به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، همکاری مشترک بین صنایع غیر نظامی و نیروهای مسلح یا مسئله سر ریز دانش نظامی در بخش های غیر نظامی از جمله موضوعاتی است که اگرچه در دنیا سابقه و روالی طولانی دارد اما در کشور ما توسط دولتها خیلی جدی مورد توجه قرار نگرفته است. حقیقت امر این است که نیروهای نظامی در اکثر نقاط جهان به سطح بالاتری از انگیزه، مدیریت و ساختار مناسبی علمی و اجرایی برای توسعه فناوری های نوین به منظور استفاده دفاعی برخوردار هستند. این فناوری ها در اکثر نقاط جهان به زندگی مردم عادی وارد شده و شاید برای بسیاری از مردم جالب باشد که چطور در زندگی هر روزه خود با این فناوری ها سر و کار دارند.

به همین دلایل است که رهبر انقلاب در دیدار سه شنبه خود با برخی از فعالان اقتصادی اشاره ای به این مسئله داشتند و فرمودند:

توانایی‌های مهندسی و فنّاوری بسیار بالای دستگاه‌های نظامی منتقل بشود به دستگاه‌های غیرنظامی؛ سطح فعّالیّت مهندسی ما در بخش نظامی خوشبختانه ‌خیلی بالا است... اینکه شما می‌بینید موشک بالستیک با برد دو هزار کیلومتر، حدّاکثر با اختلاف یک متر، دو متر، پنج متر به هدف میخورد، چیز خیلی بزرگی است، خیلی چیز مهمّی است. خب این توان مهندسی، این توان فنّاوری میتواند در مورد خودرو، در مورد نفت، در مورد بخشهای گوناگون، در مورد مسائل فضایی، در مسائل غیرنظامی به کار گرفته بشود؛ میشود این کار را کرد. البتّه خود دستگاه‌های نظامی هم خوشبختانه با دانشگاه‌ها ارتباطاتشان خوب است، از دانشگاه‌ها حدّاکثر استفاده را میکنند، این را هم دانسته باشید.

با عنایت به این تدبیر مهم رهبر انقلاب که پیش از این نیز به انحای مختلف مورد توجه و تاکید ایشان قرار گرفته بود در ادامه به برخی از نمونه ها در سرریز فناوری و تولیدات نظامی به بخش های غیرنظامی اشاره می کنیم تا سابقه و اهمیت آن مشخص شود و از این به بعد، نقش دولت ها بخصوص مسئولانی چون وزیر صنعت، نفت و معاون علمی رییس جمهور در این زمینه حائز اهمیت بیشتری است تا شرایط ورود نیروهای مسلح و صنایع دفاعی را به این حوزه ها فراهم کنند.

بیشتر بخوانید:

مروری مختصر بر کارنامه ۲۴۰ ساله «قرارگاه سازندگی ارتش آمریکا» / وقتی دولت کنترل ۶۰۰ سد و دهها بندر را به پیمانکار نظامی می‌سپارد +عکس

فناوری نظامی و بحث خودروسازی

شاید هر ایرانی که با خودرو و صنعت خودرو سازی در این کشور سر و کار داشته باشد حداقل یک بار این سوال را از خود پرسیده باشد که اصولا چگونه است که وضعیت فناوری در بخش نظامی در کشور ما در حد شاید بالاتر از استانداردهای جهانی بوده و در همین حال در بخش خودروسازی همچنان مشکلات بی شماری وجود دارد و مصرف کنندگان از محصولات بخش خودروسازی کشور راضی نیستند؟ شاید بتوان در این جا نگاهی به جنگ جهانی دوم کرد. در جریان جنگ جهانی دوم چندین فناوری توسعه پیدا کرد که امروز در بسیاری از خودروها استفاده می شود.

سیستم Hydramatic نامی برای اولین جعبه دنده خودکار بود که توسط شرکت های جنرال موتورز، شورلت و الودز اتوموبیل در آمریکا در سال های ۱۹۳۹ و ۱۹۴۰ میلادی توسعه پیدا کرد. این جعبه دنده های خودکار در حجم بالایی در تانک های سبک آمریکایی مثل مدل های ام ۲۴ و ام ۵ استفاده شده و تجربیات بدست آمده در جنگ جهانی دوم باعث ارتقاء فراوان جعبه دنده ها شده و در نهایت راهش را به بازارهای غیر نظامی در تعداد بالا باز کرد.

