به گزارش مشرق، ضعف چشم یا عیوب انکساری چیست و برای رفع آن چه راهکاری وجود دارد؟ آیا مطالعه و کار مداوم چشمی یا وضعیت تغذیه موجب پیشرفت ضعف چشم می‌شود؟
عینک تنها ابزار جهت اصلاح دید افراد است؟ آیا عمل رایج لیرز درمان مناسبی برای رفع عیوب انکساری است و برای همه افراد و هر سنی مناسب است؟ محاسن و معایب عمل لیرز چیست؟
درباره این عمل جراحی و شرایط انجام آن همشهری آنلاین گفتگویی با دکتر نادر نصیری، فوق تخصص جراحی چشم و استاد دانشگاه شهید بهشتی انجام داده است همچنین می توانید پاسخ‌ها را ببینید:
ضعف چشم یا عیوب انکساری
ضعف چشم یا عیوب انکساری از جمله مشکلات شایعی است که انسان با آن رو به رو است و در اثر اختلال در قدرت انکساری چشم ایجاد می‌شود. اساسا ۳ نوع ضعف چشم وجود دارد که نوع اول نزدیک‌بینی، نوع دوم دوربینی و سومین مورد آستیگماتیسم است. به طور متوسط بیش از ۵۰ درصد افراد بالغ و میانسال نیاز به استفاده از عینک دارند.
اساسا ضعف بینایی هیچ ارتباطی با میزان مطالعه و کار مداوم چشمی ندارد. همچنین عدم استفاده از عینک یا وضعیت تغذیه نیز منجر به پیشرفت ضعف چشم نمی‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که ضعف بینایی صرفا جنبه ارثی دارد. این مشکل عموما از حدود سن ۱۳ تا ۱۹ سالگی شروع و سپس ثابت می‌شود. شاید به همین دلیل است که بسیاری از والدین این تصور را دارند که فرزندشان به دلیل مطالعه یا استفاده زیاد از کامپیوتر دچار ضعف بینایی شده‌اند. در حالی که هیچ فعایت شدید چشمی موجب ضعف بینایی نمی‌شود.
عینک ابزاری جهت اصلاح دید بسیاری از افراد است اما همین وسیله کمک‌دهنده در پاره‌ای موارد به صلاح بسیاری از افراد نیست؛ برای مثال استفاده از عینک برای فوتبالیست‌ها، کشتی‌گیران، شناگران و بسیاری دیگر از رشته‌های ورزشی امکان‌پذیر نیست. همچنین برای مشاغل خاصی نظیر خلبانان، ماموران آتش‌نشانی و نیروی انتظامی و نیروهای امدادی حین کار محدودیت ایجاد کرده و در پاره‌ای موارد امکان‌پذیر نیست. در ضمن افرادی که اختلاف بین دو چشم‌شان بیش از ۲/۵ درجه باشد استفاده از عینک برایشان سرگیجه ایجاد کرده و قابل تحمل نخواهد بود. برای رفع این معضل می‌توان از لنزهای تماسی استفاده کرد اما لنز هم وسیله‌ای پرهزینه است و امکان عفونت دارد. ضمن آنکه رعایت بهداشت آن هم دشوارتر است.
جراحی با لیزر
یکی از روش‌های اصلاح دید، جراحی با لیزر است که در صورت انجام آن مشکلات استفاده از عینک و لنز برطرف می‌شود.
در روش عمل جراحی لازک یا پی. آر. کی که توسط لیزر انجام می‌شود انحنای قرنیه تغییر می‌یابد. اطلاعات شکل و ضحافت قرنیه و شماره عینک و سن بیمار به دستگاه داده می‌شود و دستگاه طبق نرم‌افزاری که دارد تشخیص می‌دهد که چه میزان و در کدام محل لیزر باید به قرنیه تابیده شود تا وضعیت قرنیه به یک فرم طبیعی و نرمال دربیاید.
