به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، بامداد پنج شنبه ۳۰ خرداد ماه سال جاری، روز مهم و کم نظیری در تاریخ غلبه نیروهای مسلح ایران بر آمریکا محسوب می شد چراکه سپاه پاسداران موفق شد یک فروند پهپاد جاسوسی بلند پرواز آمریکایی را که به داخل حریم هوایی کشور نفوذ کرده بود به وسیله سامانه بومی سوم خرداد سرنگون کند.

بر اساس اعلام خود آمریکایی ها، پهپاد ساقط شده از خانواده گلوبال هاوک و از سری BAMS-D بوده و این پهپاد در حقیقت همان گلوبال هاوک است که برای ماموریت شناسایی و گشت دریایی، به صورت ویژه و مخصوص تجهیز شده است. واژه BAMS-D مخفف عبارت Broad Area Maritime Surveillance-Demonstrator است که این برنامه در حقیقت ۸ سال عمر دارد و به نوعی یک پیش درآمد برای توسعه پهپاد MQ_۴C محسوب می شود.

اما به دلیل نیازهای زیاد نیروهای مسلح آمریکا در این چند سال، پهپادهای مجهز شده به این استاندارد به پروازهای عملیاتی از جمله در حوزه کاری ناوگان پنجم آمریکا پرداخته اند و سامانه های به کار رفته در این مدل هم همان سیستم های به کار رفته در پهپاد MQ-۴C است که ارتش آمریکا توجه و حساب ویژه ای روی آن باز می کرد.

بیشتر بخوانید:

«عین الاسد» پنجمین سیلی سپاه به قدرت پهپادی آمریکا/ کلکسیونی که ظرف ۸ سال پر از جانور قندهار، پریدیتور و ریپر شد +عکس

جزییات پایگاههای پیدا و پنهان پهپادهای جاسوسی آمریکا در منطقه/ «گلوبال هاوک» معدوم از کجا به پرواز درآمد؟ +عکس

تلاش ایران برای یافتن قطعات پهپاد سرنگون شده

به محض ساقط شدن پهپاد مورد نظر، ایالات متحده آمریکا کارزاری تبلیغاتی و عملیات روانی به راه انداخت که در آن ایران متهم به سرنگونی این پهپاد در حریم هوایی بین المللی شد. در این میان، یکی از راه های مرسوم و غیرقابل خدشه در ثابت کردن حقانیت کشورمان، پیدا کردن و به نمایش درآوردن بخش های باقی مانده از پهپاد مورد نظر در آبهای سرزمینی ایران بود.

کم کم قطعات مختلفی از جاسوس بلند پرواز ایران از آب های جنوبی کشور کشف و به نمایش گذاشته شد و حالا، در روزهای اخیر نیروی هوافضای سپاه حجم قابل توجهی از قطعات کشف شده از این پهپاد سرنگون شده را به نمایش گذاشته که شامل بخش هایی از سامانه های پیشرفته جمع آوری اطلاعات آن است.

تصاویر جدید از لاشه بدست آمده از پهپاد متجاوز آمریکایی

پهپاد گلوبال هاوک مجهز به حسگرهای BAMS-D

با بررسی تخصصی و دقیق اجزای به نمایش درآمده توسط نیروی هوافضای سپاه، کلام مشخص است که یکی از قطعات بسیار مهمی که بدست نیروهای مسلح و صنایع دفاعی کشورمان افتاده، رادار خاص و بسیار پیشرفته نصب شده روی این پهپاد است که می تواند در آینده نزدیک، در توسعه نسل جدید رادارهای ایرانی بسیار موثر باشد.

باید توجه داشت که گلوبال هاوک شکار شده، کلکسیونی از تجهیزات بسیار پیشرفته صنایع نظامی آمریکا بوده و به همین خاطر، یکی از گرانترین پرنده های موجود در دنیا با حدود ۲۰۰ میلیون دلار قیمت به شمار می رود که قطعا بخشی از این قیمت هنگفت، بابت تجهیزات به کار رفته در ان است که رادار مذکور، جزء حساس و ویژه آن محسوب می شود؛ یک رادار آرایه فازی فعال با حالت های مختلف عملیاتی از جمله وضعیت SAR که می تواند در شرایط مختلفی بسیار راه گشا باشد.

