به گزارش مشرق، طی روزهای گذشته، رزمایش مشترک پدافند هوایی در گستره‌ای به اندازه بیش از نیمی از کشور و با بکارگیری یگان‌های نیروی پدافند ارتش و هوافضای سپاه انجام شد و طی آن، برخی از مهمترین سامانه‌های دفاع هوایی ساخت ایران مورد تست و ارزیابی قرار گرفت.

ازجمله تجهیزات حاضر در این رزمایش، سامانه موشکی باور ۳۷۳ بود که توانست یک هدف با سطح مقطع راداری کوچک را در فاصله دور مورد اصابت قرار دهد.

بیشتر بخوانید:

رکوردزنی سامانه ایرانی پیش چشم رقیب روس

با انجام این رزمایش و انتشار تصاویر جدید از باور۳۷۳، برخی گمانه‌زنی‌ها درخصوص تغییرات در مهمترین سامانه پدافند موشکی ساخت ایران صورت گرفت و اولین حضور رسمی و عملیاتی این سامانه در یک رزمایش در کنار سایر اجزای شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور با تحلیل‌های زیادی روبرو شد.

باور ۳۷۳ مهمترین و دوربردترین سامانه پدافندی ساخت ایران است که پس از بدقولی روس‌ها در تحویل سامانه موشکی S۳۰۰ به ایران، در سال ۱۳۹۰ -بدون وجود نمونه مشابه- توسط متخصصان صنایع دفاعی کشور طراحی و پس از ۸ سال ساخته و تحویل شد. (روس‌ها بعدها S۳۰۰ را به ایران تحویل دادند.)

تصاویر اخیر از باور۳۷۳ و مقایسه آن با تصاویری که در گذشته منتشر شده، نشان می‌داد که لااقل پرتابگر آن با نمونه‌های قبلی -مثلا در رونمایی رسمی سال ۱۳۹۸ و نیز رژه نیروهای مسلح در ۳۱ شهریور سال گذشته- تفاوت‌هایی دارد.

تا پیش از این، پرتابگر مشاهده شده برای سامانه باور از یک کامیون ۵ محوره (۱۰ چرخ) «ذوالجناح» حامل ۲ یا ۴ موشک تشکیل شده بود اما در رزمایش سال ۱۳۹۹ یک پرتابگر ۴ محوره متفاوت با ۲ موشک دیده شد.

پرتابگر پنج محوره (۱۰ چرخ) ذوالجناح و حامل ۴ موشک صیاد-۴ متعلق به سامانه باور-۳۷۳

با دقت در فیلم‌های منتشر شده در مستندهای سامانه باور۳۷۳ از رسانه ملی، به نظر می‌رسد یکی از عمده تغییرات صورت گرفته در پرتابگر آن، اضافه شدن یک دکل حدوداً ۱۰ متری است که پس از عمود شدن موشک‌ها، قابلیت باز شدن دارد و احتمالا تجهیزات راداری، اپتیکی، ارتباطی یا ترکیبی از این موارد روی آن نصب می‌شود.

تصویر مربوط به یکی از ویدئوهای منتشر شده از سامانه باور۳۷۳ که در آن یک بخش اضافه قابل مشاهده است

ساختار یک آتشبار سامانه باور-۳۷۳ شامل مرکز فرماندهی، یک رادار کشف، یک رادار ردگیری و ۶ پرتابگر ۴ تایی

در میان نمونه‌های مشابه خارجی، سامانه‌های S۳۰۰V و S۳۰۰VM ساخت روسیه، معروف‌ترین نمونه‌های سامانه‌های پدافندهوایی مجهز به دکل باز شونده هستند.

شلیک موشک از سامانه S۳۰۰V؛ رادار روشن کننده هدف روی دکل سمت هدف را نشان می دهد

رادار ۹۶L۶-AP نصب شده روی دکل باز شونده در سامانه S۳۵۰ ویتیاز

استقرار سامانه‌های ردگیری هدف روی خودروی پرتابگر که سبب ایجاد تلار (TELAR) می‌شود، در بین سامانه‌های پدافند هوایی به مفهومی تثبیت شده تبدیل شده که این امر سبب استقلال عملکرد بسیار بیشتر پرتابگر نسبت به حالت پرتابگر ساده می‌شود.

علاوه بر این، افزایش قابلیت درگیری همزمان با اهداف مختلف با تمرکز روشن سازی هدف توسط رادار نصب شده روی تلار در مقایسه با رادار اصلی که درحال چرخش و اسکن کلی محیط اطراف است و نیز عملکرد پایدارتر سامانه در محیط آلوده به جنگ الکترونیک با امکان فاصله گرفتن پرتابگر مجهز به سامانه ردگیری از رادار مرکزی آتشبار نیز با استفاده از تلار فراهم می‌شود.

عملکرد رادار روشن ساز هدف؛ پرتو زرد رنگ متعلق به رادار جستجو و پرتو نارنجی مربوط به رادار متمرکز شده روی هدف یا روشن کننده هدف است

دکل حامل رادار روی پرتابگر موشک در سامانه S۳۰۰V

از طرف دیگر، افزایش دید تجهیزات روی دکل نسبت به اطراف، ایجاد امکان استفاده از عوارض اطراف برای مخفی کردن بخشی از خودرو و پرتابگر، امکان جمع کردن تجهیزات روی دکل و جمع و جورتر کردن پرتابگر برای حرکت از جمله مزیت‌هایی است که با استقرار تجهیزات روی دکل به دست می‌آید.

