یکی از چالش‌های همیشگی و قدیمی بشر تامین آب پاکیزه بوده است. انسان برای دسترسی آسان‌تر به آب، لوله را اختراع کرد و به دنبال آن سیستم لوله‌کشی رواج یافت. لوله به استوانه‌ای توخالی گفته می‌شود که برای انتقال و نگه‌داری مایعات، گازها و مواد دیگر به کار می‌رود و از جنس‌های مختلفی مانند فلزات، پلیمر و شیشه ساخته می‌شود. این محصولات بر اساس جنس، کاربرد و نحوه اتصالات به انواع گوناگونی دسته‌بندی می‌شوند و در صنعت ساختمان‌سازی، کاربرد زیادی دارند. لوله‌کشی و تاسیسات از بخش‌های مهم یک ساختمان به شمار می‌رود که باید در اجرای آن از ابزار و وسایل استاندارد استفاده شود و همچنین ساخت مواد آن با آخرین استانداردهای داخلی و خارجی مطابق باشد. در انتخاب لوله برای چنین منظوری عوامل مختلفی از جمله طول عمر ماده مورد استفاده باید در نظر گرفته شود تا بتواند سال‌های طولانی مورد استفاده قرار گیرد و کمتر دچار نقص و آسیب شود. همچنین با توجه به محیط و کاربرد آن باید جنسی انتخاب شود که در برابر شرایط محیطی و تغییرات مقاوم بوده و دچار تغییرات خواص نشود. علاوه بر این با شناخت کاربرد هر یک از انواع لوله‌ها، می‌بایست بسته به نوع کاربرد و محل مورد استفاده انتخاب درستی صورت بگیرد.
در این مقاله به کاربرد لوله‌ها در قسمت‌های مختلف ساختمان، خواص و ویژگی‌های مورد نیاز برای هریک از کاربردهای آن، انواع مورد استفاده در لوله‌کشی و تاسیسات آب و فاضلاب ساختمان و بهترین برندهای تولیدی این محصولات می‌پردازیم.
تاریخچه اولین استفاده از لوله برای انتقال آب
آب شیرین منبعی گران‌بهاست که برای نوشیدن و تامین بهداشت در زندگی ضروری می‌باشد. تمدن‌های باستانی نظیر چین، یونان، روم، هند و ایران راهی برای لوله‌کشی مدرن با استفاده از لوله‌های اولیه که آب آشامیدنی را از چشمه و رودها به حمام‌های عمومی شهر انتقال می‌داد، هموار کردند. در گذشته شهرهای بزرگ و کوچک و قلعه‌ها در نزدیکی چشمه‌ها ساخته می‌شدند. لوله‌های سربی که ساخته می‌شد، از استحکام کافی برخوردار نبودند و از طرفی با استفاده از فلز برنز، انواع لوله در وسعت زیاد گران‌قیمت می‌شد. رومی‌ها که دانش کافی جهت ساخت لوله‌های چدنی نداشتند، اولین بار به این نتیجه رسیدند که می‌توان آب را از طریق لوله و در روی زمین انتقال داد. به این صورت که آب با رسیدن به شهر تقویت و به درون لوله‌های سرامیکی و برنز کوچک‌تری ریخته می‌شد.
کاربرد لوله مانیسمان در لوله کشی آب خوراکی
مردم روم و سایر ملل در قسمت‌هایی که نیاز به فشار آب نبود، از لوله‌های سربی استفاده می‌کردند. به همین دلیل عموما تصور می‌شود علت مسمومیت در امپراطوری روم استفاده از لوله‌های با جنس سرب بوده است. باستان‌شناسان اولین لوله آب با جنس مس را در دره رود ایندوس در پاکستان کشف کرده‌اند. تمدن مصری‌ها نیز به دلیل استفاده از لوله‌های مسی در ساخت حمام‌های اهرام، مورد توجه قرار گرفت. مصریان از همین ابتکار برای ساخت سیستم‌های دقیق آبیاری و فاضلاب جهت عموم استفاده کردند. سیستم‌های فاضلاب جدید در قرون 19 و 20 توسط لوله‌کش‌های آمریکایی ساخته شد.
