به گزارش مشرق، کنفرانس خبری که مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا جمعه این هفته با عنوان تغییر آرایش نظامی این کشور در منطقه برگزار کرد، همزمان حاوی ۲ نکته مهم بود مبنی بر اینکه واشنگتن از یک سو با ادعای حراست از جان نظامیان آمریکایی، خیانت به متحدان دیرینه خود یعنی کردهای سوری را توجیه کرد و از سوی دیگر، با اعزام ۳ هزار نیروی تازه‌نفس به عربستان سعودی، بار دیگر خود را در مقام ناجی کشورهای عربی جا زد تا دشمنی با ایران را پررنگ تر کند.
بیشتر بخوانید
اردوغان به دنبال چیست؟
ترامپ جزئیات تحریم‌ها علیه ترکیه را اعلام کرد
اما بخش اول اظهارات اسپر که به عقب‌نشینی آمریکا از مناطق مورد تهاجم ترکیه در عملیات موسوم به «چشمه صلح» می‌پرداخت به گونه‌ای تدارک دیده شده بود که تحولات شمال شرق سوریه را به خصومت تاریخی میان کردها و ترکیه تنزل می داد و توجیهش این بود که اصولا آمریکایی‌ها برای هدف دیگری در سوریه بوده‌اند و این گونه دعواهای قومی ربطی به آنها ندارد!
اسپر می‌گوید نیروهای آمریکایی از برخی مناطق خاص عقب‌نشینی کرده‌اند و همچنان موقعیت و تعداد آنها در سوریه به روال قبل است که این ادعا نیز گمانه‌زنی‌ها درباره عملی شدن وعده دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر بازگرداندن نیروها به خانه را منتفی می‌کند به ویژه آنکه همزمان شاهد اعزام ۳ هزار نیروی نظامی به عربستان سعودی هستیم که در چارچوب حضور ۱۴ هزار نیروی آمریکایی در سطح منطقه تعریف می‌شود.
پس آنچه در این جا با آن مواجه هستیم، همانگونه که خود اسپر به طور ضمنی اشاره کرد، چرخش نیروها در سطح منطقه برای استفاده حداکثری از آنها در صورت لزوم است. ما با مسئله اعزام نیرو مواجه نیستیم اما بحث کاهش نیرو هم مطرح نیست.
تحلیل تصمیم ترامپ از چشم‌اندازهای متفاوت
اما تصمیم ترامپ برای بیرون کشیدن پای آمریکا از آنچه به زعم وی دعوای تاریخی کردهای سوری و نیروهای ترکیه است، از چند جهت قابل ارزیابی است.
*نخست آنکه این مسئله همزمان دموکرات‌ها و جمهوریخواهان آمریکایی را به موضع‌گیری علیه ترامپ واداشته که در نوع خود هم فرصت تلقی می‌شود و هم مایه خطر است.
فرصت از این بابت که وقتی جمهوریخواهانی مثل سناتورها «مارکو روبیو» و «لیندسی گراهام» که هر دو از حامیان رئیس‌جمهوری آمریکا هستند، خواستار تجدیدنظر در رای صادره از سوی ترامپ می‌شوند؛ استقلال رای حزب جمهوریخواه را به نمایش می‌گذارند و این نزد افکار عمومی آمریکا اهمیت زیادی دارد.
اما همزمان با تلاش برای استیضاح ترامپ که به مقوله «اوکراین گیت» برمی‌گردد، تصمیم اخیر وی در نحوه تعامل با کردهای سوری می‌تواند آتش انزجار دموکرات‌ها را تندتر کند حال آنکه فعلاً قضیه سوریه جدال‌ها در این خصوص را به حاشیه رانده است.
