به گزارش مشرق، انسان‌ها برای اینکه بتوانند به خوبی در کنار یکدیگر زندگی کنند و به هم انرژی بدهند، باید از نظر اخلاقی حقوق همدیگر را رعایت کرده و احساسات یکدیگر را جریحه‌دار نکنند. این قاعده برای همه افرادی که در کنار هم قرار می‌گیرند، صدق می‌کند مثل دو دانشجوی هم‌اتاقی در خوابگاه، دو هم‌سفر و ... اما وقتی بحث خانواده و سبک زندگی مطرح می‌شود، این مسئله که به طور کلی جاری است و باید رعایت شود، از حساسیت و اهمیت چند برابری برخوردار می‌شود. به این دلیل که از یک طرف خانواده درواقع پناه زندگی دنیوی یک انسان است و بسته به فضایی که روابط خانوادگی آن را شکل می‌دهند، می‌تواند انرژی ده یا انرژی‌گیر باشد. از طرف دیگر، دوام و طولانی بودن روابط خانوادگی هم دلیل اهمیت آن است. در دین اسلام و در آموزه‌های قرآن کریم هم از نظر سیره عملی اهل بیت علیهم السلام و هم از نظر احادیث و دستورات دینی، توصیه‌های زیادی درباره خانواده وجود دارد. البته در خانواده‌های سنتی به طور طبیعی وظایف زن نسبت به شوهرش رعایت می‌شد، اما ممکن است نسل جدید تا حدودی از این ارزش‌ها فاصله گرفته باشد و به نوعی تحت تأثیر غرب قرار گرفته باشند تا معیارهای زندگی غربی را در زندگی‌شان ملاک بدانند. به همین دلیل ممکن است تکرار و یادآوری این وظایف برای نسل جوان مفید باشد.

بیشتر بخوانید:

حدیث تقریباً جامعی از امام صادق علیه السلام در بحارالانوار و تحف العقول نقل شده که می‌فرمایند: در رابطه میان زن و شوهر، مرد از سه چیز بی‌نیاز نیست و زن هم از سه چیز بی‌نیاز نیست؛ مرد باید با زن خوش‌رفتاری و مدارا داشته باشد تا بتواند محبت و علاقه او را جلب کند، ظاهرش را در برابر او آراسته کند و گشاده‌دست و بخشنده باشد. زن هم باید خودش را از پلیدی دور نگه دارد و تمیز و مرتب باشد، اظهار محبت کند و به نحوی رفتار کند که شوهر را نسبت به خودش بددل نکند.

در گفت‌وگویی با دکتر مریم عبدالباقی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مسائل قرآنی انجام شده نقش خانم‌ها در برابر همسرشان و تأثیر آن‌ها در استحکام خانواده برسی شده است. آن طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، وقتی مرد وارد خانه می‌شود، زن نباید بلافاصله از مشکلات زندگی و سر و صدای بچه‌ها و مسائل دیگر گله و شکایت کند، یا فوراً از خراب شدن وسایل خانه را خبر بدهد و بخواهد که همان موقع تعمیر شود. درواقع زن باید فرض کند وقتی خودش وارد خانه می‌شود دوست دارد برخوردها چطور باشد و به همان شکل رفتار کند.

همان طور که حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام می‌فرمایند: آنچه را که برای خودت نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند و با دیگران همان طور رفتار کن که دوست داری آن‌ها با تو رفتار کنند. در همین مورد زن‌ها می‌توانند از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها الگو بگیرند. در روایت‌های زیادی آمده که آن حضرت هرگز از امام علی علیه السلام تقاضایی نمی‌کرد و این نشان‌دهنده صبور بودن آن حضرت است. این موارد در کتاب‌های وسائل الشیعه و بحار الانوار هم نقل شده‌اند که برخی با جزئیات و برخی به طور کلی بیان شده‌اند.

شاکر و مشتاق همسرتان باشید

* مشکلات و مسائل اقتصادی در کنار امور خانه و رسیدگی به اوضاع فرزندان، گاهی خانم‌ها خسته می‌کند. در این شرایط باید چه واکنشی در برابر همسر خود داشته باشند تا او را به زندگی مشترک دلگرم کنند؟

سؤال بیانگر این است که وقتی مردی خسته از محل کار به خانه می‌آید، زن باید چه برخوردی داشته باشد؛ علیرغم اینکه خودش چه حالی دارد، شاد یا غمگین، نگران یا با اطمینان خاطر است. زن باید در نظر بگیرد که همسر او به خاطر خانواده تمام روز را مشغول کار بوده و پولی را برای رفاه حال آن‌ها به خانه آورده است. در حالی که می‌توانست پولش را در جایی غیر از خانه خرج کند.