ویژگی‌های بیمار
اساسا بیمارانی می‌توانند تحت این عمل قرار بگیرند که شرایط خاصی داشته باشند. یکی از مهم‌ترین شرایط این است که شماره چشم بیمار باید به مدت یک سال ثابت باشد. معمولا بعد از سن ۱۸ سالگی شماره چشم بیمار به سمت ثابت شدن می‌رود. البته در بعضی موارد ممکن است تا سن ۲۵ سالگی هم طول بکشد. زمانی که جراحی مطمئن شد که یک سال از ثابت بودن شماره چشم گذشته می‌تواند تصمیم به عمل جراحی بگیرد. البته شرایط دیگری هم باید فراهم باشد. مثلا فرد بیماری‌هایی از قبیل قوز قرنیه، کدورت قرنیه، خشکی چشم، مشکلات پلک، آب مروارید، آب سیاه، بیماری‌های شبکیه، بیماری‌های عصب بینایی (تنبلی چشم)، دیابت و بیماری‌های سیستم ایمنی و ... نداشته باشد. روی هم رفته بعد از یک معاینه دقیق که توسط چشم‌پزشک انجام و پس از آنکه اطلاعات دقیق بیمار گرفته می‌شود، جراح آزمایشهای مربوطه از قبیل تعیین شماره دقیق ضعیفی چشم، اندازه‌گیری ضخامت قرنیه و عکسبرداری جهت تعیین شکل دقیق قرنیه(توپوگرافی) را انجام می‌دهد. قرنیه بیمار باید ضحامت مناسب را داشته و نیز هیچ‌گونه علائمی دال بر قوز قرنیه(کراتوکونوس) نداشته باشد.
پرسش‌های رایج
مناسب‌ترین زمان انجام این عمل چه سنی است؟
برای افراد نزدیک‌بین تا قبل از سن ۴۰ سالگی و برای افراد دوربین بعد از سن ۴۰ سالگی و برای افراد آستیگماتیسم در هر سنی مناسب است(به شرطی که شماره چشم ثابت شده باشد).
هر دو چشم با هم عمل می‌شود و یا جداگانه؟
هر دو چشم در یک جلسه عمل خواهد شد.
چه شماره‌هایی قابل عمل هستند؟
برای افراد نزدیک بین از شماره ۰/۷۵ - الی ۸-
برای افراد دوربین از شماره ۰/۷۵ + الی ۵+
برای افراد آستیگماتیسم از شماره ۰/۲۵ الی ۵.
بعد از انجام این عمل اگر ضربه به سر بخورد ممکن است فرد را دچار مشکل کند؟
ضربه به سر در صورتی که به عصب بینایی و مرکز بینایی که در مغز قرار گرفته وارد شود، بینایی را دچار مشکل خواهد کرد.
آیا اگر فردی پس از انجام این عمل شماره چشمش برگردد و نیاز به اصلاح دید داشته باشد می‌تواند مجددا عمل یا از لنزهای تماسی اسنفاده کند؟
بله. در صورتی که بیمار دوست نداشته باشد از عینک استفاده کند هم می‌تواند عمل جراحی مجدد انجام دهد به شرطی که آزمایشهای چشم بیمار مناسب باشد.
همچنین با تجویز چشم پزشک و با رعایت موارد بهداشتی می‌تواند از لنزهای تماسی استفاده کند.
مراحل عمل
در آغاز عمل، چشم بیمار به وسیله قطره بی‌حس کننده، بی‌حس شده و سپس با محلول بتادین چشم‌ها ضدعفونی شده و بیمار زیر دستگاه لیزر دراز می‌کشد. بیمار حین عمل کاملا بهوش و آگاه است. اطلاعات مربوط به شماره عینک بیمار قبل از جراحی به دستگاه داده شده است. دستگاه میزان اشعه‌ای را که باید به چشم بیمار تابیده شود را مشخص می‌کند. جراح پلک‌های بیمار را با وسیله مخصوصی باز کرده و لایه رویی قرنیه که اپی تلیوم نامیده می‌شود را به قطر حدود ۸ میلی‌متر برمی‌دارد. این لایه بعد از ۳ الی ۵ روز خود به خود ترمیم می‌شود. پس از آنکه اپی تلیوم قرنیه برداشته شد به بیمار گفته می‌شود که فقط به نوری که درست وسط دستگاه است خیره شود. سر بیمار باید در یک حالت کاملا افقی و موازی با دستگاه قرار گیرد. با فشار به دکمه، دستگاه شروع به تاباندن لیزر می‌کند و زمانی که شماره چشم بیمار اصلاح شد تابیدن لیزر به طور اتوماتیک پایان می‌گیرد. آنگاه با گذاشتن یک لنز تماسی روی قرنیه، عمل چشم اول خاتمه و با همین روش عمل چشم دوم انجام می‌شود و سپس بیمار به اتاق معاینه هدایت شده و بعد از معاینه و تجویز دارو و دادن توصیه‌های لازم مرخص می‌شود.
