از آخرین باری که قبل تغییر آن جا میبودم شاید یکروز میگذشت، ولی در عرض همان یکروز اسامی قریب ۱۰ الی ۱۲ کوچه آن خیابان به طور کلی تغییر داده شده بود. وهر کوچه به نام شاعر یا نویسنده‌ای مزین شد.

از این قبیل مثال‌ها زیاد دیده ایم و شنیده ایم.

احتمالا برخورده ایم که فردی از ما آدرسی میپرسد و ما بلد نیستیم، اما دراخر کاشف به عمل می‌آید فلان مکانی بوده که شما مثل کف دستتان ان را میشناختید، ولی جدیدا اسمش را تغییر داده اند یا وقتی پیش یک کسی که مو و ریشی سفید کرده است مینشینیم و حرف از ادرس و محل و مکان می شود از تغییر نام‌های بسیار سخن میگویند.

این تغییرات حاصل کار شورای شهر هر شهر است.

یعنی اینکه هرسال بنا بر نیاز یا هرچیز دیگری اینچنین تغییراتی در دستور کار شورا بخصوص شورای شهر تهران قرار میگیرد.

در ایران مواجهه با نام خیابان‌ها، همواره با دیدی سمبلیک و نمادین بوده و اهمیت کاربردی نام‌ها در زندگی روزمره مورد توجه قرار نگرفته است. در هر دوره گمان بر این بوده که بهترین و ساده‌ترین راه برای نکوداشت شخصیت‌ها یا وقایع، تغییر نام است و متأسفانه به اینکه اسامی خیابان‌ها و معابر یک کد فنی و زیرساختی شهر و یک ابزار ارتباطی است توجهی نشده است. از بررسی نقشه‌های متعدد تاریخی تهران در می‌یابیم روند تغییر نام خیابان‌ها یک پدیده‌ی جدید و منحصر به امروز نیست و در دوره‌های قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی بارها اتفاق افتاده است.

نکته‌ای که در اینجا مورد غفلت واقع شده این است که با هر تغییر نام خیابان، برای اسناد و خاطراتی که با گذشت سالیان شکل گرفته است چه اتفاقی می‌افتد؟

نگاه اعضای شورای شهر به تغییر نام خیابان‌ها و خسارت‌های وارده محدود به ضرر و زیانی است که واحدهای تجاری برای تعویض کارت ویزیت و سَربرگ متحمل می‌شوند، در صورتی که خسارت به واحدهای تجاری تنها بعد کوچکی از این ماجراست و این شامل تمام اسناد و خاطراتی می‌شود که ساکنین یک محله با آن‌ها سر و کار دارند و به همه‌ی این‌ها از اعتبار افتادن اسناد شهری را هم می‌توان اضافه کرد.

برای مثال بررسی سوابق زیرساختی (لوله‌های آب و گاز و خطوط برق و …) معبر یا خیابانی که در طی چند سال چند بار نام آن تغییر کرده، در آرشیو ادارات به سختی صورت خواهد گرفت و همه‌ی افراد، تمامی نام‌های تغییر یافته را به یاد نخواهند داشت! مشکل بعدی جامع و مکانیزه نبودن سیستم‌هاست. دسترسی نداشتن به سوابق کامل اطلاعات مکانی در نهایت منجر به گرفتن تصمیمات اشتباه و تحمیل هزینه‌های چندباره به شهروندان می‌شود.

جالب اینجاست که بعضی از دوستان فکر می‌کنند این اشتباهات موردی و محدود است، در صورتی که در طول سال بارها از این دست اشتباهات برای شهر رخ می‌دهد و سالانه میلیاردها تومان به شهر و شهروندان خسارت می‌زند.

اضافه بر این‌ها در فرآیند تغییر نام‌ها اسناد مرتبط با املاک مفقود می‌شوند و راه‌های ارتباطی از بین می‌روند. برخلاف اینکه مسئولان شهری گمان می‌کنند سوابق منسجمی از نقشه‌ها و اسناد در اختیار است، بنده به عنوان پژوهشگری که سال‌هاست در این حوزه کار کرده‌ام و مراجع اسنادی متعددی را در این ارتباط منتشر کرده‌ام شهادت می‌دهم که هیچ آرشیو منسجم و کاملی از اطّلاعات مکانی تهران وجود ندارد؛ و آرشیوهای محدود موجود هم در عمل چندان مرتب نیستند. به غیر از نقشه‌ها و اطّلاعاتی که در سیستم الکترونیکی شهرداری تهران موجود است، سالانه ده‌ها گروه شغلی دیگر نقشه‌ها و اسناد مختلفی منتشر می‌کنند (مانند نقشه‌ها و اطلس‌های گردشگری یا تجاری) که با تغییر اسامی خیابان‌ها از اعتبار افتاده و باطله می‌شوند و امکان استفاده از آن‌ها وجود نخواهد داشت. این هم بخشی دیگر از خسارت مادّی وارد شده به شهر و شهروندان است.

همانطور که گفتم تغییر اسامی از این رو صورت می‌گیرد، چون کار بی‌زحمتی است و بُرد تبلیغاتی زیادی دارد. از دید گروهی از تصمیم‌سازان نام خیابان‌ها فقط یک پلاک حلبی است، که هر زمان با اراده‌ی آن‌ها قابل تعویض است.