بنابراین زن باید حالت شاکر و شایق در برابر همسرش داشته باشد. شاکر از اینکه قدر زندگی‌اش را می‌داند و درآمد کار و فعالیتش را به خانه می‌آورد و شایق به این معنا که مشتاق دیدار او باشد. در بدو ورود همسر هم باید این اشتیاق از سوی خانم دیده شود تا مردها خستگی تلاش روزانه را از یاد ببرند و به زندگی خود دلگرم باشند.

مثل میزبان برخورد می‌کند

* خانم‌ها چطور این اشتیاق را نشان دهند؟

به طور طبیعی وقتی مرد وارد خانه می‌شود، زن باید رفتاری داشته باشد شبیه وقتی که مهمان به خانه می‌آید. یعنی با روی باز از او استقبال کند، سلام و احوالپرسی داشته باشد، خوش‌رو باشد و سعی کند آن لحظه مشغول صحبت کردن با تلفن یا تماشای تلویزیون نباشد.

در همین مورد، روایتی از امام صادق علیه السلام در کتاب حلیه المتقین وجود دارد که: مردی خدمت پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله می‌رود و می‌گوید من همسری دارم که وقتی وارد منزل می‌شوم به استقبالم می‌آید، وقتی از خانه بیرون می‌آیم بدرقه‌ام می‌کند، وقتی غمگین هستم دلیل غمم را می‌پرسد و می‌گوید اگر غمت برای روزی است نگران نباش چون خداوند متعال روزی انسان‌ها را تکفل کرده و اگر غمت برای آخرت است نگران نباش، تو تلاش کن که خداوند پاداشت را می‌دهد. پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در جواب این مرد می‌فرمایند: «خداوند متعال کارگزاران ویژه‌ای دارد که بنده‌ها را کمک می‌کنند. همسر تو یکی از این کارگزاران و بنده‌های خاص خداست که خدا برای او اجر جهاد در راه خدا و شهادت را می‌نویسد.»

بدخلقی نمی‌کند

* به هر حال امکان دارد که خانم‌ها در اثر فعالیت‌های روزانه خود بدخلق و خسته شوند یا از همسر خود چیزی را طلب کنند. آیا این رفتار اشکال دارد؟

طبیعی است که همه انسان‌ها در اثر کار زیاد و مشکلات خسته می‌شوند ولی خانم‌ها باید سعی کنند حتی‌الامکان صبور باشند به خصوص در مقابل همسر خود صبر و تحمل بیشتری داشته باشند. هرچند آقایان هم وظیفه دارند قدردان تلاش و صبر همسر خود بوده و با مهربانی و رأفت از او تشکر و دلجویی کنند.

اگر شرایط طوری باشد که مرد بدقولی کرده و دیرتر از زمانی که قول داده به خانه آمده و یا در خانه اتفاقی افتاده که حضور مرد خانه ضروری بوده، باز هم زن نباید سر ناسازگاری و بدخلقی بگذارد و حالت سرزنش و داد و بیداد داشته باشد تا همسرش را رنجیده‌خاطر و آزرده کند. ابراز نگرانی با گفتن جمله‌هایی مثل نگرانت شدم، کاش به من خبر داده بودی، این جور مواقع به من پیام بده، نه‌تنها احساس خانم را نشان می‌دهد بلکه در عین حال موجب رنجش خاطر طرف مقابل نمی‌شود.

درواقع بهتر است زن به جای سؤال و جواب کردن، ابراز نگرانی کند. اگر بگوید امروز نبودنت خیلی آزارم داد، خیلی بهتر است تا اینکه سرزنش کند که تا حالا کجا بودی. یعنی حالت پرخاشگری و دعوا نداشته باشد تا مرد باورش شود که چقدر می‌تواند در کارها به او کمک کند. پس زن باید بتواند عصبانیت و ناراحتی خودش را کنترل کند و بعد از اینکه آرامش شد با او صحبت کند.

گله و شکایت ممنوع!

* با این توضیحات گله و شکایت نباید در زندگی خانوادگی وجود داشته باشد؟

بله. وقتی مرد وارد خانه می‌شود، زن نباید بلافاصله از مشکلات زندگی و سر و صدای بچه‌ها و مسائل دیگر گله و شکایت کند، یا فوراً از خراب شدن وسایل خانه را خبر بدهد و بخواهد که همان موقع تعمیر شود.

درواقع زن باید فرض کند وقتی خودش وارد خانه می‌شود دوست دارد برخوردها چطور باشد و به همان شکل رفتار کند. همان طور که حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام می‌فرمایند: آنچه را که برای خودت نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند و با دیگران همان طور رفتار کن که دوست داری آن‌ها با تو رفتار کنند.