کاربرد لوله در قسمت‌های مختلف ساختمان
در حین انجام یک پروژه ساختمانی، در موقعیت‌های مختلفی نیاز به استفاده از لوله‌های آب و فاضلاب، خواهد بود. لوله‌کشی در ساختمان شامل قسمت‌های مختلفی می‌شود که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند. در هریک از بخش‌های لوله‌کشی ساختمان که در ادامه خواهد آمد، انواع مختلفی از لوله‌ها استفاده می‌شود. استانداردها با توجه به شرایط محیطی و کاربردی که در هر بخش وجود دارد، بهترین جنس برای استفاده را تعیین می‌کنند؛ این انتخاب باید در نهایت امنیت و کارایی صورت بگیرد. انواع متنوع این محصولات با توجه به جنس و تکنولوژی ساخت، خواص مکانیکی مختلفی از خود نشان می‌دهند که منجر به کاربرد در موارد مختلف می‌شوند. لوله‌کشی در هر ساختمان شامل بخش‌های زیر است:
· لوله‌کشی آب گرم و سرد
· لوله‌کشی شوفاژ و پکیج
· لوله‌کشی فاضلاب
· لوله‌کشی گاز
که سه مورد اول مربوط به موضوع صحبت ما در این مقاله است.
جهت لوله‌کشی شوفاژ و پکیج تنها از لوله‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. زیرا نوع فلزی بدون روکش محافظ، جهت کار در محیط خورنده و فشارهای بالا مناسب نیستند.
بهترین لوله‌های مورد استفاده در یک ساختمان چه ویژگی‌هایی دارند؟
بهترین لوله‌ها با بالاترین کیفیت، آن‌هایی هستند که از مواد اولیه باکیفیت طبق استانداردهای داخلی و جهانی و به وسیله ماشین‌آلات مدرن و به‌روز ساخته شده باشند، تحمل و استحکام کافی در برابر فشارهای احتمالی را داشته باشند و علاوه بر این در شرایط محیطی مختلف دچار تغییر در خواص فیزیکی و شیمیایی نشوند. از گذشته تاکنون از مواد مختلفی جهت ساخت لوله‌های آب و فاضلاب استفاده شده است. استفاده از لوله‌های فلزی در مقایسه با نوع پلیمری مانند لوله پلی اتیلن، تاریخچه طولانی‌تری دارد. با وجود استحکام بالایی که دیواره ضخیم نوع فلزی دارد، در طولانی‌مدت دچار خوردگی و زنگ زدگی و در نهایت تخریب می‌شدند. اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی ساخت و شکل‌دهی فلزات، از فولاد مقاوم و ضدزنگ جهت ساخت این محصولات استفاده می‌شود.
انبار لوله پلی اتیلن
اما با توجه به پیچیده‌بودن تکنولوژی ساخت و ضدزنگ کردن، قیمت لوله پلی اتیلن نسبت به قیمت مانیسمان و فلزی پایین‌تر است. تاریخ استفاده از لوله‌های پلاستیکی به سال 1930 برمی‌گردد. برای اولین بار در سیستم انتقال فاضلاب اروپا از نوع پلاستیکی استفاده شد. پس از این به تدریج این جنس، جایگزین لوله‌های سیمانی و فلزی شده و مورد توجه و محبوبیت زیادی قرار گرفتند. با ابداع روش‌های جدید سنتز پلیمرها، مواد نوینی برای تهیه نوع پلاستیکی مورد استفاده قرار گرفتند. این مواد پلیمری عبارتند از: پلی وینیل کلراید (PVC)، پلی اتیلن (PE)، پلی پروپیلن (PP) و پلیمرهای اصلاح شده با الیاف شیشه‌ای (GRP). این لوله‌ها در ضخامت‌ها و اندازه‌های استاندارد و متنوع تهیه شده و با توجه به نوع پروژه لوله‌کشی و تاسیسات برای کار در فشارهای عملیاتی متنوع طراحی می‌شوند. انتقال بهداشتی آب که یکی از دغدغه‌ها و نکات مهم سیستم فاضلاب ساختمان‌هاست، توسط نوع پلاستیکی به خوبی میسر می‌شود. امروزه انواع مختلف این نوع محصولات جزء پرکاربرد لوله‌های انتقال‌دهنده آب و فاضلاب به شمار می‌رود.