نمونه ای از سیستم Hydramatic

 سونار برای کشف زیردریایی های آلمانی توسط انگلستان و آمریکا توسعه پیدا کرد و این فناوری بر اساس امواج صوتی قرار دارد که در زیر آب پخش شده و بعد از برخورد به زیردریایی ها و برگشت به فرستنده موجب کشف آن می شود. فناوری سونار امروزه در بسیاری از خودروها برای هشدار به منظور نزدیک شدن به اشیاء و انسان ها در فاصله های نزدیک به کار می رود که مصداق بارز آن سنسور دنده عقب است. توربوشارژر و در اصطلاح عامیانه توربو، سیستمی کمکی است که با تزریق هوای بیشتر به محفظه احتراق، توان خروجی و راندمان موتورهای احتراق داخلی را افزایش می ‌دهد. سیستم توربوشارژ امروز در اکثر خودروها در جهان استفاده می شود و برای اولین بار در جریان جنگ جهانی دوم برای هواپیماهایی مثل FW-۱۹۰ آلمانی و پی ۴۷ تاندربولت آمریکایی مورد استفاده قرار گرفت.

جنگنده FW-۱۹۰ ساخت آلمان نازی

سیستم سوخت رسانی انژکتوری یکی از روش‌ های سوخت رسانی به موتورهای احتراق داخلی به روش تزریق سوخت است که در این سیستم سوخت توسط یک پمپ مکانیکی یا برقی با فشار به داخل لوله‌های سوخت رسانی و ریل سوخت وارد می ‌شود و از طریق انژکتور ها که در واقع نوعی شیر محسوب می ‌شوند به پشت سوپاپ هوا یا درون سیلندر به صورت پودر شده پاشیده می ‌شود و به این ترتیب مخلوطی از هوا و سوخت برای احتراق در موتور و تولید انرژی بدست می‌ آید. سیستم های انژکتوری و کار بر روی آنها از اوایل قرن بیست میلادی آغاز شد ولی این جنگ جهانی دوم و خصوصا موتورهای هواپیماهای آلمانی بود که این فناوری را به کمال رساند. بعد از پایان جنگ بود که این فناوری در خودروهای تجاری و مسابقه ای در حجم بالا مورد استفاده قرار گرفت.

کامپیوتر و اینترنت از کجا آمدند؟

ما هر روز به نوعی با کامپیوترها در اشکال مختلف سر و کار داریم. رایانه ها بیش از هر چیز وسایل محاسباتی بودند و اولین ماشین محاسباتی الکترونیکی به سفارش ارتش آمریکا در جنگ جهانی دوم به اسم ENIAC توسط دانشگاه پنسیلوانیا طراحی و ساخته شد. این ماشین در ادامه در برنامه ساخت اولین بمب هیدروژنی برای ارتش آمریکا نیز مورد استفاده قرار گرفت. این ماشین به نوعی پدربزرگ کامپیوترهای امروزی به حساب می آید.

نمایی از سیستم ENIAC

درباره اینترنت نیز باید گفت که پایه و آغاز آنچه امروز به عنوان اینترنت در جهان شناخته می‌شود در دهه ۱۹۶۰ در پنتاگون آغاز شد. در آن زمان فرماندهان و طراحان به دنبال سیستمی به منظور ارتباطات و انتقال داده ها به صورت امن بودند و در ادامه این مسئله که باید این سیستم در برابر حملات اتمی نیز مقاومت کند به نیازها اضافه شد. اولین نمونه از این سیستم ارتباطی بین کامپیوترها در سال ۱۹۷۵ رونمایی شد. در سالهای بعد کار بر روی این ایده به منظور ایجاد یک شبکه اطلاعاتی بین کامپیوترها ادامه پیدا کرده و در نهایت در نیمه اولیه دهه ۱۹۸۰ شکل امروزی اینترنت و ارتباط و انتقال داده ها بین کامپیوتر ها آغاز شد.

صنعت هوافضا؛ همه چیز از بخش نظامی میاید

بخش هوافضا که مورد اشاره و مثال فرمانده کل قوا قرار گرفت نیز از جمله مباحثی است که به طور کامل در اختیار بخش نظامی بوده و سرریز فناوری از آن به بخش نظامی صورت گرفته است. از موتور جت که امروز در هواپیماهای مسافربری استفاده می شود تا آلیاژهای ترکیبی پیشرفته که در کنار بحث هوانوردی غیر نظامی در ساخت خودروها و حتی اندام مصنوعی برای انسان ها کاربرد دارد همه و همه برای اولین بار در بخش نظامی توسعه پیدا کرده است. موتور جت برای هواپیما اولین بار به صورت عملیاتی در جنگنده Me-۲۶۲ ساخت آلمان نازی استفاده شد. تیتانیوم به عنوان یک ماده مهم در بحث هوانوردی اولین بار در هواپیماهایی مثل اس ار ۷۱ و اف ۴ فانتوم در حجم بالایی تولید شدند.

جنگنده Me ۲۶۲

سیستم های مکان‌یابی ماهواره ای مثل جی پی اس، گلوناس یا بایدو در ابتدا همه به عنوان برنامه‌هایی نظامی به منظور مکان‌یابی و هدف‌گیری مورد استفاده قرار می‌گرفتند و کمک خدمات آنها برای بخش غیر نظامی ایجاد شده است. امروز از بحث‌های مسیربابی تا استفاده از تاکسی‌های اینترنتی به عنوان موارد استفاده روزمره در حجم بالا از خدمات مکان‌یابی ماهواره‌ای به حساب می‌آید.