قبل از پرداختن به غنیمت با ارزش سپاه بد نیست قدری بیشتر به بحث رادار سار بپردازیم.

SAR چیست و به چه کار می آید؟

بر اساس یک تقسیم بندی کلاسیک، رادارهای تصویرگر را می توان به دو دسته بزرگ یعنی رادارهای آرایه – حقیقی (RAR) و رادارهای آرایه – ترکیبی (SAR) تقسیم بندی کرد که هر کدام ویژگی ها و اهمیت خاص خود را دارند. طی سالهای اخیر رادارهای روزنه مصنوعی یا همان سار Synthetic Aperture Radar توسعه چشمگیری در دنیا پیدا کرده و به نوعی از رادارها اطلاق می‌ شود که برای امور نقشه‌ برداری و تصویربرداری از سطح زمین به کار می‌ رود. معمولا این فن‌آوری در هواپیماهای شناسایی با اهداف نظامی و غیرنظامی کاربرد دارد.

تصویر تهیه شده بر اساس قابلیت SAR

امواج رادیویی این رادار در دفعات بالا با سرعتی زیاد به سطح مورد نظر تابیده شده و پس از بازگشت تصویری دو بعدی از سطح مورد نظر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. کاربرد اصلی این فن‌آوری در امور نظامی و تهیه نقشه از مناطق مختلف است به گونه‌ای که در جدیدترین مدل‌های موجود SAR قابلیت تهیه تصاویری با قدرت تفکیک ۱۰ سانتی‌ متر وجود دارد.

درباره این رادار مثالی وجود دارد که می‌گوید: "می‌توان با این فن آوری ردپای انسان در کویر را شناسایی کرد".

SAR های هوایی و فضایی علاوه بر دارا بودن ویژگی‌ های عمومی رادارهای تصویرگر، دارای چند ویژگی منحصر بفرد می باشند:  توانایی تصویربرداری از یک سطح با دقت تفکیک از چند متر تا چند کیلومتر،   توانایی تهیه تصویری با دقت مطلوب و معین مستقل از ارتفاع تا حدی که قدرت فرستنده اجازه می‌ دهد و وجود پارامترهای اساسی مختلف مثل قطبش، زاویه تابش، فرکانس و غیره برای بهینه سازی سامانه در کاربردهای مشخص.

البته تولید تصویر از سیگنال دریافتی یک سامانه SAR کار پیچیده‌ ای است. به عبارت دیگر در این سامانه ها، بکارگیری آنتن‌های بلند برای ایجاد پرتو باریک که در RAR مورد نظر است جای خود را به حجم زیادی از پردازش طیفی سیگنال داده است. با استفاده از روش‌ های پردازش سیگنال، آرایه‌های دهانه- ترکیبی هوایی یا فضایی می‌توانند با استفاده از آنتن‌های نسبتا ساده و استاندارد به دقت بسیار بالایی در نقشه‌برداری زمین دست یابند.

بطور مثال نحوه تشکیل پرتو در یک سامانه  آرایه- ترکیبی با طول موج ۴ سانتی متر و با حرکت رادار و تغییر مکان آنتن، از نقطه نظر هدف روی زمین، آنتن آرایه ای بزرگی به طول ۲ کیلومتر تشکیل خواهد شد و چنین آرایه ترکیبی(SAR) قادر است در برد متوسط ۴۰۰ کیلومتر، قدرت تفکیکی به دقت ۴ متر در امتداد مسیر پرواز ایجاد نماید و این در حالی است که در این فاصله قدرت تفکیک مربوطه برای یک آنتن حقیقی (RAR) در حدود ۲ کیلومتر است.

بطور کلی رادار دهانه- ترکیبی ایجاد تصویری را میسر می‌ سازد که اندازه سلول تصویری آن در جهت حرکت آنتن، مستقل از فاصله رادار از هدف است. این اندازه با دقت تفکیک رادار رابطه مستقیم دارد. بنابراین SAR می‌تواند با استفاده از آنتنی کوچکتر از RAR به دقت تفکیکی به مراتب بیشتر از آن دست یابد. دستیابی به این ویژگی گام بزرگی در بهبود کیفیت و دقت تصاویر هوایی شد.

