سرویس جنگ نرم مشرق - اندیشکده مرکز امنیت نوین آمریکا در گزارشی به قلم ساموئل بندت از مشاوران و تحلیلگران این اندیشکده آمریکایی و دیوید هامبلینگ مشاور و روزنامه‌نگار حوزه تکنولوژی فوربز به نقش مهم و موفق پهپادها در مناقشه نظامی میان آذربایجان و ارمنستان پرداخت و نوشت: ارمنستان گزینه دیگری جز توافق با آذربایجان و پذیرش شکست نداشت، زیرا آذربایجان بر میدان نبرد مسلط شد و ظاهراً نیروهای مخالف را نابود کرد. به نظر می‌رسد که عمده موفقیت آن‌ها به دلیل کارآمدی ناوگان پهپادی جدیدشان است که باعث تقویت توان جنگی آذربایجان شد.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.

پهپاد مسلح بدون سرنشین بایراکتار (بیرقدار) تی‌بی ۲ ساخت ترکیه، نقشی کلیدی در موفقیت آذربایجان داشت. این پهپاد در اختیار چندین هم‌پیمان دیگر نیز قرار گرفته است – پهپاد فوق را ترکیه به قبرس شمالی صادر کرده است.

پهپادهای آذربایجان به مثابه یک گلوله جادویی بودند

به گفته ساموئل بندت، «پهپادهای آذربایجان به‌واقع یک گلوله جادویی بودند، چراکه توانستند پدافند هوایی و دارایی‌های میدانی ارمنستان را نابود کنند».

آذربایجان در جریان این درگیری از انواع متفاوتی از پهپادها استفاده کرد. یکی از مرگ‌آورترین آن‌ها بیرقدار تی‌بی ۲ بود که از ترکیه خریداری شده است. وزن این پهپاد فقط یک هشتم وزن یک ریپر ام‌کیو-۹ آمریکایی است و با سرعت ۸۰ مایل در ساعت پرواز می‌کند، اما چهار موشک با هدایت لیزری و میکرومهمات هوشمند را حمل می‌کند و قدرت بالای آن در درگیری‌ها ثابت شده است. آذربایجان ویدئوهای زیادی منتشر کرده است که نشان می‌دهد این پهپادها خودروها را هدف قرار می‌دهند.

تا ۳ اکتبر، آذربایجان مدعی شده بود که ۲۵۰ خودرو مسلح و تعداد مشابهی از توپخانه‌های ارمنستان، به اضافه ۳۹ سیستم پدافند هوایی شامل یک سیستم دفاعی اس-۳۰۰ را نابود کرده است. نابودی سیستم‌های پدافند هوایی دارای اهمیت ویژه‌ای است: وقتی این سیستم‌ها نابود شوند، پهپادها می‌توانند به هر هدفی حمله کنند.

کمک ترکیه در انهدام سامانه‌های پدافند هوایی روسیه

وضعیت مشابهی در سوریه در ماه ژوئن روی داد، زمانی که بار دیگر پهپادهای بیرقدار تی‌بی ۲ ترکیه ظاهراً ده‌ها خودروی ضدهوایی ساخت روسیه را نابود کردند. در روزنامه ستاره سرخ وزارت دفاع روسیه عنوان شده است که دلیل این رویداد، انجام عملیات در «نقطه کور» ی در ارتفاع پایین بوده است که سیستم‌های روسی را در شناسایی و نابودی اهداف دچار مشکل می‌کند.

آذربایجان همچنین شماری از هواپیماهای دوباله روسی آن-۲ خود را به پهپادهای بمب‌انداز تبدیل کرده است. ممکن است از این هواپیماها برای فریب سیستم‌های پدافند هوایی استفاده شده باشد تا موقعیتشان را تغییر دهند، به طوری که پهپادهای تی‌بی ۲ بتوانند آن‌ها را هدف قرار دهند.

بنا به گفته بندت، پهپادهای تی‌بی ۲ احتمالاً توسط اپراتورهای ترک هدایت شده‌اند که تجربه حمله به سیستم‌های دفاع هوایی قدیمی روسی در لیبی و سوریه را داشتند و می‌دانستند که چگونه از نقاط ضعف این سیستم‌ها بهره‌برداری کنند.