انواع لوله‌های آب و فاضلات
انواع مورد استفاده در تاسیسات انتقال آب و فاضلاب را می‌توان به لوله‌های فلزی و غیرفلزی تقسیم کرد که هرکدام از آن‌ها انواع مختلفی دارند. لوله مانیسمان یکی از انواع فلزی بدون درز است که با توجه به استحکام بالا و استفاده از روش‌هایی نظیر ریخته‌گری گریز از مرکز در ساخت آن، مناسب کاربردهای با فشار و دمای کاری بالا است. بنابراین با توجه به هزینه تولید در مورد خرید لوله مانیسمان لازم است بدانید:
" طبق صلاح دید مهندسین در حوزه‌هایی که فشارهای عملیاتی در آن‌ها بالا است، به لوله‌های مانیسمان که مقاوم و بدون درز نیاز است، اما از آنجا که بخش عمده این لوله‌ها وارداتی هستند و در عرضه آن‌ها محدودیت وجود دارد، قیمت نوسان چشمگیری را تجربه می‌کند. "
لوله مانیسمان یکی از انواع لوله غیر فلزی است.
بنابراین به نظر می‌رسد در میان انواع فلزی انتخاب‌های بهتری وجود داشته باشد که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم.
لوله‌های فلزی
· لوله آهنی و فولادی گالوانیزه: نوع فولادی این محصولات به نسبت آهنی، سبک‌تر و براق‌تر هستند؛ در وان آبکاری، روی‌اندود (گالوانیزه) می‌شوند تا در برابر خوردگی مقاوم شوند. در فرآیند ساخت این لوله‌های گالوانیزه از درز جوش استفاده می‌شود. اما مقاومت و استحکام بالایی داشته و در برابر خوردگی و فشار مقاومند؛ همچنین قیمت مناسبی دارند. اما برای لوله‌کشی ساختمان نیازمند انعطاف هستیم که در این جنس دیده نمی‌شود. همچنین رسوب‌گیری در لوله‌های گالوانیزه اتفاق می‌افتد که می‌تواند از طول عمر و کارایی آن‌ها بکاهد. استفاده اصلی این مورد در تهویه است اما برای تخلیه فاضلاب بهداشتی نیز به کار می‌رود.
· لوله‌های چدنی: برای ساخت، از چدن ریختگی استفاده می‌شود. شکل، طول و نوع اتصالات لوله، با توجه به نوع کاربرد آن تعیین می‌شود. اما اغلب در سیستم لوله‌کشی فاضلاب از نوع چدنی استفاده می‌شود. انواع لوله چدنی، سرتوپی و دو سرتخت است. این محصولات دارای مقاومت و استحکام بالا در برابر فشار وارده به جداره خارجی هستند، کمتر دچار فرسودگی شده و قیمت ارزانی دارند. همچنین جهت بازکردن و رفع گرفتگی لوله چدنی، به راحتی می‌توان از دستگاه تراکم هوا استفاده کرد. اما مقاومت کمی در برابر زنگ‌زدگی داخلی در اثر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب داشته و همچنین نصب آن‌ها زمان‌بر است و به کندی صورت می‌گیرد. وزن زیاد از دیگر معایب این نوع است.
لوله‌های غیرفلزی
خوردگی و رسوب در لوله‌های فلزی، خسارات و مشکلاتی به وجود می‌آورد، که با ایجاد پوشش و روش‌های دیگر تا حدودی از این امر جلوگیری می‌شود. استفاده از نوع پلاستیکی نیز با وجود عدم خوردگی، مشکلات دیگری نظیر ضریب انبساط بالا، نفوذ اکسیژن و محدودیت در تحمل فشار و دمای بالا دارد. در چنین شرایطی که به مزایای هر دو گروه لوله فلزی و پلاستیکی نیاز است، بهترین کار استفاده از تلفیق فلز و پلیمر می‌باشد. محصول چنین تلفیقی لوله‌های سوپر پایپ یا پنج لایه است که مقاومت در برابر خوردگی و رسوب را در کنار توان تحمل فشار بالا، حرارت مداوم و نفوذناپذیری دارد و برای تمام تاسیسات ساختمان قابل استفاده است. در زیر به شرح انواع غیرفلزی خواهیم پرداخت:
· لوله‌های پلی پروپیلن (لوله سبز): مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار، ضربه و حرارت داراست. همچنین رسوب‌گیری و قیمت کمی دارند. اما مانند اکثر لوله‌های پلاستیکی دارای انبساط طولی بالا در دماهای زیاد است و این سبب محدودیت استفاده از آن شده است؛ زیرا در سرد و گرم شدن زیاد دما دچار تغییر شکل می‌شود.
