سرویس جهان مشرق - نشریه «پولیتیکو» روز پنج‌شنبه، ۲ خرداد ۹۸، گزارش داد که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، طی سفر چند هفته قبل خود به آمریکا با «دایان فاینستاین» سناتور دموکرات ایالت کالیفرنیا به صرف شام دیدار کرده است [۱] . این نشریه آمریکایی، پنج‌شنبه هفته گذشته (۲۶ اردیبهشت) نیز نوشته بود فاینستاین در حال قدم زدن در ساختمان کنگره گوشی همراهش را رو به دیگران گرفته است و در صفحه گوشی‌اش صفحه اطلاعات یکی از مخاطبان خاص او توجه رسانه‌ها را جلب کرده است: محمدجواد ظریف [۲] .

خبرنگاران پولیتیکو درباره تماس احتمالی فاینستاین با ظریف می‌گویند خودشان در آسانسور دیده‌اند که صفحه مشخصات ظریف در بخش مخاطبین گوشی فاینستاین باز بوده است. مدیر ارتباطات دفتر فاینستاین در پاسخ به سؤال پولیتیکو درباره این‌که آیا فاینستاین با ظریف تلفنی گفت‌وگو کرده است یا نه، می‌گوید: «من نمی‌توانم درباره افرادی اظهارنظر کنم که خانم سناتور با آن‌ها صحبت می‌کند یا صحبت نمی‌کند.» یک روز پیش از جنجال رسانه‌ای درباره گوشی همراه فاینستاین، این سناتور آمریکایی در بیانیه‌ای گفته بود: «وقتی هر دو طرف به دنبال راه‌حلی برای یک مشکل هستند، جنگ برای حل آن مشکل ضرورت ندارد. من مؤکداً از وزیر خارجه پمپئو می‌خواهم تا با وزیر خارجه ظریف، که می‌دانم خواهان دیدن جنگ با آمریکا نیست، ارتباط برقرار کند [۳] .»

به نظر می‌آید مسئله تماس تلفنی احتمالی ظریف و فاینستاین اکنون با توجه به افشای دیدار حضوری و شام این دو تحت‌الشعاع قرار گرفته باشد. هرچه باشد، اگر این تماس قبل از شام گرفته شده بود احتمالاً می‌شد آن را به هماهنگی درباره دیدار حضوری نسبت داد، اما ظاهراً تماس تلفنی بعد از دیدار حضوری بوده و بنابراین موضوع آن نمی‌تواند چیز مهمی بوده باشد؛ احتمالاً دو طرف درباره کیفیت غذا با یک‌دیگر مذاکره کرده‌اند. غوغای رسانه‌ای درباره روابط میان ظریف و فاینستاین نیز بعید است چیزی جز «غوغای رسانه‌ای» باشد. گفته می‌شود روابط این دو به سال‌های سال قبل برمی‌گردد؛ زمانی که ظریف نماینده ایران در سازمان ملل بود. در ادامه این گزارش، با زندگی و فعالیت‌های سیاسی دایان فاینستاین و همچنین با مواضع او درباره ایران و روابطش با محمدجواد ظریف بیش‌تر آشنا خواهید شد.

خبرنگاران «پولیتیکو» می‌گویند درون آسانسور اطلاعات تماس ظریف را روی گوشی «دایان فاینستاین» دیده‌اند (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› آیا مقدمات جنگ ایران و آمریکا فراهم است؟

اولین زن یهودی در مجلس سنای آمریکا؛ زندگی شخصی و سوابق سیاسی فاینستاین

«دایان امییِل گلدمن [۴] » ۲۲ ژوئن ۱۹۳۳ (۱ تیر ۱۳۱۲) در شهر سان‌فرانسیسکوی ایالت کالیفرنیا به دنیا آمد. (نام کامل او اکنون «دایان گلدمن برمن فاینستاین» است که نام‌های «برمن» و «فاینستاین» بعد از ازدواج او با دو شوهر سابقش به انتهای نام او اضافه شدند. نام خانوادگی همسر فعلی فاینستاین، «بلوم» است.) خانواده پدری فاینستاین مهاجران یهودی از لهستان و خانواده مادری‌اش یهودیان آلمانی ساکن سن‌پترزبورگ روسیه بودند و خود فاینستاین هم در خانواده‌ای یهودی بزرگ شد. وی در شهر محل تولدش تحصیلات دبیرستانی را گذراند، اما برای تحصیلات دانشگاهی به استنفورد در همان ایالت کالیفرنیا رفت و سال ۱۹۵۵ مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ از دانشگاه استنفورد دریافت کرد [۵] . او از همان دوران به مدیریت فعالیت‌های جمعی علاقه نشان داد.