کاری که ترامپ انجام داد این بود که با عقب کشیدن حدود ۵۰ نیروی آمریکایی از مناطق درگیر در عملیات موسوم به چشمه صلح که بین کردها و ترکیه در جریان است، خطر تقویت داعش را برجسته کرد که به طور نمادین گویای این واقعیت است که در صورت هرگونه خروج احتمالی نیروهای آمریکایی، هزینه حفظ تمامیت ارضی سوریه برای دیگر بازیگران دخیل شامل ایران، کردها و روسیه افزایش چشمگیری خواهد داشت*دوم آنکه از تعصب احزاب داخلی آمریکا در حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه که بگذریم، ترامپ به گونه‌ای رفتار می‌کند که گویی کردها به ازای کمک برای ریشه‌کن کردن داعش در سوریه، حق‌الزحمه خود را گرفته‌اند و از این بابت هیچ طلبی از واشنگتن ندارند.
این توئیت ترامپ مبنی بر اینکه «کردها به ازای نبرد (با داعش) مقادیر زیادی پول و تجهیزات» گرفته‌اند؛ تائیدی است بر این ادعا و دیگر آنکه نفع مستقیم آنها در شکست داعش بوده است حال آنکه بازی سیاسی خاص خود با اعراب سوریه را هم داشتند.
*سوم آنکه اگرچه داعش شکست خورده اما از سوریه بیرون نرفته و آمریکایی‌ها برخلاف همه ادعاها مبنی بر تلاش برای ترک سوریه، خواستار محکم کردن جای پای خود در این کشور هستند. ضد و نقیض گویی واشنگتن مبنی بر اینکه سوریه را به طور کامل رها نمی‌کنیم از همین جا ناشی می‌شود.
در این مقطع، با توجه به شمار اسرای داعش که در اسارت کردها هستند و خطر فرار آنها، عدم توانایی کردها به جنگ همزمان در ۲ جبهه ترکیه و داعش، احتمال جان گرفتن این گروه تروریستی در خاک سوریه بسیار زیاد است.
گزینه‌های پیش روی ترامپ برای تغییر معادله بازی
آنگونه که ادعا می‌شود آمریکا در خاک سوریه تعداد محدودی نیرو دارد (۲ هزار نفر) که برای گنجانده شدن در چارچوب حضور بلندمدت آنگونه که در عراق و افغانستان شاهد هستیم، کفایت نمی‌کنند.
کاری که ترامپ انجام داد این بود که با عقب کشیدن حدود ۵۰ نیروی آمریکایی از مناطق درگیر در عملیات موسوم به چشمه صلح که بین کردها و ترکیه در جریان است، خطر تقویت داعش را برجسته کرد که به طور نمادین گویای این واقعیت است که در صورت هرگونه خروج احتمالی نیروهای آمریکایی، هزینه حفظ تمامیت ارضی سوریه برای دیگر بازیگران دخیل شامل ایران، کردها و روسیه افزایش چشمگیری خواهد داشت.
اکنون ترامپ ۲ گزینه دارد: نخست آنکه ادعا کند تا ابد نمی‌تواند حائل میان ترک‌ها و کردها باشد، نمی‌تواند در این نزاع به زعم وی تاریخی جانب یکی از متحدان خود را نگه دارد و بعد اوضاع را به همان نحوی که امروز شاهد هستیم به عرصه درگیری نظامی آنها بکشد. اما از آنجا که قاعدتاً پایان هرگونه درگیری با تلاش بین‌المللی برای ایجاد صلح همراه خواهد بود؛ رئیس‌جمهوری آمریکا می‌تواند با دست گرفتن ابتکار عمل در این مقوله، کردها، ترک‌ها و حتی دیگر بازیگران دخیل در عرصه سوریه را درگیر مذاکرات فرسایشی کند که این برای دولت آتی دمشق با توجه به مطالباتی که آمریکا به کردها دیکته می‌کند؛ حائز اهمیت است.
