به گزارش مشرق، یکی از معضلات اصلی اقتصاد کشور وابستگی بودجه دولت به درآمدهای حاصل از خام‌فروشی نفت است که به پاشنه آشیل ایران تبدیل شده است و آمریکا با سواستفاده از این نقطه ضعف همواره در پی اخذ امتیازات سیاسی از ایران بوده است. در نتیجه ضرورت دارد راهکارهای موجود برای مقابله با تحریم‌های نفتی بررسی و عملیاتی شود.

بیشتر بخوانید

پرداخت پورسانت و رشوه‌گیری در فروش نفت افزایش پیدا کرد

در این راستا عصر یکشنبه 26 خردادماه، دومین نشست «فرصت ها و تهدید های داخلی و خارجی در شرایط تحریم نفت» با موضوع بررسی راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا، توسط واحد جهاد اقتصادی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق در تالار شهید شهید مطهری برگزار شد. مهمانان این نشست، هدایت‌الله خادمی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی و جلیل سالاری قائم مقام اسبق مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بودند. در ادامه گزارشی کوتاه از مباحث این نشست ارائه می‌شود:

* اگر نمیخواهی ریسک کنی از وزارت نفت استعفا بده

هدایت‌الله خادمی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به معضل خام‌فروشی نفت گفت: اصلاً تیم حاضر در وزارت نفت علاقه­ای به فروش نفت ندارد. این تیم به نظر من کارهایی می­کند که نتوانیم هیچ کاری را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا انجام دهیم. آقایان قبل از اینکه با اروپایی ها یا آمریکا به نتیجه برسند، شرکت‌های کشورهای شرقی که در کشور ما حضور داشتند، فاینانس میکردند، پروژه‌ها را انجام میدادند را از کشور بیرون کردند.

وی افزود: این تیم برای اینکه نفت نفروشد پشت بابک زنجانی قایم شده است. یعنی میگویند آقا ما نفت نمی­فروشیم شاید مثل بابک زنجانی شویم. خب شما اگر نمیخواهی ریسک کنی از وزارت نفت استعفا بده. الآن ما کسانی را می­خواهیم که از آبرویشان، از حیثت­شان، از همه چیزشان برای نظام و انقلاب و کشورشان بگذرند. این تیم همه‌ی کارها را معطل مذاکره با آمریکا کرد. من بارها بهشان گفتم که آقایان باشد بروید مذاکره کنید ولی چرا پل ‌های پشت سرتان را بهم میزنید. اما متاسفانه به این توصیه گوش ندادند.

خادمی در ادامه گفت: بسیاری مشکلات کشور ناشی از عملکرد نادرست وزارت نفت و انفعالش در سالیان اخیر بوده است. یعنی به نظر شما دشمن به ما گفته است که شما فاز 11 پارس جنوبی که مرزی­ترین فاز شما است را رها کنید؟ 10 سال آن را برای توتال معطل کنی، دو بار اطلاعاتت را بدهی توتال ببرد. مگر فاز 11 چه فرقی با فاز 9 و 10ای می­کند که خود ما انجام دادیم؟ با فاز 17 و 18­ای که انجام دادیم، با فاز 13­ای که انجام دادیم. ببینید اینها مسائل واضحی است. چه کسی است که اینها را نداند؟ دولت اینها را نمی­داند؟ می­داند. مجلسی­ها اینها را نمی­دانند؟ می­­دانند. ولی در وزارت نفت نگاه به داخل وجود ندارد و به توانمندی‌های داخلی باور وجود ندارد.

*دل وزارت نفت با عرضه نفت در بورس نیست

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره سنگ‌اندازی‌های وزارت نفت در قضیه عرضه نفت در بورس گفت: ما خیلی تلاش کردیم که این کار به سرانجام برسد ولی وزارت نفت دلش با این راهکار نیست. یعنی دولت آمد بالاخره تکلیف کرد ولی با توجه به اینکه ما هر کاری را به موقع آن شروع نمی­کنیم می­گذاریم زمانی که یقه­ ما را گرفتند فرصتی نیست می‌آییم و روغن ریخته نذر امامزاده میکنیم. یعنی الآن که دیگر باید شناورهایت بیمه باشد، به بخش خصوصی اهمیت ندادی، همین الآن که تحریم شدیم می­گوید حالا بخش خصوصی بفرما. ببینم می­تونی بفروشی یا نه. یعنی می­خواهی ثابت کنی که بخش خصوصی نمی­تواند بفروشد.