در همین مورد زن‌ها می‌توانند از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها الگو بگیرند. در روایت‌های زیادی آمده که آن حضرت هرگز از امام علی علیه السلام تقاضایی نمی‌کرد و این نشان‌دهنده صبور بودن آن حضرت است. این موارد در کتاب‌های وسائل الشیعه و بحار الانوار هم نقل شده‌اند که برخی با جزئیات و برخی به طور کلی بیان شده‌اند.

رعایت تقسیم وظیفه

خداوند در آیه ۳۴ سوره نساء می‌فرماید: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاء بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ وَ بِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَیبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ...؛ مردان، سرپرست و نگهبان زنان هستند، به خاطر برتری‌هایی که خداوند (از نظر نظام اجتماع) برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است و به خاطر انفاق‌هایی که از اموالشان (در مورد زنان) می‏کنند. و زنان صالح، زنانی هستند که فرمان‌بردار هستند و در غیاب، اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده، حفظ می‏کنند.»

در این آیه شریفه، مسئولیت اصلی مرد در خانواده همان قوامیت و نگهبانی خانواده معین می‌کند. یعنی مرد، در امور زن و خانواده قیام می‌کند. به عنوان مثال اگر زنی با اتومبیلش تصادف کند، شوهرش برای تعمیر اتومبیل و امور مربوط به بیمه اقدام می‌کند.

در ادامه آیه شریفه، دلیل قوامیت مرد بر زن را توضیح می‌دهد که هر کدام برتری‌هایی نسبت به دیگری دارند. به عنوان مثال مرد قدرت و توانایی جسمی بیشتری دارد که باعث می‌شود پست قوامیت به او داده شود و از طرف دیگر، زن از احساسات و عاطفه بیشتری برخوردار است.

درمجموع مرد، چرخاننده چرخ اقتصاد خانواده است، نه اینکه زن نمی‌تواند این مسئولیت را به عهده بگیرد. بلکه قرار است مرد قوامیت را بر عهده داشته باشد تا زن با مشکلات اقتصادی درگیر نشود تا بتواند به مسائل روحی و عاطفی خانواده بپردازد. حتی اگر خانم‌هایی شاغل هستند، نباید دغدغه کسب درآمد و دادن خرج خانه را داشته باشند.

فروتنانه فرمان‌بردار است

* در این صورت که مرد مسئولیت سرپرستی و نگهبانی خانواده را بر عهده دارد. وظیفه خانم‌ها در این شرایط چیست؟

زن هم مسئولیتی دارد که در همین آیه شریفه تبیین شده است: زن باید قانت باشد یعنی فروتنانه از مرد فرمان‌برداری کند. به عنوان مثال وقتی می‌خواهیم وارد فضای دانشگاه شویم، نگهبان می‌گوید شما اجازه ندارید اتومبیلتان را وارد دانشگاه کنید یا اگر کارت دانشجویی همراهتان نیست نمی‌توانید وارد دانشگاه شوید. در این شرایط ممکن است ما مدرک فوق لیسانس داشته باشیم و نگهبان دیپلمه باشد. اما به هر حال ما نمی‌گوییم چون کمتر از من درس خوانده‌ای اجازه نداری من را کنترل کنی؛ بلکه به پست و مسئولیت او احترام می‌گذاریم و طبق دستورش رفتار می‌کنیم.

اگر زن و اعضای خانواده این شرایط را برای مرد بپذیرند، آن وقت است که زن صالح، زنی است که فروتنانه از همسرش فرمان‌برداری می‌کند و از ناموس، اخبار و اقتصاد خانواده، در حضور و عدم حضور مرد، حفاظت می‌کند. مرد هم همین نقش را ایفا می‌کند. مثل اینکه وقتی نگهبان دانشگاه اجازه نمی‌دهد اتومبیلی وارد فضای دانشگاه شود، اتومبیل خودش را هم وارد دانشگاه نمی‌کند.

در عین حال زن نباید چوب حراج به مال همسرش بزند و درآمد خانواده را در راهی که خودش دوست دارد هزینه کند. بلکه همسر باید از خرج‌های زن و مهمانی‌های او مطلع باشد؛ مگر اینکه زن از درآمد یا دارایی خودش استفاده کند.

اخبار و برنامه‌های خانواده هم موردی است که باید توسط زن حفاظت شود. اگر مرد از محل کارش اخراج شده یا درآمد کمی دارد یا هر نوع مشکلی در زندگی دارد که نمی‌خواهد کسی از آن مطلع شود، زن باید رازدار او باشد. در مجموع زن وظیفه دارد که فضای خانه را با آرامش همراه کند تا هرکسی وارد خانه می‌شود، از این آرامش بهره ببرد.