فاینستاین سال ۱۹۶۹ با پیروزی در انتخابات به عضویت شورای نظارت شهر سان‌فرانسیسکو درآمد و ۹ سال در همین سِمت باقی ماند. وی البته در این سال‌ها دو بار در انتخابات شهرداری این شهر نیز شرکت کرد، اما هر دو بار ناموفق بود. فاینستاین در دهه ۱۹۷۰ چندین بار مورد سوءقصد قرار گرفت؛ از جمله یک مرتبه بمبی که لبه پنجره خانه‌اش کار گذاشته بودند منفجر نشد. این سیاستمدار آمریکایی سال ۱۹۷۸ به عنوان رئیس شورای نظارت سان‌فرانسیسکو انتخاب شد و همان سال پس از ترور شهردار این شهر توسط یکی از رقبای سیاسی‌اش، به طور خودکار به شهرداری سان‌فرانسیسکو منصوب شد. وی تا سال ۱۹۸۸ شهردار سان‌فرانسیسکو بود. با این حال، دو سال بعد، تلاش او برای پیروزی در انتخابات فرمان‌داری ایالت کالیفرنیا ناکام ماند.

«دایان فاینستاین» (راست) زمانی که شهردار سان‌فرانسیسکو بود، پروژه خودروهای کابلی این شهر را از نابودی نجات داد (+)

فاینستاین سال ۱۹۹۲ موفق به پیروزی در انتخابات مجلس سنای آمریکا شد و عنوان اولین نماینده زن یهودی در مجلس سنا را به خود اختصاص داد [۶] . این سیاستمدار ۸۵ ساله آمریکایی با پیروزی مجدد در انتخابات مجلس سنا در سال‌های ۱۹۹۴، ۲۰۰۰، ۲۰۰۶، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۸ همچنین پیرترین عضو کنونی مجلس سنا، باسابقه‌ترین سناتور زن در کنگره حاضر و در صورت اتمام دوره کنونی، باسابقه‌ترین سناتور زن در تاریخ آمریکاست. فاینستاین از نظر سیاسی هم رکوردهای متعددی دارد. به عنوان نمونه، وی سال ۲۰۱۲ با کسب ۷.۷۵ میلیون رأی، صاحب بیش‌ترین آرای مردمی در تاریخ انتخابات مجلس سنا شد. خانم فاینستاین تنها سناتور زنی است که ریاست «کمیته قوانین و مدیریت» مجلس سنا و «کمیته ویژه اطلاعات» این مجلس را به عهده داشته است. او همچنین تا کنون تنها زنی است که مسئولیت ریاست مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری را به عهده گرفته است. فاینستاین بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ رئیس کمیته اطلاعات سنا و بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ نایب‌رئیس این کمیته بود. این سناتور آمریکایی در حال حاضر عضو کمیته قضایی مجلس سناست.

«فکر کنم در زندگی قبلی‌ام چینی بوده‌ام»؛ مواضع سیاسی فاینستاین

فاینستاین در اوایل دهه ۱۹۹۰ زمانی که برای تصدی اولین سِمت‌های ایالتی‌اش در انتخابات شرکت کرد، عقایدش به سوی میانه طیف سیاسی در آمریکا متمایل بود. آن زمان ایالت کالیفرنیا نسبتاً محافظه‌کار به حساب می‌آمد. با این حال، با گذشت زمان و همچنان که کالیفرنیا به یکی از دموکرات‌ترین ایالت‌های آمریکا تبدیل شد، فاینستاین نیز بیش‌تر به سمت چپ طیف سیاسی رفت. به عنوان نمونه، اگرچه وی در اولین تبلیغات انتخاباتی‌اش مواضع سفت و سختی در دفاع از مجازات اعدام گرفته و به این ترتیب هم‌حزبی‌های دموکراتش را عصبانی کرده بود، اما اخیراً اعلام کرد که با مجازات اعدام مخالف است [۷] . فاینستاین از طرف‌داران افزایش بودجه نظامی آمریکاست [۸] و به بودجه ۶۷۵ میلیارد دلاری پیشنهادی ترامپ برای سال ۲۰۱۹ رأی مثبت داده است [۹] . این سناتور دموکرات همچنین از حامیان لایحه‌های «پاتریوت [۱۰] » ( USA PATRIOT) و «فیسا [۱۱] » ( FISA) است. لایحه پاتریوت پس از حوادث ۱۱ سپتامبر در کنگره به تصویب رسید و با دادن اختیارات فوق‌العاده گسترده به دولت آمریکا برای جاسوسی از شهروندان این کشور، بسیاری از حقوق اساسی آمریکایی‌ها را صراحتاً نقض می‌کرد. لایحه فیسا نیز به دولت آمریکا اجازه می‌دهد تا از افراد و نهادهای خارجی درون آمریکا جاسوسی کند. فاینستاین حتی پس از آن‌که جاسوسی گسترده آژانس امنیت ملی آمریکا از مقامات خارجی از جمله متحدان آمریکا و همچنین شهروندان آمریکایی افشا شد، باز هم به حمایت از این آژانس ادامه داد و صدای بسیاری از نمایندگان دیگر کنگره و رسانه‌ها را درآورد [۱۲] .