وی همچنین گفت: ما بورس نفت را در دوره­ی قبلی آقای زنگنه در کیش ایجاد کردیم. حتی مدیرعامل آن را هم آقای دکتر عاصمی پور گذاشتند ولی اجازه ندادند ادامه بدهد. یعنی اسمش آمد، مدیر عامل آن تعیین شد. آن موقع فرصت خوبی بود که ما بتوانیم تمرین کنیم، زیرساخت­هایمان را ایجاد کنیم، بازارهای خود را پیدا کنیم، بخش خصوصی ما ببیند تگناهایش چیست و بالاخره آن ارتباطاتشان را برای صادرات و فروش ایجاد کند. همان موقع هم سنگ‌اندازی کردند. به دلیل اینکه ببینید دولت­ می­خواهد دستش روی همه چیز باشد. یعنی هیچ چیزی را اجازه نمی­دهند شما ورود کنید. به همین دلیل در این شرایط بخش خصوصی نمی­تواند پا بگیرد.

خادمی گفت: آقای زنگنه بارها گفته‌اند که پالایشگاه‌سازی سودده نیست. بالاخره می­توانستند اگر این حرف­ها مستند هستند بیاید توضیح بدهد و اینکه یک پروژه­ی اقتصادی هست یا نیست بالاخره باید مطالعه شده بیایند بگویند. آن کشورهایی که خدمت شما عرض کنم پتروشیمی می­زنند ولی گاز ندارند، گاز را از یک کشور دیگر می­خرند، کالا، مواد تولید می­کنند و می­فروشند سود دارند، ما که گاز را داریم اینجا اگر پتروشیمی بزنیم سودی ندارد؟

این نماینده مجلس در ادامه گفت: ما که یکی از بزرگترین دارندگان نفت هستیم اگر اینجا پالایشگاه بزنیم آن را تبدیل به فراورده­های با­ارزش دیگر کنیم برای ما نمی­صرفد ولی برای هند که نفت را از اینجا ببرد، ژاپن نفت را از اینجا ببرد تولید کنند برای آنها می­صرفد؟ خب ببینید مشکل تفکر غلط حاکم بر وزارت نفت است.

*تحریم‌­های فرآورده­‌های نفتی سخت تر از نفت خام نیست

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اینکه تحریم­های فرآورده­های نفتی سخت تر از نفت خام است هم گزاره غلطی است. اگر اینطوری بود که باید وضع صادرات فرآورده‌های پالایشی و پتروشیمی­‌هایمان در زمان تحریم بدتر از  فروش نفت می‌بود. در صورتی که ما پتروشیمی­هایمان تقریباً خوب کار کردند، فروششان را کردند، ارزآوری هم بالاخره داشتند و وقتی که شما در نهایت تنوع در صادرات داشته باشی بالاخره مشکلت کمتر می­شود.

وی اظهار داشت: ضمن اینکه اگر ما این نفت را خام نمی­فروختیم تبدیل به فراورده­‌های باارزش دیگری می­کردیم اصلاً اقتصاد ما تفاوت پیدا می­کرد. ما دیگر یک اقتصاد تک محصولی نداشتیم. وقتی شما چندین پتروشیمی داشته باشی، پالایشگاه داشته باشی، صنایع دیگرت هم مطمئناً راه می­افتادند و تحریم‌ناپذیر میشدی.

*شیوه مدیریت شکاف عمیق تولید و مصرف بنزین در دولت های نهم و دهم

جلیل سالاری قائم مقام اسبق مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران با اشاره به اقدامات دولت دهم در حوزه فرآورده‌های نفتی گفت: در دولت قبل نگاه ما به صنعت نفت یک نگاه دانش بنیان شد. نگاهی که ما به پژوهشگاه صنعت نفت داشتیم، این بود که آنجا بتوانیم در واقع دانش فنی تولید کنیم. پس با این نگاه در کشور وضعیت این بود که تقاضا، رشد 10 درصد دارد. مصرف به 75 میلیون لیتر رسیده بود، تولید 43 میلیون لیتر بود. پس یک شکاف خیلی عمیقی اتفاق افتاده است.