پهپادهای انتحاری هاروپ

ویدئوهایی که آذربایجان منتشر کرده است، حملات پهپادی به گروهی از سربازان و معبرها را نشان می‌دهد، که حاکی از آن است که آن‌ها نتوانسته‌اند به سراغ اهداف ارزشمندتری بروند. آذری‌ها همچنین نسخه‌های داخلی پهپاد کامیکازه کوچک اوربیتر-۱ کی اسرائیلی و پهپادهای انتحاری هاروپ اسرائیلی را مورد استفاده قرار دادند. موجی از هاروپ‌ها را می‌توان از پرتابگرهای متحرکی که هر یک از آن‌ها ۹ هاروپ را حمل می‌کنند، پرتاب کرد.

یک کامیون لانچر می‌تواند موجی از پهپادهای انتحاری هاروپ را به سمت اهداف پرتاب کند.

به علاوه شایعاتی، گرچه با مدارک ناچیز، وجود داشت مبنی بر استفاده از پهپادهای کامیکازه تاکتیکی کوچک‌تر شبیه به کارگو ساخت ترکیه. این یک مالتیکوپتر با توان گردآوری اطلاعات است که یک سیستم شناسایی هوشمند دارد و خودش می‌تواند اهداف را شناسایی، موقعیت‌یابی و نابود کند.

برتری پهپاد بر تانک؟

اگرچه برخی از تحلیلگران معتقدند که کشتار نیروهای مسلح ارمنی توسط ناوگان پهپادی آذربایجان به معنای پایان کار تانک است، اما دیگران چندان در این رابطه مطمئن نیستند. رابرت بیتمن، یکی از نویسندگان در فارین پالیسی، قویاً بر این باور است که مسئله بر سر شایستگی است. ویدئوهای پهپادی نشان می‌دهند که تانک‌های ارمنی چنان آرایشی گرفته‌اند که گویی در حال انجام عملیات نمایشی هستند، و هیچ نشانی از تلاش واقعی برای پراکنده شدن، استتار یا استفاده از پوشش زمینی دیده نمی‌شود. بنا به نظر بیتمن، مشکل از تانک‌ها نیست بلکه مسئله بر سر «یک نیروی نظامی است که آموزش شایسته‌ای نداشته و تجهیزات مناسبی ندارد و بنابراین ناشیانه خود را معرض آتش دشمن قرار می‌دهد».

بندیت همچنین اشاره می‌کند که پیروزی آذری‌ها صرفاً به خاطر حملات پهپادی نبود. وی می‌گوید «اگرچه پهپادی نقشی حیاتی در این جنگ داشتند، موفقیت آذری‌ها همچنین نتیجه عملیات سنجیده پیاده‌نظام بود که هر بار بخشی از قلمرو را به تسخیر خود درآوردند».

سرمایه گذاری اشتباه ارمنستان

بندت می‌گوید اگر ارمنی‌ها هم به پهپادها و پهپادهای انتحاری دسترسی داشتند، شاید می‌توانستند مانع پیشروی آذری‌ها شوند. در عوض، آن‌ها سرمایه‌گذاری هنگفتی روی سیستم‌های نمایشی که هیچ تأثیری در میدان نبرد نداشت کردند، مثلاً آن‌ها ۱۰۰ میلیون دلار را به خرید شش جت روسی اختصاص داده‌اند.

نیروی نظامی ایالات متحده نیز می‌تواند از این موارد درس بگیرد. حتی آذربایجان می‌تواند با استفاده از ناوگانی از پهپادهای مدرن، خسارات بزرگی به دشمنی که آمادگی کافی ندارد وارد کند.

بندت عنوان می‌کند که «نیروهای زمینی ایالات متحده در مقایسه با نیروهای ارمنی در جنگ اخیر، از سامانه‌های دفاعی نسبتاً بیشتری استفاده می‌کنند تا از دارایی‌هایشان حفاظت کنند. اما خطر پهپادهای مسلح کوچک همواره وجود دارد و افزایش هم می‌یابد، چراکه کشورهای بیشتری تلاش می‌کنند که به تقلید از تجربه آذربایجان، به طیفی از پهپادهای بدون سرنشین دست یابند تا سیستم‌های قدیمی خود را کامل کنند».

شاید این اولین جنگی باشد که پهپادها پیروز آن شده‌اند، اما آخرین آنها هم نخواهد بود.