رادار SAR ساخت ایران به اسم ابصار

در سال ۱۳۹۵ و در جریان نمایشگاه هوایی کیش نیز از رادار SAR ایرانی ابصار رونمایی شد. این رادار تقریبا از اندازه کوچکی برخوردار بوده می توان آن را در زیر انواع پلتفرم های هوایی مثل بالگردها، هواپیماهای سرنشین دار بال ثابت و البته پهپادها نصب کرد.

نگاهی جدی تر به غنیمت پر ارزش سپاه از آمریکا

بعد از این مقدمه اما بهتر است به سراغ غنیمت مهم سپاه از آمریکا برویم؛ جایی که بر اساس تصاویر موجود یک دستگاه رادار مدل AN/ZPY-۳ به همراه قطعات و سامانه های جانبی به شکل تقریبا سالم به دست سپاه افتاده است. این رادار ساخت شرکت نورثروپ گرومن سنسور اصلی این پهپاد است که در باند ایکس فعالیت و برای شناسایی اهداف دریایی خصوصاً در شرایط طوفانی و آب‌وهوای بد در دریا توسعه پیدا کرده است.

در طول مدت ۲۴ ساعت، این رادار می تواند منطقه‌ای به مساحت ۷ میلیون کیلومتر مربع را چه در دریا، خطوط ساحل یا در روی زمین اسکن کند. این رادار توان پوشش ۳۶۰ درجه را نیز در اختیار دارد.

رادار پهپاد آمریکایی به دست آمده از آب های جنوبی کشور به همراه متعلقات

رادار AN/ZPY-۳

قابلیت دیگر این سیستم راداری فعالیت در وضعیت SAR است که می تواند نقشه هایی با کیفیت بسیار بالا را تهیه و در اختیار کاربران قرار دهد. با استفاده از این رادار می توان کشتی های مختلف را رهگیری، شناسایی و نوع آن ها را به دقت مشخص کرد. این قابلیت در فضاهای شلوغ دریایی مثل خلیج فارس، تنگه هرمز و سواحل دریای مکران می توان بسیار برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و البته بخش های غیر نظامی مربوط به کشتیرانی کشور پر فایده باشد. ذکر این نکته بسیار مهم است که تا به امروز توانایی SAR به این شکل و در کیفیت و ویژگی های فنی مذکور، در اختیار کشور ما قرار نداشته و شکار هوافضای سپاه در کنار سرنگون کردن یک متجاوز کمک بسیار گسترده ای به توسعه علوم دفاعی در کشور نیز خواهد کرد.

یکی از ویژگی های مهم دستیابی سپاه به این غنیمت مهم و با ارزش در نبرد رو در رو با پرنده گران قیمت و پیشرفته آمریکایی، قابلیت نقشه برداری گسترده این رادار از زمین و دریا در حالت SAR است که می تواند برای افزایش دقت مسیربابی موشک های کروز نیز مورد استفاده قرار بگیرد چراکه یکی از راه های هدایت موشک های کروز در سناریوهای حمله به اهداف زمینی، استفاده از نقشه های تهیه شده در حالت SAR است.

شاید قبلا در میان بخشی از افکار عمومی و حتی کارشناسان تصور می شد شکار این پهپاد، علاوه بر اهمیت روانی و راهبردی، تاثیرات فنی مشخصی همچون اثبات کیفیت سامانه های راداری و پدافندی ساخت ایران را دارد، اما حالا و با کامل شدن بخش دیگری از این پازل، کاملا عیان است که همچون شکار موفق و سالم آرکیو ۱۷۰ در سالهای گذشته، ساقط کردن پهپاد گلوبال هاوک نیز به سرعت گرفتن و میانبر زدن صنعت پهپادی کشورمان کمک خواهد کرد و اگر روزی، تصور می شد کار توسعه موشک های کروز ایرانی نیازمند هدایت ماهواره ای است، اما اکنون با این سوغاتی مهم، راه برای بهبود ویژگی های فنی و هدایت این نسل خاص از موشک های سپاه هموارتر از قبل است.