سرویس جهان مشرق - پایگاه میدل ایست آی در گزارشی به قلم پیتر اوبورن و یان پستاد نوشت: اکنون دو سال و نیم است که ارمنستان به آخرین دولت شوروی سابق تبدیل شده که یک حکومت طرفدار مسکو را کنار زده است. در آوریل ۲۰۱۸، نیکول پاشینیان، روزنامه‌نگار و زندانی سیاسی سابق، یک سری از اعتراضات روزانه را رهبری کرد و نهایتاً توانست به نحوی مصالحه‌آمیز قدرت را از حکومت سرژ سرکیسیان که تحت حمایت روسیه بود بگیرد، و پاشینیان و حامیانش این رویداد را یک «انقلاب مخملی» نامیدند.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.

در آن زمان، این رویداد عمدتاً به عنوان لحظه‌ای باشکوه در تاریخ ارمنستان قلمداد می‌شد، که طلیعه یک سیاست دموکراتیک جدید خواهد شد و قویاً با فسادی که بانی آن حزب جمهوری‌خواه سابق بود مبارزه خواهد کرد. موضع پاشینیان به عنوان نخست‌وزیر از طریق انتخابات‌های دسامبر ۲۰۱۸ که در آن جناح پارلمانی وی توانست به بیش از ۷۰ درصد آراء دست یابد، تحکیم شد.

از دست دادن حمایت پوتین؟

حالا پس از گذشت دو سال، بسیاری از ارمنی‌ها درک بسیار متفاوتی از انتقال قدرت دارند. آن‌ها بر این گمانند که احتمالاً بهای سنگینی را پرداخته‌اند و حمایت ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در رابطه با منطقه مورد مناقشه ناگورنو-قره‌باغ را از دست داده‌اند.

زمانی که دور جدید درگیری‌ها در ۲۷ سپتامبر آغاز شد، ترکیه به حمایت از آذربایجان پرداخت، و تسلیحات، مشاوره راهبردی و جنگنجوهای میدانی از جمله صدها شورشیان سوری را در اختیار آذری‌ها قرار داد. در مقابل، روسیه علناً موضعی بی‌طرفانه اتخاذ کرد، و پوتین به خبرنگاران گفت که در تماس مستمر با پاشینیان و نیز با الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان است، و این که وی از هیچ‌یک از طرفین درگیری جانبداری نخواهد کرد.

آرمان آبویا عضو پارلمان از حزب اپوزیسیون رفاه عنوان کرد که «بازیگران اصلی در منطقه باید ترکیه یا روسیه باشند. رهبران جهانی باید با این بازیگران به توافق برسند». الزام جدی پیش روی ارمنستان این است که چاره‌ای ندارد جز این‌که همین کار را انجام دهد و با ترکیه و روسیه به توافق برسد.

تیره‌وتار شدن روابط ارمنستان و روسیه

با این وجود، از زمانی که پاشینیان به قدرت رسیده است، روابط بین ارمنستان و روسیه تیره‌وتار شده است. پاشینیان در راستای مقابله با فساد، رجل قدرتمند سابق را به دادگاه کشانده است، از جمله یوری خاچاتورف دبیر کل فعلی سازمان معاهده امنیت جمعی که بلوکی نظامی به رهبری روسیه است. رسانه‌های روس از پاشینیان به دلیل سفرهای مکررش به غرب انتقاد کرده و پیوندهای برخی از مقامات ارشد دولت با ایالات متحده را برجسته ساخته‌اند. شاید این امر بتواند به روشن شدن این قضیه کمک کند که چرا روسیه، که به طور سنتی نزدیک‌ترین هم‌پیمان منطقه‌ای ارمنستان و رقیب اصلی ترکیه بوده است، دیر وارد گود درگیری شد.

نخستین مداخله بزرگ زمانی صورت گرفت که پوتین در کنار الهام علی‌اف، از یک توافق آتش‌بس خبر داد، که ارمنی‌ها آن را شدیداً تحقیرآمیز می‌دانستند زیرا به معنای آن است که دیگر کنترلی بر منطقه ناگورنو-قره‌باغ نخواهند داشت. در حالی که جامعه بین‌المللی، ناگورنو-قره‌باغ را به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته است، جمعیت این منطقه عمدتاً ارمنی‌اند، و از زمان جنگ در اوایل دهه ۱۹۹۰ این منطقه تحت کنترل جدایی‌طلبان تحت حمایت ایروان بوده است. بخش عمده‌ای از این منطقه قبل از حصول توافق آتش‌بس به دست نیروهای آذری افتاده بود.

چرخش به سمت لیبرال دموکراسی غرب

به علاوه، چرخش ارمنستان به سمت دموکراسی و لیبرالیسم اقتصادی، همسو با سیاست‌های غرب بوده است. اما اروپا و ایالات متحده هیچ اقدام چشمگیری به منظور کمک به ارمنستانی که درگیر جنگ با دشمنی بسیار قدرتمندتر بود، صورت ندادند. به همین دلیل است که در ایروان شاهد عصبانیت فزاینده از غرب بودیم.