بعد از جراحی
معمولا به بیمار توصیه می‌شود که ۲ الی ۳ روز را در یک اتاق تاریک یا نیمه تاریک استراحت کند و تا آنجا که امکان دارد چشم‌ها را باز نکند و بهتر است از عینک‌هایی آفتابی استفاده کند. پس از عمل بیمار از ۲ قطره ضد التهاب و ضدعفونت استفاده می‌کند و اگر دردی داشت مجاز است که از مسکن و آرام‌بخش هم استفاده کند.
معمولا بین ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد تا لایه برداشته شده روی قرنیه (اپی تلیوم) مجددا ترمیم شود و تا زمانی که ترمیم نشده باشد بیمار احساس جسم خارجی و اشک‌ریزش و تاری دید خواهد داشت. بعد از ترمیم لایه اپی تلیوم، لنز پانسمان از چشم خارج می‌شود. بیمار باید تا ۱۰ روز تحت درمان با قطره آنتی‌بیوتیک قرار گرفته و به مدت ۴ الی ۸ هفته از قطره ضد التهاب(کورتن) استفاده کند. زمانی که جراح از ثابت بودن نمره چشم اطمینان داشته و آزمایشهای لازم همگی خوب بوده و دستگاه‌های جراحی هم به روز باشند و جراح مهارت و تجربه کافی داشته باشد نتیجه عمل بسیار عالی و در غیر این صورت نتیجه عمل نامناسب خواهد بود.
عوارض ناشی از جراحی
این عمل به هیچ عنوان باعث نابینایی یا آب مروارید یا عارضه دیگر نخواهد شد و اگر بیمار در آینده دچار آب مروارید شود مشکلی برای عمل جراحی ندارد. همچنین خانم‌هایی که این عمل جراحی را انجام داده باشند هیچ مانعی جهت انجام زایمان طبیعی ندارند. دسته‌ای از افراد ممکن است بعد از انجام این عمل دچار خشکی چشم شوند که آن هم موقتی و زودگذر است که با استفاده از قطره اشک مصنوعی برطرف خواهد شد. از دیگر عوارضی که ممکن است این جراحی ایجاد کند عفونت است که خوشبختانه بسیار نادر است. بعد از این عمل بیمار حدود ۲ تا ۳ هفته از تاری دید گله دارد که به مرور برطرف خواهد شد.
اگر بیمار، مناسب انتخاب شود این عمل بسیار مفید خواهد بود. انتخاب بیمار بسیار مهم است. شاید بتوان گفت حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد افراد قابلیت انجام این عمل را دارند. ۲۵ درصدی که عمل به صلاحشان نیست نباید این کار را انجام دهند چون نتایج ناگواری ایجاد خواهد کرد. امروزه در این زمینه بیماری که دچار نابینایی شود دیده نشده چرا که نابینایی مربوط به عصب و شبکیه چشم است و اشکال در قرنیه، هیچ فردی را نابینا نمی‌کند حتی بدترین عارضه‌ای که ممکن است برای قرنیه ایجاد شود آن است که عفونت کرده و لک بردارد که آن هم با درمان دارویی و در نهایت با پیوند قرنیه برطرف خواهد شد.
بعد از عمل هیچ محددیتی وجود ندارد فقط توصیه می‌شود در نور شدید آفتاب از عینک آفتابی استفاده شود.