نمونه‌ای از نسل قدیمی‌تر از ماهواره سامانه جی پی اس

چرا به خیر صنایع غیرنظامی در توسعه توان دفاعی کشور امید نیست؟

البته بد نیست این نکته را نیز درباره صنایع غیرنظامی کشورمان گفت که متاسفانه بر خلاف کشورهای مهم دنیا که غولهای صنعتی شان به کمک تولید تجهیزات نظامی و خودکفایی نیروهای مسلح شان می آیند، در ایران نمی توان روی این کمپانی های پرادعا و هزینه بر اما کم ثمر و همواره محتاج خارج، حساب کرد. به عنوان مثال، شرکت سامسونگ که برای بسیاری از ایرانیان یادآور تلفن همراه، لوازم خانگی، و قطعات الکترونیکی است، در بحث سلاح و خصوصا توپ خودکششی یکی از شرکای بزرگ صنایع نظامی کره جنوبی به حساب می آید و شرکت SAMSUNG TECHWIN به عنوان یک سرمایه گذاری مشترک بین دو شرکت سامسونگ و TECHWIN در دهه ۱۹۷۰ آغاز به کار کرد و این شرکت کار خود را در حوزه موتورهای هواپیما آغاز کرده و تحت لیسانس شرکت جنرال الکتریک به تولید موتور هواپیمای جنگنده اقدام کرده است.

در ادامه این شرکت به تولید توپ های خودکشششی روی آورده و در سال ۱۹۹۹ میلادی توپ خودکششی ۱۵۵ میلی متری مدل K-۹ ساخت این شرکت وارد خدمت ارتش کره جنوبی شد. این شرکت همچنین در بحث های دیگر دفاعی مثل تولید زیرسامانه های لازم برای تانک بومی K۲ و یک سامانه رباتیک رزمی برای ارتش کره جنوبی نیز فعالیت کرده است.

توپ خودکششی K-۹

شرکت ژاپنی میتسوبیشی نیز سال‌هاست که در ایران به عنوان یک خودرو ساز مشهور شناخته می‌شود اما شاید بسیاری از ما ندانیم که یکی از مهمترین قطب‌های صنایع دفاعی کشور ژاپن، همین شرکت میتسوبیشی است. از تانک‌های پیشرفته تایپ ۱۰، تا ساخت انواع موشک های هوا به هوا و ضد کشتی، تا تولید تحت لیسانس و بومی جنگنده و بالگرد و همچنین ساخت ناوشکن از جمله اقدامات این شرکت به شمار می آید. نام شرکت ژاپنی کاوازاکی نیز اگرچه در کشور ما بیشتر با موتورسیکلت های سنگین گره خورده اما حقیقت این است که این شرکت از جمله یکی دیگر از بزرگان در عرصه صنایع دفاعی ژاپن محسوب می شود. موشک ضد زره با قابلیت "شلیک کن فراموش کن"، تولید هواپیماهای گشت دریایی و ترابری و مشارکت در بحث ساخت زیردریایی با شرکت میتسوبیشی از جمله کارهای اصلی این شرکت در بخش صنایع نظامی است.

صنایع خودروسازی نیز در دنیا از جمله شرکایم هم کمپانی های نظامی محسوب می شوند که همواره متخصصان، خطوط تولید و بخش های تحقیق و توسعه خود را با وزارت دفاع کشور خود و یا سایر کشورهای شریک، به اشتراک می گذارند اما متاسفانه در کشورمان آنقدر سطح فعالیت و ساختار این شرکتها ضعیف است که اگر کمک صنایع دفاعی به آنها در حوزه هایی مثل تولید ECU یا برخی تجهیزات خاص دیگر نبود، اکنون بسیاری از خودروهایی که در این ماه‌های حساس به دست مردم رسیده، در انبارها به علت کمبود قطعات خاک می خورد.

به هر حال، با این تدبیر مهم رهبر انقلاب در شرایط جنگ اقتصادی باید منتظر ماند و دید تا چه حد این موضوع مهم در ساختارهای مهمی چون نفت و خودروسازی اجرایی شده و مسئولان مربوطه سراغ نیروهای مسلح و صنایع دفاعی برای رفع نیازهای خود و ارتقاء فعالیت ها می روند یا باز هم منتظر می‌مانند تا ماه‌های و سال‌ها بگذرد و باز هم بهانه‌ای برای اجرا نشدنش پیدا شود همچنان که بهانه‌ها تاکنون بیشترین درصد را در توجیهات مطرح شده توسط "مخاطبان بایدها" به خود اختصاص داده اند.