گروهی از معترضان ضددولتی که در بیرون سالن اپرای ملی در ایروان جمع شده بودند، از ما به عنوان دو خبرنگار بریتانیایی استقبال نکردند. این تظاهرات عمدتاً در مخالفت با پاشینیان و توافق آتش‌بس برگزار شد. بارها این شعار با صدای بلند سر داده شد که «نیکول خائن است».

اما اعتراضات فقط معطوف به پاشینیان نبود. وقتی مشغول مصاحبه با مردم محلی بودیم، یکی از معترضان در مقابل فریاد زد «لعنت بر بریتانیا». معترض دیگری بارها به سراغ ما آمد تا توضیح دهد که «بریتانیا پشت ارمنستان را خالی کرده است». فردی که راهنمای بود مجبور شد به بسیاری از معترضان بگوید که ما فقط روزنامه‌نگارانی هستیم که به گزارش رویدادها می‌پردازیم و نماینده دولت بریتانیا نیستیم.

معلمی هم به سراغ ما آمد و ناخشنودی‌اش از عدم حمایت غرب از ارمنستان را ابراز کرد. وی گفت که در کنفرانس‌ها و سمینارهای بین‌المللی بسیاری که مربوط به گرامیداشت آزادی و دموکراسی بوده، شرکت کرده بوده است. وی عنوان کرد که «ما درخواست کمک کردیم. ما فریاد زدیم، اما هیچ‌کس پاسخی نداد. اکنون چطور می‌توانیم در مورد حقوق بشر با فرزندان‌مان حرف بزنیم؟ من ۲۵ سال این ارزش‌ها را به دانش‌آموزان یاد دادم. این ارزش‌ها در خون ما هستند، اما این ما هستیم که تنبیه شده‌ایم». وی افزود «آن‌هایی که به ما کمک نکردند باید شرمگین باشند».

بسیاری از ارمنی‌ها احساس می‌کنند که دوستی در جهان ندارند

انوش واسیلی آتاجانیان، وکیلی در ایروان که اصالتاً اهل منطقه ناگورنو-قره‌باغ است، دو راهی پیش روی ارمنستان را به صورت زیر خلاصه کرد. وی گفت «وقتی ما با روسیه رابطه داریم جهان ما را تنبیه می‌کند. وقتی با غرب رابطه داریم، روسیه ما را تنبیه می‌کند».

وی به ما گفت که پسرعمویش در جریان یک حمله پهپادی در درگیری اخیر، کشته شده است. وی گفت که پسرعمویش برای کمک به سربازان مجروح به میدان نبرد رفته بوده است. «ما شدیداً مأیوس شده‌ایم. ما این جنگ را شروع نکردیم و اکنون با این تراژدی مواجهیم».

بسیاری از ارمنی‌ها احساس می‌کنند که دوستی در جهان ندارند. آرمینه الکسانیان سخنگوی دولت جدایی‌طلب در ناگورنو-قره‌باغ که ارمنستان آن را به رسمیت می‌شناخت، احساس مذکور را به قدرت بیان کرد. وقتی ما در دفترش در ایروان با وی ملاقات کردیم، خواستیم که پیامش به جهانیان را بیان کند. وی پاسخ داد «شرم بر همه‌شان. شرم بر تک‌تک کشورها و کل جهانیان. جهانیان به وضوح شاهد کشته‌شدن غیرنظامیان بودند و هیچ کاری نکردند».

وی گفت «سازمان‌های بین‌المللی نظیر سازمان ملل و اتحادیه اروپا، که وظیفه‌شان نظارت بر رعایت حقوق بشر است، هیچ کاری برای جلوگیری از زجر و مصیبت غیرنظامیان ارمنی نکردند».

وی افزود «غیرنظامیان عملاً با تسلیحات دشمن هدف قرار می‌گرفتند، از جمله با پهپادها و بمب‌های خوشه‌ای ساخت اسرائیل و ترکیه؛ تسلیحاتی که بکارگیری آن‌ها بنا به قانون بشردوستانه بین‌المللی، ممنوع است».

بنا به گزارش سازمان ناظر حقوق بشر، شواهدی وجود دارد مبنی بر استفاده نیروهای آذری و ارمنی از بمب‌های خوشه‌ای غیرقانونی علیه غیرنظامیان. آرمینه الکسانیان عنوان کرد که در نتیجه انفعال جامعه بین‌المللی، دشمنان ارمنستان اکنون می‌توانند «هر کاری که می‌خواهند بکنند». وی نتیجه‌گیری کرد که «بیهوده است که از دیگران انتظار انجام کاری داشته باشیم».

ارمنستان در آینده دیگر به غرب اعتماد نمی‌کند

این پایگاه انگلیسی در پایان نوشت: در آینده چه روی می‌دهد؟ ارمنستان بحران فعلی را پشت سر خواهد گذاشت. یک احساس قدرتمند هویت ملی در این کشور وجود دارد که سابقه آن به هزاران سال قبل بازمی‌گردد. اما دولت‌های معدودی می‌توانند در مواجهه با چنین شکست نظامی‌ای پابرجا بمانند و تضمینی برای در قدرت ماندن نخست‌وزیر نیکول پاشینیان وجود ندارد. درس تلخی این تراژدی ملی اخیر این بود که احتمالاً ارمنستان در آینده به غرب اعتماد نمی‌کند یا کاری نمی‌کند که مایه آزردگی خاطر رئیس‌جمهور پوتین شود.