وی ادامه داد: سال 86 بحث کارت سوخت و موضوع سهمیه­ بندی مطرح شد. بحث جایگاه­های سی ان جی ایجاد شد. یعنی شما یک پتانسیل 20 میلیون لیتر سی ان جی را ایجاد کردید. یعنی معادل 20 میلیون لیتر بنزین صرفه‌جویی کردید. با اجرای مرحله‌ی اول سهمیه‌بندی بنزین در سال 88، مصرف بنزین در کشور از 75 به 59 میلیون لیتر رسید. پس مدیریت مصرف اتفاق افتاد و واردات بنزین ما 1.5 میلیون لیتر شد.

سالاری اظهار داشت: ما به آقای زنگنه در دهه­ی 70 می­گفتیم آقای زنگنه شما حتی اگر نگاهت به واردات بنزین هست حد­اقل یک زیرساخت ایجاد کن. شما اگر می­خواهی روزی 27 میلیون بنزین وارد کشور کنی خب نیاز به اسکله داری. نیاز به زیرساخت خط لوله داری. از جنوب کشور می­خواهی به مرکز کشور منتقل کنی. ثقل مصرف در تهران است. این  زیرساخت­ها ایجاد نشد.

*غیر از زمین خاکی چیزی از طرح سیراف وجود ندارد

قائم مقام اسبق مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران با اشاره به وجود ظرفیت‌های داخلی در صنعت نفت کشور گفت: 15 فاز پارس جنوبی همزمان داشت کار می­کرد. با کی؟ پیمانکاران داخلی. پروژه­هایی که با 90 درصد پیشرفت تحویل داده شده بود را این آقایان همه عکس یادگاری گرفتند. آقایان یک پروژه­ای را مثال بزنند که از ابتدای دولت آمده ­اند کلنگ زده ­اند الآن دستاورد آن را، محصول آن را تحویل داده­اند. یک پروژه تعریف کرده­اند به اسم سیراف. مجتمع پالایشگاه سیراف که مال دهه­ی 1960 است. هم‌اکنون جز زمین خاکی چیزی از این طرح وجود ندارد درحالی که قرار بوده پروژه­ یک ساله به بهر­ه ­برداری برسد. پس می­خواهم بگویم که نگاه در صنعت نفت، نگاه تولید­محور نیست.

وی گفت: آقای زنگنه نگاهش به سمت پالایشگاه و پتروپالایشگاه نیست. ایشان میگوید نفت خام می­فروشم، بنزین وارد می­کنم. خب ما گفتیم آقای زنگنه پروژه پتروپالایشگاه و پالایشگاه‌سازی اقتصادش که نشان می­دهد سودآوری دارد. گفت: نه، پروژه اقتصادی نیست. گفتیم این عدد و ارقام است. من هم مطالعه نکردم، شرکت خارجی مطالعه کرده است. گفت: نه، ما باید برویم سراغ پتروشیمی­ها.

سالاری ادامه داد: در آن جلسه یادم هست که گفتم با نگاه شما نه پتروشیمی اراک اقتصادی است، نه پتروشیمی بندرامام و نه پتروشیمی اصفهان. شما نفتا را داری 30 درصد زیر قیمت فوب به آنها می­دهی. خب اگر با این شرایط هست پس این پتروشیمی­‌ها هیچ­کدام اقتصاد ندارند. گفت که می­رویم سراغ پتروشیمی­هایی که با گاز کار کند. گفتم خب شما در مصوبه­ هیأت مدیره­ شرکت نفت، گاز را 54 سنت گذاشتی. امروز 8 سنت، 9 سنت داری از ترکمنستان وارد می­کنی، 16 سنت داری به ترکیه فروش می­کنی. اگر آن قیمت را بگذاری پتروشیمی­ها وضعیت چطوری است؟

*با ساخت پتروپالایشگاه‌ها باید زنجیره ارزش در صنعت نفت را تکمیل کرد

معاون وزیر سابق شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی اظهار داشت: حالا در زنجیره هم خب الآن یک زنجیره‌­هایی هست شما هم اگر پتروشیمی اصفهان را کنار پالایشگاه اصفهان گذاشتی، پتروپالایشی است. پتروپالایشگاه مسلماً اقتصاد دارد ولی یک پتروپالایشگاه را شما وقتی نگاه کنید ماهی 300 هزار بشکه دارید. حد­اقل ده میلیارد دلار سرمایه می­خواهد که باید برای آن چاره‌اندیشی کرد. ولی شما باید بالاخره زنجیره­ی ارزش را تکمیل کنی چون ارزش اقتصادی در این حوزه بسیار بالا است. تنوع محصول ایجاد می‌شود.