همین کار در ظاهر ساده و کم اهمیت باعث می‌شود شهروندان نام محله، خیابان یا کوچه‌ی خود را دوست نداشته باشند و حس تعلق آن‌ها به شهر کم شود. نه به دلیل اینکه نام جدید نام بدی است، بلکه فردی که در طول زندگی با نام خیابان یا کوچه‌ی خاصی در این محلّه زندگی کرده است، آن نام بخشی از هویت او خواهد بود و گروهی به راحتی برای هویت اشخاصی که در آنجا زندگی کرده‌اند تصمیم می‌گیرند. این امر می‌تواند به عوامل مهاجرت شهروندان و خروج سرمایه‌های مادی و انسانی از یک محله و یا یک شهر اضافه شود.

رئیس کمیسیون نامگذاری شورای شهر تهران با بیان اینکه خیابان پگاه در منطقه ۳ به نام خیابان نوربخش رئیس اسبق بانک مرکزی نامگذاری شود، ادامه داد: طبق رأی کمیسیون خیابانی بی‌نام در منطقه ۷ به نام شهید فتاحی منش و یک بوستان کوچک بی‌نام هم به نام سایه‌سار نامگذای شد.

حق شناس با بیان اینکه در منطقه ۸ محور مسیر باغسر یک کوچه بی‌نام به پیشنهاد خانواده شهید ذوقی به نام کوچه شهید صمد ذوقی نامگذاری شد، گفت: کوچه منصوری در منطقه ۱۶ و محله خزانه به نام شهید مجید ایوبی تغییر نام داده شد.

وی در ادامه اظهار کرد: تعدادی از میادین میوه و تره‌بار هم نامگذاری و تغییر نام داده شدند.

رئیس کمیسیون نامگذاری شورای شهر تهران با بیان اینکه در منطقه ۲ خیابان فرحزاد در تقاطع گلزار یک میدان میوه و تره بار به نام گلزار نامگذاری شد، گفت: پیشنهاد دیگر میدان میوه و تره‌بار در منطقه ۸ و محله مجیدیه بود که با رأی کمیسیون به نام هفت‌خانگی نامگذاری شد.

حق شناس افزود: پیشنهاد دیگر مربوط به میدان میوه و تره بار مسیر باغسر در منطقه ۸ است که به نام باختر نامگذاری شد.

وی ادامه داد: در منطقه ۱۳ در محله آشتیانی هم یک بازار میوه به نام آشتیانی نامگذاری شد.

رئیس کمیسیون نامگذاری شورای شهر تهران افزود: پیشنهاد دیگر میدان میوه و تره‌بار در محله اسدی در منطقه ۱۳ بود که به نام ایران‌مهر نامگذای شد.

حق شناس خاطر نشان کرد: پیشنهاد دیگر این بود که یکی از خیابان‌های محله یوسف‌آباد به نام استاد بهمن‌بیگی بنیانگذار آموزش عشایری نامگذاری شود؛ که این‌ها همگی تغییرات سال ۹۷ میباشد.

از تغییرات سال ۹۸ هم میتوان به نمونه‌های زیر اشاره کرد: تصویب نام‌های جدید برای یک خیابان، دو کوچه و سه سالن و استخر ورزشی در یکصد و نود و هفتمین جلسه شورای شهر تهران پس از مباحث داغ میان اعضای شورا بر سر تغییر نام‌ها رخ داد.

در نهایت با رای اعضای شورای شهر تهران، خیابان «اردلان» در محدوده خیابان شهید مفتح به نام خیابان «استاد مرتضی ممیز»، کوچه «رفعت» در محدوده خیابان سعدی به کوچه «شهید اسماعیل حیدری» و کوچه «هفتم» در شهرک استقلال به کوچه «شهید محمدعلی میرزایی» تغییر نام یافت.

مرتضی ممیز که آذرماه سال ۱۳۸۴ در سن ۶۹ سالگی در تهران درگذشت، طراح گرافیک، تصویرگر و استاد دانشگاه بود و از او به عنوان پدر هنر گرافیک معاصر ایران یاد می‌شود.

شهید اسماعیل حیدری نیز از شهدای مدافع حرم و شهید محمدعلی میرزایی از شهدای انقلاب و دفاع مقدس بودند.

همچنین استخر ویژه بانوان در میدان بهمن به نام «نیروبان اسدبیگی» قهرمان رشته قایقرانی آسیا، سالن چندمنظوره فوتسال به نام «فرشته کریمی» قهرمان فوتسال آسیا و سالن چندمنظوره «یادآوران» به نام «حشمت‌الله کهندل» سرمربی تیم ملی کشتی فرنگی تغییر نام داد.

به نظر می‌رسد بعضی از اعضاء شورای شهر تهران برای این نهاد رسالتی بالاتر و مهم‌تر از نام‌گذاری‌ها، که ساده‌ترین کار است، سراغ ندارند! تهران، از نظر ساخت و ساز، مسیل‌ها، پارک‌ها، ترافیک، آلودگی هوا، فقر، مشکلات اخلاقی و معضلات اجتماعی در سخت‌ترین شرایط دست و پا می‌زند. در چنین وضعیتی وظیفه اعضاء شورای شهر حل این مشکلات و معضلات است نه روی آوردن به اقداماتی که نه تنها گرهی از زندگی مردم نمی‌گشایند بلکه به اختلافات و منازعات دامن می‌زنند.