به گزارش سرویس بورس مشرق، صف‌نشینی به یک آفت ویرانگر در بورس تبدیل شده و بازار سهام را ناکارا کرده است؛ چراکه در زمان‌های صعود خرید سهام ارزشمند را دشوار و حتی در بسیاری مواقع غیرممکن می‌کند و در زمان‌های نزول هم نمی‌توان سهام بسیاری از شرکت‌ها را به‌دلیل قفل شدن بازار در صف‌ها، فروخت. ریشه این قفل شدن بازار در صف‌های خرید و فروش در ساختار قوانین و مقررات بازارسهام نهفته است که بر هیجان سهامداران دامن زده و ریشه سرمایه‌گذاری براساس تحلیل را در بورس خشکانده است؛ بنابراین به‌زعم کارشناسان باید به غیر از توسعه بازارگردان‌ها، مقررات مربوط به دامنه نوسان و حجم مبنا پس از حاکم شدن ثبات و آرامش در بورس تغییر کند تا بورس حرفه‌ای‌تر شود.
بیشتر بخوانید:
جزئیات اصلاح شاخص بورس در شهریور ماه
یک موضوع به اصل ثابت بازارسهام تبدیل شده و منجر شده بازارسهام به کل کارایی‌اش را از دست بدهد و آن پدیده‌ای جز صف‌نشینی در بورس نیست که عمدتا متاثر از قوانین و مقررات بازار سرمایه است. پدیده صف‌نشینی، بورس را در همه حالت‌ها قفل می‌کند. در زمان‌های صعود به‌دلیل صف‌های سنگین خرید، نمی‌توان سهام شرکت‌های ارزشمند را مطابق «تحلیل‌های قیمتی و زمانی» خریداری کرد و در زمان‌های نزول هم باید مدت‌ها در صف‌های فروش منتظر ماند و با وجود فعال شدن حد ضررها (مطابق تحلیل‌های تکنیکی) با زیان‌های سنگین از سهام یک شرکت خارج شد. این موضوع عنصر تحلیل را در بازار سهام به کل نابود کرده است؛ چراکه ورود و خروج به سهام شرکت‌ها براساس مبانی تحلیلی در اغلب اوقات دشوار و حتی غیرممکن است.
علت صف‌نشینی چیست؟
یکی از علل بروز پدیده صف‌نشینی و غلبه «هیجان» بر «تحلیل» در بازارسهام وجود برخی مقررات در بازار سرمایه ازجمله دامنه نوسان قیمت است. به‌زعم کارشناسان باوجودآنکه اکنون سازمان بورس در تلاش است بازارگردان‌ها را برای حل مشکل صف‌نشینی توسعه دهد، اما این اقدام کافی نیست و باید اقدامات دیگری به موازت توسعه بازارگردان‌ها انجام شود. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در کنار توسعه بازارگردانی باید حل شود، تغییر قوانین و مقررات مربوط به دامنه نوسان و حجم مبناست.
اگرچه دامنه نوسان در ابعاد مختلفی در بازارهای سهام دنیا به‌کار گرفته می‌شود، اما محدوده این دامنه نوسان در اغلب کشورها یا بسیار بالاتر از ایران است یا درحال افزایش بین ۲۰تا ۶۰درصد است؛ حتی در بسیاری از کشورها که بازارهای سهام توسعه‌یافته‌تری دارند مانند آلمان و آمریکا دامنه نوسان تا حدود زیادی حذف شده و فقط در موارد خاصی از دامنه‌های نوسان ۵۰درصدی استفاده می‌شود. به‌طور مثال در فرانسه دامنه نوسان در محدوده ۱۰تا ۲۰، ژاپن۱۰تا ۶۰، مالزی ۳۰، بلژیک، آرژانتین، مکزیک، اکوادور، فنلاند، هند، پرتغال و بسیاری دیگر از کشورها دامنه نوسان بین۱۰تا ۱۵درصد در نوسان است یا حتی کشورهایی مانند ایرلند، برزیل و یونان با روش‌هایی درحال حذف دامنه نوسان هستند و در تلاشند از دامنه نوسان، عمدتا در مواقع اضطرای با دامنه‌های بالا استفاده کنند.
در چنین شرایطی به‌زعم کارشناسان مقررات مربوط به دامنه نوسان در ایران نیز باید تغییر کند و اگرچه در شرایط فعلی که بورس درحال نزول است نمی‌توان این تغییرات را اجرا کرد، اما سیاستگذاران به محض به تعادل رسیدن بازار باید اقداماتی را در این زمینه انجام دهند تا بازار در مقاطع بلندمدت با راهکارهای عملی‌تری به تعادل برسد نه از طریق حمایت یا دستکاری.
چرا مردم به بورس هجوم آوردند؟
قوانین محدودکننده مانند دامنه نوسان به غیراز آنکه به پدیده صف‌نشینی در بورس دامن زده منجر به تخریب فضای تحلیلی در بازارسهام هم شده و منجر شده طیف گسترده‌ای از مردم بدون داشتن دانش و تجربه کافی به‌راحتی وارد بازار سهام شوند؛ چرا صف‌ها، خود ملاک مهمی برای تصمیم‌گیری سهامداران کم‌تجربه هستند؛ یعنی هر سهامداری بدون داشتن کوچک‌ترین تحلیلی فقط کافی است در صف خرید سهام قرار گیرد تا سود کند.
دامنه نوسان در عین حال همیشه دست حمایتی برای جلوگیری از نزول بازار است که مانع از ترس سهامداران برای نزول می‌شود؛ چراکه سهامداران می‌دانند که قیمت سهام روزانه بیش از ۵درصد کاهش نخواهد یافت و این موضوع باعث شده سهامداران کم‌تجربه با وجود آنکه دانش کافی برای سرمایه‌گذاری در بورس ندارند، بدون هراس وارد بازار سهام شوند.
