سرویس جهان مشرق - عربستان سعودی، چهره‌ای جدید را در رأس دستگاه دیپلماسی خود قرار داده است، آن هم در روزهایی که همچنان تلاش دارد چهره‌ای اصلاح‌طلب از ولیعهد سعودی محمد بن سلمان به دنیا ارائه کند، چهره‌ای که در جریان قضیۀ خاشقچی و جنگ یمن، آسیب‌های جدی دیده بود.

وزیر جدید، فیصل بن فرحان آل سعود، مدتی می‌شود که وارد کار دیپلماتیک شده و از هفت ماه پیش تا کنون سفیر کشورش در برلین بوده است. بن فرحان روابط بسیاری قوی‌ای با غربی‌ها دارد و از آن مهم‌تر، از شخصیت‌های محبوب ولیعهد محسوب می‌شود. با این حساب، شاید سر کار آمدن او را بتوان تلاشی از سوی محمد بن سلمان برای تضعیف نقش عادل الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجی یا وزیر خارجۀ در سایه دانست. عادل الجبیر خود وزیر خارجۀ عربستان بود که با حکم پادشاه از این سمت برکنار شد و به جای او، ابراهیم العسّاف در منصب وزارت خارجه نشست تا آنکه او هم دو روز پیش با حکم دیگری از سوی پادشاه، از کار برکنار و بن فرحان جایگزین او شد.

بن فرحان وزارتخانه‌ را از العسافی به ارث می‌برد که در طول ده ماه گذشته که این سمت را در اختیار داشت، در حقیقت نه در رأس کار که در حاشیۀ آن مشغول فعالیت بود. آن هم در اوضاعی که عربستان خود را آماده می‌کند که در سال آینده، ریاست دوره‌ای گروه بیست را به عهده بگیرد.

انتخاب یک شخصیت جوان و فعال برای وزارت خارجه، از دیدگاه ناظرین نشانگر تلاش بن سلمان برای آغاز مرحله‌ای تازه در دیپلماسی کشور است، مرحله‌ای که نسل قدیمی وزارت‌خارجه، دیگر تشکیل‌دهندۀ ستون فقرات سیاست خارجی نخواهند بود.

ناظرین به مسئلۀ دیگری هم اشاره دارند و آن روابط محکم وزیر جدید با ولیعهد است که در سال 2017 به عنوان مشاور او منصوب شد و نقشی محوری در جریان [کنار زدن محمد بن نایف و] صعود محمد بن سلمان به منصب ولیعهدی و بعد از آن هم در قضیۀ تحریم قطر و سپس ماجرای «هتل ریتز کارلتون» و دستگیری بی‌سابقۀ جمعی از شاهزادگان و مسئولین سعودی داشت. بن فرحان پیش از آن و در همان ایام کشته شدن خاشقچی هم مشاور برادر ولیعهد، خالد بن سلمان، بود که سفارت کشورش در ایالات متحده را به عهده داشت.

وزیر جدید، علاوه بر تجربیات دیپلماتیک، تجربه‌ای طولانی هم در زمینۀ تسلیحات دارد. او مدتی عضو هیئت مدیرۀ شرکت صنایع نظامی سعودی بوده و پیش از آن هم ریاست طرح مشترک عربستان و شرکت بوئینگ آمریکا را برای ساخت هواپیما بر عهده داشته است.

به گفتۀ اندریاس کریگ، کارشناس امور خاور میانه در کینگز کالج لندن، تعیین بن فرحان در این سمت، «بخشی از تغییر نسلِ مسئولین به شمار می‌رود، مسئله‌ای که منجر به ایجاد طبقه‌ای جدید از رهبران در این کشور می‌شود که مستقل از بازیگران سنتی قدرت در عربستان هستند و همین قضیه به ولیعهد کمک می‌کند نفوذش را بدون نیاز به نیروهای قدیمی ساختار قدرت، مستحکم کند.»

بن فرحان منصب جدیدش را درحالی در اختیار می‌گیرد که عربستان همچنان تلاش دارد خود را از پیامدهای قضیۀ خاشقچی و جنگ ادامه‌دار یمن خلاص کند، علاوه بر اینکه در حال جنگی دیپلماتیک با ایران هم هست، آن هم در فضای پرتنشی که بعد از حمله به نفت‌کش‌ها و کشتی‌ها در آب‌های خلیج فارس و تاسیسات نفتی در خاک عربستان به وجود آمد و ریاض مدعی است که ایران در پس آن حملات قرار داشته است.

نیل کویلیام، از پژوهشگران موسسه چتم هاوس بریتانیا معتقد است: «تیمی که در واشنگتن و لندن [در هیئت دیپلماتیک سعودی‌ها] در حال تشکیل بود، و حالا وزیر خارجه جدید، ... حالا ماموریت را تیمی طرفدار غرب به عهده گرفته‌اند. این گامی است هوشمندانه برای پیروزی بر ایران در تمامی پایتخت‌های خارجی و در وزارت خارجه. این هم شکلی از اشکال مقابله با تهران است.»

در همین راستا، شینزیا پیانکو، از کارشناسان مسائل خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا، هم می‌گوید: «وزیر جدید روابطی قوی با هم‌پیمانان سنتی سعودی‌ها و حتی با اروپایی‌ها دارد، روابطی قوی‌تر از آنچه در گذشته وجود داشت.»

البته میزان تندرو بودن وزیر جدید، وقتی مسئله به جمهوری اسلامی برسد، کمتر از عادل الجبیر نیست.

بن فرحان را جزو مسئولینی می‌شناسند که بیشترین اظهارات ضد ایرانی را دارد. ماه سپتامبر بود که در جواب سوالی پیرامون حمله به تاسیسات آرامکو، از او نقل شد که تمام گزینه‌ها برای پاسخگویی به تهران روی میز است. او در گفتگویی با رادیو «دویچلند وانک» آلمان هم گفته بود: «حمله از هر نقطه‌ای صورت گرفته باشد، در هر حال قطعا ایران پشت این حمله قرار دارد چون موشک‌ها را ایران ساخته و بدون کمک ایرانی‌ها امکان پرتاب آنها وجود ندارد.» او همچنین تلویحا به ایران هشدار داده و گفته بود: «حملۀ اخیر، حمله به اقتصاد جهانی محسوب می‌شود ... ایران باید مسئولیت‌پذیر باشد و درک کند که نمی‌تواند به دشمنی و تجاوزکاری خود ادامه دهد!»