سناتور «فاینستاین» حامی لایحه‌هایی بوده که دست دولت را برای جاسوسی از شهروندان آمریکا و کشورهای دیگر باز می‌گذارند (+)

در سیاست خارجی، سناتور دموکرات ایالت کالیفرنیا از حامیان طرح دولت اوباما برای فروش بیش از ۱/۱۵ میلیارد دلار سلاح به رژیم سعودی بود [۱۳] . با این وجود، وی پس از قتل جمال خاشقجی ظاهراً یک‌باره به خود آمده و از فروش سلاح توسط دولت ترامپ به سعودی‌ها به شدت انتقاد کرده است [۱۴] . وی از طرف‌داران برقراری رابطه با چین است و سال‌ها پیش در پاسخ به سؤالی درباره روابطش با پکن گفته بود: «من گاهی می‌گویم شاید در زندگی قبلی‌ام چینی بوده‌ام [۱۵] .» فاینستاین سال ۲۰۱۷ پس از آن‌که کره شمالی اعلام کرد موفق به کوچک‌سازی کلاهک هسته‌ای شده است، بیانیه‌ای صادر کرد و ضمن انتقاد از سیاست‌های ترامپ در قبال پیونگ‌یانگ، تأکید کرد که سیاست منزوی‌سازی کره شمالی ناموفق بوده و لفاظی‌های ترامپ نیز کمکی به حل‌وفصل مناقشات نکرده است. این سناتور دموکرات ضمناً خواستار «گفت‌وگوی فوری با کره شمالی در سطوح عالی بدون هیچ پیش‌شرطی [۱۶] » شد. وی قبلاً هم تهدیدهای ترامپ علیه کره شمالی را «به شدت ناامیدکننده» توصیف کرده بود [۱۷] .

از دفاع از برجام تا شام با ظریف؛ مواضع فاینستاین درباره ایران

فاینستاین از همان سال ۲۰۱۵ که برجام امضا شد، از اولین حامیان توافق هسته‌ای با ایران بوده و معتقد است که این توافق شامل «بازرسی‌های بی‌سابقه و عمیق برای راستی‌آزمایی همکاری [۱۸] » تهران در راستای انجام تعهداتش است. وی ماه می سال ۲۰۱۸ (تقریباً هم‌زمان با اعلام تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای) یکی از ۱۲ سناتوری بود که پای نامه‌ای خطاب به ترامپ را امضا کرد که در آن از رئیس‌جمهور آمریکا خواسته شده بود در برجام بماند. در این نامه آمده بود که در صورت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای «ایران می‌تواند یا در توافق بماند و تلاش کند تا آمریکا را در میان نزدیک‌ترین شرکایش منزوی نماید، یا این‌که فعالیت‌های هسته‌ایش را از سر بگیرد» و هر دوی این سناریوها «به ضرر منافع ملی ما خواهند بود [۱۹] .»

«فاینستاین» (راست) از منتقدان سیاست خارجی ترامپ و به ویژه سیاست واشینگتن در قبال تهران است (+)

درباره دیدار و شام با وزیر خارجه ایران، دفتر فاینستاین به نشریه پولیتیکو می‌گوید که این نشست «با مشورت وزارت خارجه برنامه‌ریزی» شده بوده است و «دفتر [فاینستاین] پیش از این دیدار با وزارت خارجه در ارتباط بود تا به آن‌ها خبر دهد که چنین دیداری قرار است اتفاق بیفتد و همچنین آخرین اخبار را درباره فعالیت‌های آمریکا و ایران دریافت کند [۲۰] .» یک مقام وزارت خارجه آمریکا به پولیتیکو گفته است که این وزارت‌خانه از فاینستاین درخواست نکرده تا با ظریف شام بخورد. نشریه پولیتیکو همچنین می‌نویسد: «کمی غیرعادی است که فاینستاین، رئیس و نایب‌رئیس سابق کمیته اطلاعات و عضو اقلیت سنا با وزیر خارجه یک کشور دشمن شام می‌خورد.» این نشریه توضیح می‌دهد که دو ایمیل برای کاخ سفید فرستاده تا در این‌باره نظر دولت ترامپ را بپرسد، اما هیچ‌یک از این ایمیل‌ها پاسخی دریافت نکرده‌اند.