دامنه نوسان به شکلی که درحال حاضر در بازار سرمایه ایران به‌کار گرفته می‌شود، سهامداران را ترغیب می‌کند اولا به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند و دوما بدون تحلیل و تفکر، فقط ظرف چند ثانیه در صف‌های خریدو فروش قرار بگیرند و به پدیده صف‌نشینی دامن بزنند. بروز پدیده صف‌نشینی، به غیرازآنکه منجر به بروز مشکلات عمیقی برای هسته معاملات شده، فضای تحلیلی بازارسهام را هم تخریب کرده و منجر شده مردم به جای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم(از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری) ترجیح بدهند بدون دانش و تجربه کافی به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند.
این محدودیت در کنار حجم مبنا حتی منجر شده است چارت‌ها و نمودارهای تکنیکی سهام و شاخص‌های بورس هم از درجه اعتبار کمتری برخوردار باشند؛ چراکه نوسان‌های قیمت در این نمودارها عمدتا مطابق با این محدودیت‌ها ثبت می‌شوند و کمتر مبتنی بر معاملات آزادانه و تحلیلی در یک بازار کارا هستند. درنتیجه نمودارهای تکنیکی هم در ایران در مقایسه با سایر بازارهای سهام دنیا از کارایی کمتری برخوردار است و حتی ممکن است سرمایه‌گذاران را به اشتباه بیندازد.
کارشناسان چه می‌گویند؟
احمد اشتیاقی، یک کارشناس بازار سرمایه درباره تغییر دامنه نوسان در بورس معتقد است: یکی از معضلات کنونی بازار سهام وجود صف‌های طولانی خرید و فروش است؛ درحالی‌که بازار باید از این چالش رها شود تا معاملات براساس تحلیل‌های منطقی انجام و مانع از ایجاد حباب در قیمت برخی از سهام شود. او به ایرنا می‌گوید: اگر دامنه نوسان برداشته شود روند معاملات سهام زودتر به تعادل می‌رسد و فعالان تازه‌وارد که آگاهی چندانی نسبت به سهام موجود در بازار ندارند، براساس وجود صف‌های خرید و فروش تصمیم‌گیری نمی‌کنند و تحلیل جایگاه خود را در بازار پیدا می‌کند.
اشتیاقی تأکید می‌کند: چاره‌ای نیست جز اینکه دامنه نوسان به‌تدریج در برخی از سهام به ۱۰درصد و در شرایطی هم تا ۲۰درصد افزایش پیدا کند تا تحلیل جایگزین صف خرید و فروش شود. او با بیان اینکه افزایش دامنه نوسان در بورس اقدامی حیاتی و ضروری است، اما در وضعیت کنونی این اقدام نمی‌تواند در ایجاد تعادل معاملات بازار تأثیرگذار باشد، توضیح می‌دهد: اکنون بازار درگیر شرایط هیجانی است و بهتر است این اتفاق در شرایط طبیعی و تعادلی صورت گیرد.
ولید هلالات، تحلیلگر بازارهای مالی هم در این‌باره در فضای مجازی نوشت: بدترین موضوع در دوره‌های نزول فرسایشی شدن آن است؛ چون مانع تعادل قیمت‌ها می‌شود. اگر واقعا اینقدر هیجان فروش در بورس وجود دارد، یک راهکار این است که دامنه نوسان به ۲۰درصد یا ۵۰درصد افزایش یابد یا مدل‌های دیگری نظیر اینکه دامنه نوسان ۱۰درصد باشد و هر نمادی با صف مواجه شد، دامنه نوسان آن به ۱۵درصد برسد.
او می‌افزاید: اگر این کار انجام شود، اولا سهامدارانی که تصمیم قاطع گرفته‌اند سهام خود را بفروشند، سریع‌تر خارج می‌شوند و ثانیا بازار خیلی سریع به تعادل می‌رسد. در برگشت هم اگر سهامی ارزنده باشد، به سرعت به جایگاه قبلی خواهد رسید. از این زاویه به‌نظرم باید دامنه نوسان را بالابرد و بدترین اتفاق برای بازار کاهش دامنه نوسان است.
به گفته او، مهم‌ترین کار هم‌اکنون این است که به هر طریقی، پدیده صف‌محوری حذف شود؛ چون عامل تشدید هیجان در دوره‌های صعود و نزول است. یک کارشناس دیگر حتی پا را فراتر می‌گذارد و پیشنهاد می‌کند دامنه نوسان حذف شود. بهزاد احمدی‌نسب می‌گوید: بهتر است تصمیماتی برای دامنه نوسان بدون محدودیت درنظر گرفته شود. بازار با این اقدام زودتر به تعادل می‌رسد و شفاف‌تر می‌شود.
عباس آرگون، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه درباره ضرورت حذف دامنه نوسان از بازارسهام می‌گوید: دامنه نوسان زیان‌های زیادی به بازارسهام تحمیل کرده است. معتقدم دامنه نوسان باید حذف شود تا معاملات براساس تحلیل انجام شود و صف‌های خرید و فروش جای خود را به معاملات براساس ارزندگی سهام بدهد. به گفته او، حذف دامنه نوسان، نقدشوندگی بازار را هم افزایش خواهد داد. البته شاید نتوان یکباره دامنه نوسان را حذف کرد، ولی می‌توان از عرضه‌های اولیه شروع کرد و اجازه داد سهام آن شرکت روز بعد از عرضه اولیه، بدون محدودیت دامنه نوسان معامله شود.
منبع: همشهری
۱۹:۴۷ - ۱۳۹۹/۰۷/۰۳