راهی که ترامپ در حال حاضر برگزیده از ۴ وادی افزایش هزینه‌های حفظ تمامیت ارضی سوریه برای بازیگران دخیل، هدایت آنها به بازی صلح برای اعمال نفوذ در دموگرافی و تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی در دولت آتی دمشق، افزایش نیروهای آمریکایی مستقر در سوریه در قالب چرخش نیروهای موجود در خاورمیانه و در نهایت کاستن از بار ضربه استیضاح در صورت پیشرفت پرونده «اوکراین گیت» می‌گذرد
گزینه دیگر آن است که اوضاع فعلی را تا حد اوج گرفتن تنش‌ها حفظ کند. در شرایطی که کردها همچنان از وی درخواست کمک می‌کنند و جمهوریخواهان نیز رئیس‌جمهوری محبوبشان را به تجدید نظر درباره عقب‌نشینی از سوریه دعوت می‌کنند؛ ترامپ این فرصت را پیدا می‌کند که علیرغم وعده‌های پیشین خود درباره خروج از سوریه، به این بهانه که کنگره و کردهای سوری درخواست کرده‌اند، شمار نظامیان آمریکایی در سوریه را در قالب چرخش ۱۴ هزار نیروی مستقر در خاورمیانه افزایش دهد.
این در حالی است که ۲ روز پیش نیز «مظلوم عبدی کوبانی» فرمانده نیروهای قسد (دموکراتیک سوریه) از آمریکا خواست برای آنکه شرایط جنگ با ترکیه عادلانه شود؛ منطقه پرواز ممنوع ایجاد کند وگرنه آنها چاره‌ای جز متوسل شدن به روسیه یا سوریه ندارند- تهدیدی که از شب گذشته بر اساس توافق میان دمشق و نیروهای دمکراتیک مبنی بر واگذاری کنترل شهرهای کردنشین به ارتش سوریه، عملی شد.
ترامپ و راه‌های موجود برای حفظ موقعیت
موضوع توسل به روسیه با توجه به اینکه این کشور در تلاش برای فروش سامانه‌های اس-۴۰۰ و جنگنده‌های سوخو به ترکیه است تا حد زیادی منتفی است ولی پای مسکو را به قضیه وساطت میان کردها و آنکارا باز می‌کند و این می‌تواند ابتکارعمل ترامپ در قضیه صلح را تحت‌الشعاع قرار دهد.
از سوی دیگر، بازگشت کامل کردها به آغوش دولت اسد چیزی نیست که مطلوب دولت واشنگتن باشد. پس از همین حالا به فکر بهانه‌ای برای مهار ترکیه در ادامه عملیات چشمه صلح خواهد بود.
راهی که ترامپ در حال حاضر برگزیده از ۴ وادی افزایش هزینه‌های حفظ تمامیت ارضی سوریه برای بازیگران دخیل، هدایت آنها به بازی صلح برای اعمال نفوذ در دموگرافی و تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی در دولت آتی دمشق، افزایش نیروهای آمریکایی مستقر در سوریه در قالب چرخش نیروهای موجود در خاورمیانه و در نهایت کاستن از بار ضربه استیضاح در صورت پیشرفت پرونده «اوکراین گیت» می‌گذرد چراکه قطعاً وی برای جبران کاهش محبوبیت خود در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۰، باید در ظاهر هم که شده، برخی مسائل باقی‌مانده در دیگر نقاط را حل و فصل کند.
به این ترتیب، همه اظهارات و توئیت‌هایی که طی ۵ روز گذشته از زمان آغاز عملیات چشمه صلح داشته و به نظر ضد و نقیض می‌آید حاکی از تلاش وی برای حفظ وضعیت موجود در میدان سوریه و سوءاستفاده از آن همزمان با پیشرفت تحولات جاری است. توئیت ترامپ شامل بسته پیشنهادی برای ختم این غائله با تمرکز بر ۳ مقوله تهدید به تحریم ترکیه، میانجیگری میان ترکیه- کردها و اعزام هزاران نظامی آمریکایی برای پیروزی در میدان نبرد، تائیدی بر این فرضیه است.