دونالد ترامپ بارها جان کری، وزیر خارجه سابق آمریکا، را به ادامه گفت‌وگوها با ظریف پس از روی کار آمدن دولت ترامپ متهم کرده است. مایک پمپئو، وزیر خارجه ترامپ نیز در پاسخ به سؤالی درباره دیدار فاینستاین با وزیر خارجه ایران با انتقاد از کری و فاینستاین گفت: «این اقدامات تقریباً [مصداق نقض لایحه «لوگان» است]؛ ما همه درباره لایحه لوگان می‌دانیم؛ می‌دانیم چه خطراتی وجود دارد وقتی افراد به عنوان شهروندان خصوصی به نیابت از دولت آمریکا عمل می‌کنند [۲۱] .» لایحه لوگان، که ترامپ هم کری را به نقض آن متهم کرده [۲۲] ، قانونی است که سال ۱۷۹۹ در آمریکا تصویب شد و شهروندان خصوصی آمریکا را از برقراری ارتباط با دولت‌های بیگانه‌ای که واشینگتن با آن‌ها درگیر مناقشه است، منع می‌کند [۲۳] .

«مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا، «فاینستاین» را تلویحاً به نقض لایحه «لوگان» متهم کرده است (+)

به هر حال چنان‌که گفته شد، به نظر می‌رسد ظریف و فاینستاین از سال‌ها پیش با هم ارتباط داشته‌اند. «تریتا پارسی» بنیانگذار «شورای ملی ایرانیان آمریکا» (از سازمان‌های حامی نزدیکی روابط میان تهران و واشینگتن) و فردی که به ادعای خودش در روند مذاکرات هسته‌ای مستقیماً حضور داشته است، در کتاب خود تحت عنوان «از دست دادن یک دشمن» درباره روابط ظریف و فاینستاین می‌نویسد: ظریف «طی سال‌های حضورش در نیویورک [به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل] با سناتور دایان فاینستاین آشنا شده بود. فاینستاین سال ۲۰۰۴ یک بار ظریف را به دفتر خود در مجلس سنا دعوت کرده بود و ظریف آن‌جا با چندین سناتور ارشد، از جمله «هری رید» [سناتور برجسته ایالت نوادا و رهبر سابق اکثریت مجلس سنا]، گفت‌وگوهای پرتنشی داشت.»

اکنون دیگر در این‌که دیدار ادعایی پولیتیکو رخ داده شکی نیست، چون «علی‌رضا میریوسفی» سخنگوی دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز پس از گزارش پولیتیکو، با انتشار یک توئیت این دیدار را تصدیق کرد: «این دیدار در راستای رویه عادی دیدار نماینده ایران با اعضای کنگره صورت گرفته است [۲۴] .» با این وجود، بیانیه آقای میریوسفی که به نظر می‌رسد برای رفع ابهام صادر شده باشد، اتفاقاً سؤالات بیش‌تری را، هم درباره تماس تلفنی احتمالی و هم درباره دیدار ظریف و فاینستاین به صرف شام به وجود آورده است. ماهیت این ارتباط به خودی خود جای شک و تردید دارد و باید دید تماس تلفنی احتمالی و دیدار ظریف با خانم سناتور با چه اهدافی و بر مبنای کدام سیاست دولت روحانی صورت گرفته است. اما درباره دیدار این دو با یکدیگر باید سؤال کرد: اولاً میریوسفی چگونه از وزیر خارجه کشورمان تحت عنوان «نماینده ایران» یاد می‌کند، در حالی که ظریف سال‌هاست دیگر نماینده ایران در سازمان ملل نیست؟ دوماً به فرض این‌که منظور میریوسفی از نماینده ایران مثلاً همان وزیر خارجه است، طبق کدام تعریف، دیدار و صرف شام توسط وزیر خارجه جمهوری اسلامی با یک نماینده زن یهودی مجلس سنای آمریکا یک اقدام «عادی» تلقی می‌شود؟ سوماً اگر چنین دیداری عادی است، پس چرا شفاف‌سازی نمی‌فرمایند که این دیدارهای عادی سالی چند بار انجام می‌شود و موضوع گفت‌وگو در آن‌ها چیست؟

آیا دیدار و صرف شام توسط وزیر خارجه ایران با یک نماینده مجلس سنای آمریکا «عادی» است؟ (+)

برای مطالعه بخش‌های منتخبی از کتاب «از دست دادن یک دشمن» نوشته تریتا پارسی میتوانید به کتاب‌خانه مشرق مراجعه کنید.