موقت آمریکا مصادف بود. شاناهان در سِمت جدیدش یک بار ماه فوریه سال ۲۰۱۹ در سفری اعلام‌نشده به افغانستان رفت و آن‌جا با «اشرف غنی» رئیس‌جمهور، «عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی، و «اسدالله خالد» وزیر دفاع این کشور دیدار کرد [۲۱] . اقدام دیگری که احتمالاً در مصمم شدن ترامپ به انتخاب شاناهان به عنوان وزیر دفاع جدیدش هم نقش مهمی داشته سفر وی به مرز با مکزیک بود. تقریباً بلافاصله پس از سفر به افغانستان، شاناهان مخفیانه (آن‌گونه که وزرای دفاع آمریکا معمولاً به مناطق جنگی سفر می‌کنند [۲۲] ) همراه با ژنرال «جوزف دانفورد» رئیس ستاد مشترک ارتش و «تاد سمونیت» فرمانده یگان مهندسی ارتش آمریکا راهی مرزهای جنوبی آمریکا شد و آن‌جا به صورت مشترک با «گشت مرزی»، وزارت امنیت داخلی، و برخی نهادهای دیگر بر روند ساخت دیوار جنجالی مدنظر ترامپ و هم‌چنین وضعیت هزاران سربازی نظارت کرد که به دستور ترامپ در مرز مکزیک مستقر شده‌اند.

«پاتریک شاناهان» (اُورکت مشکی) طی سفر اعلام‌نشده‌اش در ماه فوریه به افغانستان (+)

دلایل علاقه ترامپ به شاناهان

شاناهان که هنوز هم برخی مقامات آمریکایی او را فاقد تجربه کافی در حوزه سیاست خارجی برای مدیریت بزرگ‌ترین ارگان اداری در آمریکا یعنی وزارت دفاع می‌دانند، یکی دیگر از اعضای کابینه ترامپ است که بیش از آن‌که پیش‌زمینه و تجربه سیاسی داشته باشد، فعالیت تجاری کرده است. به نظر می‌رسد ترامپ از سیاستمداران دل خوشی ندارد و چنان‌که ابتدا تصدی وزارت خارجه را هم به «رکس تیلرسون» مدیرعامل کمپانی غول‌پیکر نفتی «اکسان‌موبیل» سپرده بود، اکنون برای وزارت دفاع هم شاناهان را انتخاب کرده است که تا پیش از کار به عنوان معاون جیمز متیس تجربه سیاسی نداشت.

در همین‌باره بخوانید:

›› تیلرسون بعد از اخراجش نفس راحتی می‌کشد / «پمپئو» متحد ترامپ در خروج از برجام است

مجله نیویورکر طی گزارشی در همین‌باره می‌نویسد:

متیس معمولاً در جلسات کابینه حاضر نمی‌شد و شاناهان جای او را می‌گرفت. منطق قوی تجاری او و خالی بودنش از دیدگاه‌های تثبیت‌شده سیاست خارجی، او را محبوب افراد درون کاخ سفید کرده بود. یک مقام سابق وزارت دفاع می‌گوید: «از آن‌جایی که شاناهان امنیت ملی را نمی‌فهمد و ملاحظات اخلاقی و اصولیِ متیس را ندارد، دشمنی هم ندارد. درباره هیچ چیزی موضع نگرفته است.» پس از آن‌که ترامپ قصدش برای ایجاد یک «نیروی فضایی» را اعلام کرد، متیس و «هتر ویلسون» وزیر نیروی هوایی، رویکرد محتاطانه‌ای را اتخاذ و به چالش‌های ایجاد یک شاخه جدید برای ارتش از نقطه صفر اشاره کردند. با این وجود، شاناهان کله‌شق‌تر بود و به مقامات ارشد پنتاگون گفت: «ما که «وزارت نه» نیستیم [پس هرچه رئیس‌جمهور گفت باید انجام بدهیم].» [۲۳]

«پاتریک شاناهان» (راست) معتقد است وزارت دفاع، «وزارت نه» نیست و باید مطلقاً گوش به فرمان رئیس‌جمهور باشد (+)

کارشناسان دیگری هم همین عدم درک شاناهان از سیاست خارجی و تمایلش به پذیرش بی‌چون‌وچرای دستورات رئیس‌جمهور آمریکا بر خلاف جیمز متیس را دلیل علاقه ترامپ به او دانسته‌اند. روزنامه نیویورک‌تایمز با طرح موضوع ساخت دیوار در مرز با مکزیک که ماه‌هاست به دغدغه اصلی ترامپ و موضوع دعوای او با دموکرات‌ها تبدیل شده، در همین‌باره بیش‌تر توضیح می‌دهد:

پاتریک شاناهان، وزیر موقت دفاع، از زمانی که پایش را در کفش سایز ۴۰ جیمز متیس گذاشته، به دنبال آن بوده که کاری را بکند که متیس نمی‌کرد: هم‌جهت شدن با پرزیدنت ترامپ… آقای شاناهان از دیدگاه آقای ترامپ درباره تقویت مرزهای جنوب غربی علیه آن چیزی استقبال کرده است که وی «تهدید» فرار پناه‌جویان آمریکای مرکزی از خشونت‌های مربوط به مواد مخدر و آمدن آن‌ها به سمت آمریکا توصیف می‌کند. آقای شاناهان می‌گوید: «این تهدید واقعی است. خطرات این مسئله واقعی هستند. ما باید مرزهایمان را کنترل کنیم.» این دیدگاهی است که مقامات اندکی در پنتاگون آن را قبول دارند. همین مسئله می‌تواند آقای شاناهان را محک بزند که آیا می‌تواند هم با فرمانده کل قوا هم‌گام شود و هم نظر قانون‌گذارانی را جلب کند که نهایتاً باید تصمیم بگیرند به او رأی اعتماد بدهند یا نه [۲۴] .

«پاتریک شاناهان» (چپ) در حال بررسی مرز آمریکا با مکزیک (+)

مواضع شاناهان درباره ایران

کارشناسان از همان روزهای ابتدایی آغاز به کار شاناهان به عنوان وزیر موقت دفاع پیش‌بینی کرده بودند [۲۵] که سابقه تسلیم و تمکین وی مقابل ترامپ احتمالاً منجر به نامزدی او توسط رئیس‌جمهور آمریکا برای تصدی وزارت دفاع خواهد شد. تحلیلگران هنوز هم معتقدند شاناهان که در حال حاضر روابط قوی‌ای با ترامپ دارد، برای آن‌که بتواند مدتی وزیر دفاع او باقی بماند هم‌چنان باید وارد سیاست خارجی نشود و فقط بی‌چون‌وچرا به خواسته‌های رئیس‌جمهور آمریکا تن بدهد [۲۶] . با این وجود، باید دید پاتریک شاناهان این‌بار هم می‌تواند از انتقادات قانون‌گذاران آمریکایی جان سالم به در ببرد و بار دیگر از مجلس سنا رأی اعتماد بگیرد یا خیر. مسئله این‌جاست که این‌بار مقامات وزارت دفاع آمریکا هم احتمالاً به بی‌تجربگی شاناهان اعتراض خواهند کرد [۲۷] . به هر حال، مشخص نیست اگر شاناهان که تا پیش از ورود به دنیای سیاست بیش‌تر روی بوئینگ‌های ۷۳۷، ۷۴۷، ۷۵۷، ۷۶۷، ۷۷۷ و ۷۸۷ تمرکز داشته [۲۸] ، اگر وزیر دفاع آمریکا شود چه خواهد کرد. آیا دستورات ترامپ را به منافع ملی آمریکا ترجیح خواهد داد یا به سرنوشت افراد دیگری مانند متیس دچار خواهد شد.

تا این لحظه مواضع شاناهان درباره ایران در راستای مواضع مایک پمپئو، وزیر خارجه ترامپ، بوده است. وی در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره موضعش در قبال ایران پس از اعلام نامزدی‌اش برای وزارت دفاع صرفاً گفت: «این مسئله یک مسئله در حال ظهور و مهم است [۲۹] » و سپس خبرنگاران را به بیانیه‌های پمپئو ارجاع داد. پیش از این نیز شاناهان با دفاع از تصمیم دولت آمریکا برای اعزام ناو هواپیمابر «یواس‌اس آبراهام لینکلن» و شماری بمب‌افکن به خلیج فارس، تلاش کرده بود این اقدام را در راستای تهدید ایران نشان دهد [۳۰] . این در حالی است که به اذعان جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، آن‌چه انجام شده صرفاً «تسریع» در اعزام این ناوگروه به منطقه طبق برنامه‌ریزی قبلی و روتین بوده است. با این وجود، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی ترامپ و مایک پمپئو تلاش کرده‌اند تا از این جابه‌جایی نیروها برای تهدید و ترساندن ایران استفاده خبری کنند. شاناهان در این خصوص می‌گوید شخصاً مجوز اعزام ناوگروه آبراهام لینکن به منطقه را صادر کرده است، چون شواهدی مبنی بر وجود یک «تهدید معتبر از سوی نیروهای رژیم ایران» دریافت کرده است [۳۱] . وزیر دفاع موقت آمریکا هم‌چنین در صفحه توئیتر خود طوطی‌وار مواضع بولتون و پمپئو [۳۲] را تکرار کرده [۳۳] و نوشته است: «از رژیم ایران می‌خواهیم تمام اقدامات تحریک‌آمیز را متوقف کند. ما رژیم ایران را مسئول هرگونه حمله علیه نیروها آمریکایی یا منافعمان خواهیم دانست [۳۴] .»

در همین‌باره بخوانید:

›› جنگ با ایران، آمریکا و ترامپ را نابود خواهد کرد