· لوله چندلایه (سوپرپایپ): این محصولات در لایه‌های مختلف دارای جنس‌های متفاوتی هستند. سوپرپایپ نام تجاری یکی از انواع لوله چندلایه است. همان‌گونه که ذکر شد، ترکیب خواص فلز و پلاستیک در این نوع سبب حذف معایب و طول عمر و کارایی بسیار بالا می‌شود. شکل‌پذیری آسان و کاهش قابل توجه میزان مصرف ضایعات از دیگر مزایای چندلایه است. استفاده از این نوع در لوله‌کشی و تاسیسات ساختمان بسیار مرسوم است.
· لوله پلی اتیلن: این نوع بر حسب چگالی به سه دسته با چکالی کم، متوسط و بالا تقسیم می‌شود که نوع آخر آن برترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت، قابلیت انبساط و ضریب زبری را داراست و از این‌رو کاربرد وسیعی در آب‌رسانی دارد.
· لوله‌های پلی بوتیلن: این اقلام در برابر خوردگی، یخ‌زدگی و ایجاد رسوب مقاوم هستند و هنگام انجماد ترک نمی‌خورند.
· لوله‌های PVC: اتصالات در این مدل سریع انجام می‌گیرد، سبک بوده و به مواد شیمیایی مقاومت بالایی نشان می‌دهد. اما معایب آن این است که در برابر سرما شکننده بوده و در گرما استحکام و حالت خود را از دست می‌دهند.
استفاده از لوله PVC در لوله کشی ساختمان
بهترین برندهای داخلی و خارجی لوله آب و فاضلاب
شرکت آذین لوله سپاهان، از برندهای مطرح تولید لوله و اتصالات پلی پروپیلن در ایران است. نیوپایپ، نیوفلکس و آذین لوله هر سه از کارخانه‌های زیرمجموعه شرکت مشهور گیتی پسند اصفهان هستند. کیفیت و کارایی محصولات آذین لوله با توجه به رعایت آخرین استانداردهای داخلی و خارجی ثابت می‌شود. نیوفلکس از سال 84 محصولات لوله و اتصال پوش‌فیت خود را روانه بازار می‌کند. نیوفلکس از یک حلقه آب‌بندی به شکل یک واشر لاستیکی شیاردار استفاده می‌کند.
این برتری نسبت به دیگر محصولات پوش‌فیت علاوه بر افزایش مقاومت، اتصال و نصب را نیز آسان‌تر می‌کند. نیوپایپ از دیگر شرکت‌های داخلی است که محصولات لوله و اتصالات پنچ لایه تولید می‌کند و جزء اولین و مشهورترین شرکت‌های داخلی تولیدکننده این محصول شناخته می‌شود. پلی ران اتصال، سوپرپایپ، پلیمرگلپایگان، نیک بسپار یزد، یزد بسپار، یزد و لوله آسیا نیز همه از برندهای برند داخلی هستند که قدمت زیادی دارند و با رعایت استانداردهای جهانی به تولید لوله و اتصالات آب و فاضلاب می‌پردازند.
جمع‌بندی
همان‌طور که در مطالب بالا عنوان شد، لوله‌کشی آب و فاضلاب یک ساختمان قسمت مهم هر پروژه ساخت و سازی محسوب می‌شود که باید در اجرا و انتخاب درست مواد آن دقت کافی صورت بگیرد. لوله تاسیسات ساختمان انواع مختلفی دارد که هرکدام با توجه به خواص مکانیکی و فیزیکی، به یک کاربرد مربوط می‌شوند. اما لوله چندلایه، جدیدترین تکنولوژی در رابطه با لوله‌های آب است که تمام مزایای انواع فلزی و پلاستیکی را کنار هم داشته و در نهایت کارایی می‌تواند سال‌های زیادی مورد استفاده قرار بگیرد. با این حال با توجه به کاربرد، بودجه و هزینه باید میان تمام انواع لوله‌ها بررسی لازم صورت گرفته و از بین برترین برندها، لوله‌هایی ساخته شده مطابق با آخرین استانداردهای جهانی انتخاب شود.
**این محتوا تبلیغاتی است**