رادار ۵N۶۳ فلپ لید نصب شده روی دکل در یکی از گونه های سامانه S۳۰۰

بررسی تصاویر مستندهای پخش شده در سال گذشته از سامانه باور ۳۷۳ نشان می‌دهد، این تغییرات از ماه‌ها قبل مد نظر طراحان و سازندگان این سامانه در صنایع دفاع بوده که احتمالاً این پرتابگر در کنار پرتابگرهای قبلی حامل ۴ موشک در هر آتشبار سامانه باور عمل خواهد کرد.

البته امکان تجهیز پرتابگر جدید به ۴ موشک یا طراحی دکل باز شونده برای پرتابگر قبلی ۵ محوره ذوالجناح نیز منتفی نیست.

تصاویری از مراحل ساخت پرتابگر دو فروندی جدید در مستندهای پخش شده از سامانه باور در رسانه ملی که دکل و شیء مشابه آنتن در آن مشهود است

امیر علیرضا صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی ارتش در جریان رزمایش اخیر، طی سخنانی اظهار داشت که سامانه ایرانی باور۳۷۳ در برخی زمینه‌ها از برتری نسبت به سامانه روسی S۳۰۰ برخوردار است.

در عین حال، امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده سابق قرارگاه پدافند هوایی ارتش و از مشاورین عالی فرمانده کل ارتش نیز پیش از این گفته بود که سامانه باور۳۷۳ در معرض بهسازی‌های مهمی قرار دارد که آن را از برتری بر S۳۰۰ به سامانه ای قابل مقایسه با S۴۰۰ روسی تبدیل می‌کند.

این گفته نشان می‌دهد که روند ارتقاء در شاخصه‌های اصلی این سامانه به سرعت درحال پیگیری است؛ قابلیتی که در مورد هر سامانه بومی و ساخت داخل در گذشته نیز وجود داشته و در آینده نیز وجود خواهد داشت. همانطور که پیشتر، رادار ردگیری هدف سامانه باور در نمونه تحویلی در سال ۱۳۹۸ با نمونه توسعه‌ای نمایش داده شده در سال ۱۳۹۵ متفاوت بوده و این نشان از توسعه دائمی اجزای مختلف این سامانه دارد.

رادار ردگیری هدف در سامانه باور؛ تصاویر بالا مربوط به مرداد ۱۳۹۵ و تصاویر پائین مربوط به تحویل در مرداد ۱۳۹۸

این شاخصه‌ها به طور کلی در ۲ مورد بهبود قابلیت‌های موشک و بهبود قابلیت‌های سامانه در مقابله با تعداد بیشتری از اهداف قابل دسته بندی است که اینها از مؤلفه‌های مهم سامانه اس-۴۰۰ روسی هستند.

نکته مهم اینجاست که طبق تصاویر منتشر شده از آزمایش‌های باور۳۷۳ تاکنون، برای ناظران و تحلیلگران مشخص شده است که این سامانه همین الان حداقل یک موشک برد بلند دیگر در رده صیاد۴ مجهز شده که از نظر ظاهری، تفاوتهایی در شکل بال‌های خود با نمونه فعلی صیاد۴ دارد.

مشخص نیست که این موشک از نظر برد و ارتفاع پروازی نسبت به صیاد۴ برتری قابل توجهی دارد یا صرفاً با ترکیب متفاوت و شکل گرین (هندسه داخلی موتور سوخت جامد) برای مقابله مؤثرتر با طیف خاصی از اهداف مثلاً موشک های بالستیک آماده شده است؟

بال‌های موشک فعلی صیاد۴ دهانه کمتری نسبت به دهانه بالک‌ها دارند اما در نمونه دیگر صیاد۴ که رسماً معرفی نشده، بال‌ها طول کمتری نسبت به بال موشک فعلی داشته ولی دهانه بیشتری نسبت به بالک های کنترلی دارند. تفاوتی نیز در انحنای دماغه موشک به چشم می‌خورد.

موشک صیاد۴ فعلی (بالا) و موشک متفاوت صیاد۴ با بال های بزرگتر (پایین)

لازم به ذکر است که صیاد۴ موشکی با پیشران سوخت جامد و شیوه هدایت فرمانی در ابتدای مسیر، فرمانی و اینرسی در میانه مسیر و راداری در انتهای مسیر است. شیوه کنترل این موشک نیز در ابتدای پرواز از نوع کنترل بردار رانش (TVC) با جت وین و در ادامه مسیر بالک های آیرودینامیکی است که در انتهای بدنه نصب شده است.

عملکرد سامانه کنترل بردار رانش به عنوان روش کنترل (که توسط برخی اشتباهاً روش هدایت نامیده می شود) در این تصویر مشخص است

محل محور دوران بالک های سامانه کنترل بردار رانش نصب شونده در خروجی موتور موشک صیاد-۴ در این تصویر در کادرهای زرد رنگ مشخص شده است؛ بالک های قرمز رنگ نیز قابلیت تحرک دارند که پس از سرعت گرفتن موشک به اندازه کافی، قابلیت تأثیرگذاری پیدا می کنند